Μια προσέγγιση … S.W.O.T. του νέου Νόμου για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση, γράφει ο Παντελής Γαλίτης
Ο νέος Νόμος για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (ΕΕΚ) – ή, ακριβέστερα, το μέρος του νέου Νόμου που αφορά στην ΕΕΚ – επιχειρεί να εναρμονίσει την λειτουργία της ΕΕΚ με τις επιταγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) γι’ αυτόν τον πυλώνα των Ευρωπαϊκών Εκπαιδευτικών συστημάτων. Οι διατάξεις που αφορούν στην ΕΕΚ είτε θέτουν καινοτομίες που φαίνονται να κινούνται προς την κατεύθυνση των βελτιωτικών παρεμβάσεων για την ΕΕΚ είτε επιχειρούν αλλαγές, οι οποίες, σε κάποιες περιπτώσεις, δεν εντυπωσιάζουν, συγκριτικά με την ήδη υφιστάμενη νομοθεσία, ενώ δεν θίγονται – τουλάχιστον με τον νόμο αυτό – διατάξεις, όπως η πρόσβαση των αποφοίτων ΕΠΑΛ στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Ήδη από το 2015, η έκθεση της Επιτροπής «Παρακολούθηση της Εκπαίδευσης και της Κατάρτισης» είχε διαπιστώσει ότι εξακολουθούσαν να υφίστανται σοβαρά προβλήματα στην προσπάθεια εφαρμογής του στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης: «Ένας στους τέσσερις ενήλικες στην Ευρώπη έχει εγκλωβιστεί στην παγίδα των περιορισμένων δεξιοτήτων — μια παγίδα που περιορίζει την πρόσβαση στην αγορά εργασίας, ενώ ταυτόχρονα κλείνει τις προοπτικές για περαιτέρω εκπαίδευση ή κατάρτιση. Μόνο το 4,4 % από τα 66 εκατ. των ενηλίκων που έχουν στην καλύτερη περίπτωση ολοκληρώσει τον κατώτερο κύκλο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης συμμετέχουν σε προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων. Ακόμη, το ποσοστό πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου (ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 18 έως 24 ετών που έχει ολοκληρώσει στην καλύτερη περίπτωση τον κατώτερο κύκλο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και δεν συμμετέχει πλέον σε πρόγραμμα εκπαίδευσης ή κατάρτισης) ανέρχεται σήμερα στο 11,1 %. Ενώ έχει σημειωθεί ικανοποιητική πρόοδος προς την επίτευξη του κοινού πρωταρχικού στόχου της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», εξακολουθούν να υπάρχουν πάνω από 4,4 εκατ. ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο στην Ευρώπη, και περίπου το 60 % από αυτούς είναι είτε ανενεργοί είτε άνεργοι, πράγμα που σημαίνει μεγαλύτερο κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού και χαμηλότερη συμμετοχή στα κοινά. Και ακόμη ότι το ποσοστό των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 30 έως 34 ετών που έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς πρόγραμμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σύμφωνα με την Eurostat) συνεχίζει να βελτιώνεται και ανέρχεται σήμερα στο 37,9 %. Και εδώ, έχει σημειωθεί ικανοποιητική πρόοδος προς την επίτευξη του κοινού πρωταρχικού στόχου της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», αλλά η απασχολησιμότητα των αποφοίτων παραμένει στάσιμη σε ολόκληρη την ΕΕ»[i].
Στις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προκειμένου η ΕΕΚ να αποκτήσει στέρεη βάση για το μέλλον, περιλαμβάνονται τα παρακάτω[ii]:
- Ενίσχυση της δυνατότητας προσαρμογής των εκπαιδευτικών δομών και των διδασκόντων στις ολοένα αυξανόμενες και ευμετάβλητες διδακτικές απαιτήσεις τις αγοράς εργασίας, καθώς και των ψηφιακών δεξιοτήτων
- Περισσότερες ευκαιρίες μάθησης στον χώρο εργασίας, ιδιαίτερα μέσω του θεσμού της Μαθητείας
- Τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών της ΕΕΚ θα πρέπει να καλύπτουν τις ανάγκες της πράσινης ανάπτυξης και της ψηφιακής οικονομίας.
Στα επόμενα πέντε χρόνια, σύμφωνα με τους σχεδιασμούς της ΕΕ, θα πρέπει[iii]:
- Περισσότεροι από το 80% των αποφοίτων της ΕΕΚ να έχουν βρει εργασία μετά την αποφοίτησή τους
- Τουλάχιστον το 60% των αποφοίτων της ΕΕΚ θα πρέπει να επωφεληθούν από την πρακτική άσκηση στον χώρο εργασίας, ειδικότερα σε προγράμματα Μαθητείας
- Να επιτευχθεί μια αύξηση κατά 33% στον αριθμό των μαθητών που επωφελούνται από ευκαιρίες μάθησης στο εξωτερικό
Στην κατεύθυνση της στήριξης της εμπλοκής των νέων στην αγορά εργασίας και προκειμένου να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε στις 01 Ιουλίου 2020 την διάθεση του ποσού των 22 δις. Ευρώ για την χρηματοδότηση των παρακάτω δράσεων:
- Ενίσχυση του προγράμματος Youth Guarantee[iv] για την νεολαία. Κάθε νέος που εγγράφεται στο πρόγραμμα αυτό αναμένεται να λάβει μια καλή προσφορά εργασίας, εκπαίδευσης, μαθητείας ή πρακτικής άσκησης σε μόλις τέσσερις μήνες
- Εκσυγχρονισμός της ΕΕΚ προκειμένου να καταστεί πιο ομαλή η μετάβαση από το σχολείο στην αγορά εργασίας.
- Ενίσχυση του θεσμού της Μαθητείας. Με την εναλλαγή εκπαίδευσης και εργασίας μέσω του θεσμού της Μαθητείας θα αναπτυχθούν οι δεξιότητες και οι γνώσεις που αναζητούν οι εργοδότες.
Ο νέος Νόμος για την ΕΕΚ φαίνεται πως επιχειρεί να εναρμονίσει την λειτουργία της με την εφαρμογή και τις επιταγές του στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης.
Μια σύντομη ματιά στις διατάξεις του νέου νόμου που αφορούν σε σημαντικούς τομείς της ΕΕΚ ευελπιστεί να συμβάλει στην συζήτηση που δημιούργησε ο γενικότερος προβληματισμός για τις επιχειρούμενες αλλαγές στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση, κατά πόσο αυτές συνδέονται με τον συνολικό σχεδιασμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το μέλλον της ΕΕΚ – και – στην χώρα μας, καθώς και να αναδείξει τρωτά σημεία που μπορούν να βελτιωθούν.
Όπως στο άρθρο 1 αναφέρεται, γίνεται προσπάθεια να διασφαλιστούν για τους αποφοίτους επιπέδου τρία (3), δηλαδή των ΕΣΚ και των ΕΠΑΣ Μαθητείας του ΟΑΕΔ, καθώς και τους αποφοίτους επιπέδου πέντε (5), δηλαδή τους αποφοίτους του Μεταλυκειακού Έτους – Τάξης Μαθητείας, καθώς και των ΙΕΚ, διαδρομές και διέξοδοι μάθησης. Ειδικότερα, πλέον οι απόφοιτοι των ΕΣΚ και των ΕΠΑΣ Μαθητείας του ΟΑΕΔ μπορούν να εγγράφονται στη Β΄ τάξη των ΕΠΑ.Λ., σε αντίστοιχο με την ειδικότητά τους Τομέα, γεγονός που τους επιτρέπει να αναβαθμίσουν το εκπαιδευτικό τους προφίλ και, αν επιθυμούν, εφόσον λάβουν και Απολυτήριο ΕΠΑΛ, να συνεχίσουν τις σπουδές τους στο Επίπεδο 6, στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Θυμίζουμε πως μέχρι τώρα οι απόφοιτοι επιπέδου 3 δεν είχαν την δυνατότητα εντυπωσιακών εκπαιδευτικών ελιγμών. Επίσης, οι απόφοιτοι του Μεταλυκειακού Έτους – Τάξης Μαθητείας, καθώς και των ΙΕΚ, ως απόφοιτοι επιπέδου 5, έχουν την δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους στο επίπεδο 6, συμμετέχοντας σε κατατακτήριες εξετάσεις τμημάτων Α.Ε.Ι. συναφούς ειδικότητας με αυτήν του Διπλώματος Επαγγελματικής Ειδικότητας Εκπαίδευσης και Κατάρτισης που έχουν λάβει. Οι κατατακτήριες εξετάσεις θα διεξάγονται σε τρία (3) μαθήματα του προγράμματος σπουδών του τμήματος υποδοχής και θα πρέπει οι συμμετέχοντες να συγκεντρώνουν συνολική βαθμολογία τουλάχιστον τριάντα (30) μονάδες, ικανοποιώντας παράλληλα την προϋπόθεση ότι έχουν συγκεντρώσει δέκα (10) μονάδες τουλάχιστον σε καθένα από τα τρία (3) μαθήματα (άρθρο 42). Ο ανώτατος αριθμός αποφοίτων Ι.Ε.Κ. και Μεταλυκειακού έτους - Τάξης Μαθητείας, που μπορούν να καταταχθούν ανά πρόγραμμα σπουδών α΄ κύκλου τμήματος Α.Ε.Ι., ο οποίος προσδιορίζεται σε ποσοστό επί του ετήσιου αριθμού των εισακτέων του τμήματος, δεν μπορεί να υπερβαίνει το 5%. (άρθρο 44). Ο καθορισμός της συνάφειας των διπλωμάτων επαγγελματικής ειδικότητας και εκπαίδευσης με τα προγράμματα σπουδών του α΄ κύκλου του τμήματος υποδοχής για την κατάταξη των αποφοίτων Ι.Ε.Κ., καθώς και του Μεταλυκειακού έτους - Τάξης Μαθητείας θα πραγματοποιείται με απόφαση της Συγκλήτου του Α.Ε.Ι. υποδοχής, οποία εκδίδεται ύστερα από εισήγηση της Συνέλευσης του Τμήματος.
Θα πρέπει στο σημείο αυτό να τονιστεί, όπως και παραπάνω αναφέρθηκε, ότι η ρύθμιση αυτή εντάσσεται στην γενικότερη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ΕΕΚ η διασφάλιση της απρόσκοπτης συνέχισης των σπουδών σε όλους τους συμμετέχοντες στις εκπαιδευτικές δομές της ΕΕΚ μέχρι τα ανώτερα επίπεδα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, εφόσον φυσικά το επιθυμούν[v].
Όσον αφορά στην φοίτηση στις Επαγγελματικές Σχολές Κατάρτισης (Ε.Σ.Κ.), οι οποίες αντικαθιστούν τις Σχολές Επαγγελματικής Κατάρτισης (Σ.Ε.Κ.), εντάσσονται πλέον στο τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα (άρθρο 2 του νέου νόμου) αφού, μέχρι σήμερα ήταν ενταγμένες, με την μορφή των Σ.Ε.Κ. στην μη τυπική εκπαίδευση (Ν. 4186/2013, άρθρο 17). Η φοίτηση σε αυτές (όπως και στις ως τώρα υφιστάμενες ΕΠΑΣ Μαθητείας του ΟΑΕΔ) ήταν τριετής: Α΄ τάξη, Β΄ τάξη και συμμετοχή σε Τάξη Μαθητείας ή πραγματοποίηση Πρακτικής Άσκησης. (άρθρο 12, Ν. 4452 του 2017). Με τον νέο νόμο εφαρμόζονται αλλαγές στην χρονική διάρκεια των σπουδών: Η φοίτηση στις Ε.Σ.Κ. είναι πλέον διετής (διετής εξακολουθεί να παραμένει για τις ΕΠΑ.Σ. Μαθητείας του Ο.Α.Ε.Δ.) και περιλαμβάνει τις τάξεις Α΄ και Β΄. Οι τάξεις Α΄ και Β΄ των Ε.Σ.Κ. και των ΕΠΑ.Σ Μαθητείας του Ο.Α.Ε.Δ., οργανώνονται σε τμήματα ειδικότητας. Σε κάθε ειδικότητα περιλαμβάνονται «Πρόγραμμα μάθησης στην εκπαιδευτική δομή» και «πρακτική άσκηση» ή «Πρόγραμμα μάθησης σε εργασιακό χώρο» (άρθρο 11). Για το ζήτημα της ανήλικης εργασίας λόγω συμμετοχής στην Μαθητεία των σχολών αυτών, σύμφωνα με το άρθρο 5 του Ν. 1837/1989 « Για την προστασία των ανηλίκων κατά την απασχόληση και άλλες διατάξεις»: «Ανήλικοι, που δεν έχουν συµπληρώσει το 16ο έτος της ηλικίας τους, καθώς και ανήλικοι που φοιτούν σε γυµνάσια, λύκεια κάθε τύπου ή τεχνικές επαγγελµατικές σχολές, δηµόσιες ή ιδιωτικές, αναγνωρισµένες από το Κράτος, δεν µπορεί να απασχολούνται περισσότερο από έξι ώρες την ηµέρα και τριάντα ώρες την εβδοµάδα».
Με το άρθρο 16 ιδρύονται τα Πρότυπα ΕΠΑ.Λ. (Π.ΕΠΑ.Λ.). Ως σκοπός τους ορίζεται:
«α) Η ανάπτυξη ενός από τους κύριους πυλώνες στήριξης και εφαρμογής του κοινού στρατηγικού σχεδιασμού της επαγγελματικής εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης, με την ουσιαστική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στον σχεδιασμό τους.
β) Η ενίσχυση του βαθμού αυτονομίας των μονάδων επαγγελματικής εκπαίδευσης, με ενεργό ρόλο των εκπροσώπων της τοπικής κοινωνίας».
Θα πρέπει να προσδιοριστεί επακριβώς τόσο η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στον σχεδιασμό και – εντέλει – στην εκπαιδευτική τους λειτουργία, όσο και ο ρόλος και, επομένως, ο βαθμός παρέμβασης των εκπροσώπων της τοπικής κοινωνίας.
Με το άρθρο 17, που αφορά στην ίδρυση των Π.ΕΠΑ.Λ. ορίζονται ως κριτήρια για τον χαρακτηρισμό των ΕΠΑ.Λ. σε Π.ΕΠΑ.Λ.: «α) τα προσόντα και η επάρκεια του εκπαιδευτικού προσωπικού τους, β) η συμμετοχή σε εκπαιδευτικά προγράμματα, καινοτόμες δράσεις, ευρωπαϊκά προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης, γ) το μέγεθός τους, δ) η τοποθεσία τους και ε) η συνεργασία τους με τοπικές επιχειρήσεις και Α.Ε.Ι. της περιφέρειας στην οποία ανήκουν».
Τίθεται ο προβληματισμός ότι η ίδρυση Π.ΕΠΑ.Λ. με κριτήριο το μέγεθός του, την τοποθεσία του ή και τα προσόντα του εκπαιδευτικού προσωπικού δημιουργεί άνισες καταστάσεις.
Με το άρθρο 20 δίνεται η δυνατότητα σε κάθε Π.ΕΠΑ.Λ. να: «ιδρύεται και να λειτουργεί Κέντρο Επιμόρφωσης για τους εκπαιδευτικούς επαγγελματικών μαθημάτων των ΕΠΑ.Λ. στα αντικείμενα της διδασκαλίας τους, ιδίως για την περιοδική ενημέρωσή τους για τις εξελίξεις στην επιστήμη τους και τη διδακτική των αντικειμένων τους, καθώς και για την απόκτηση των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση». Όμως, στα επαρχιακά Π.ΕΠΑ.Λ. κάτι τέτοιο θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να υλοποιηθεί, αν καταφέρουν να συσταθούν Π.ΕΠΑ.Λ σε επαρχιακές περιοχές, σύμφωνα με τα παραπάνω αναγκαία κριτήρια.
Όσον αφορά στην μεταδευτεροβάθμια επαγγελματική κατάρτιση, το Μεταλυκειακό Έτος – Τάξη Μαθητείας και τα ΙΕΚ εντάσσονται πλέον στο τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα (άρθρο 2 του νέου Νόμου). Θυμίζουμε ότι μέχρι τώρα και οι δύο αυτές δομές κατάρτισης εντάσσονται στην μη τυπική εκπαίδευση (βλ.: άρθρα 7 και 17, Ν. 4186 του 2013, με τις τροποποιήσεις του). Επίσης, η διάρκεια του Μεταλυκειακού Έτους – Τάξης Μαθητείας αυξάνεται πλέον σε έντεκα (11) μήνες (άρθρο 36 του νέου νόμου) από εννέα (9) που ήταν ως τώρα (άρθρο 214 του Ν. 4610/2019). Και ακόμη, οι απόφοιτοι των δημοσίων και ιδιωτικών Ι.Ε.Κ και οι απόφοιτοι του Μεταλυκειακού Έτους - Τάξης Μαθητείας των ΕΠΑ.Λ. δύνανται να κατατάσσονται σε συναφείς ειδικότητες των Ι.Ε.Κ., με απαλλαγή από τα μαθήματα τα οποία ήδη έχουν διδαχθεί, ή κατατάσσονται σε εξάμηνο πέραν του Α΄ και σε συναφείς ειδικότητες Ι.Ε.Κ. (άρθρο 25).
Εναρμόνιση με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία αποτελεί και η δυνατότητα οι καταρτιζόμενοι των δημόσιων ΙΕΚ αρμοδιότητας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων: «στο πλαίσιο προγραμμάτων της Ε.Ε. στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, να πραγματοποιούν μέρος της θεωρητικής ή και της εργαστηριακής κατάρτισής τους σε πιστοποιημένους φορείς κατάρτισης αντίστοιχου επιπέδου που εδρεύουν σε κράτη μέλη της Ε.Ε.. Οι καταρτιζόμενοι παρακολουθούν ειδικότητες αντίστοιχες με αυτές οι οποίες παρέχονται στο Ι.Ε.Κ. προέλευσής τους και λαμβάνουν τις πιστωτικές μονάδες που αποδίδονται σύμφωνα με τους Οδηγούς Κατάρτισης, οι οποίοι έχουν πιστοποιηθεί από την αρμόδια αρχή του κράτους υποδοχής» (άρθρο 28, παρ. 1). Και ακόμη: «Στο πλαίσιο των προγραμμάτων της παρ. 1, είναι δυνατή και η πραγματοποίηση της πρακτικής άσκησης ή μέρους αυτής των καταρτιζόμενων στα δημόσια Ι.Ε.Κ. αρμοδιότητας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και στα ιδιωτικά Ι.Ε.Κ. σε παραγωγικές μονάδες των κρατών υποδοχής» (άρθρο 28, παρ. 2).
Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται η δυνατότητα για τους καταρτιζομένους του Μεταλυκειακού Έτους – Τάξης Μαθητείας στο πλαίσιο προγραμμάτων της Ε.Ε. στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, να πραγματοποιούν μέρος της μαθητείας σε φορείς υποδοχής και παραγωγικές μονάδες που εδρεύουν σε κράτη - μέλη της Ε.Ε. (άρθρο 36, παρ. 10).
Με το άρθρο 39 συστήνεται - επιτέλους – διοικητική υποστήριξη των τμημάτων της Μαθητείας και προσλαμβάνονται ως υπεύθυνοι υποστήριξης Μαθητείας εκπαιδευτικοί πλήρους απασχόλησης σε ετήσια βάση, για χρονικό διάστημα έως έντεκα (11) μήνες. Και ακόμη, ορίζεται ότι οι εκπαιδευτικοί για την παρακολούθηση της μάθησης στον χώρο εργασίας δικαιούνται αμοιβή υποστήριξης εποπτείας της Μαθητείας.
Με το άρθρο 36 οι πιστοποιημένοι απόφοιτοι του Μεταλυκειακού έτους - Τάξης Μαθητείας κατατάσσονται στους ίδιους κλάδους δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του π.δ. 50/2001 (Α΄ 39), με τους διπλωματούχους επαγγελματικής κατάρτισης Ι.Ε.Κ., με βάση τη συνάφεια των ειδικοτήτων, η οποία καθορίζεται με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Ε.Ε.Κ.Δ.Β.Μ.&Ν.
Σχετικά με τα Κέντρα Δια Βίου Μάθησης (ΚΔΒΜ), τα οποία συνεχίζουν, φυσικά, να ανήκουν στην μη τυπική εκπαίδευση, αίρεται πλέον ο χαρακτηρισμός τους σε ΚΔΒΜ Ένα και ΚΔΒΜ Δύο, ο οποίος προσδιοριζόταν ως διάκριση σύμφωνα με την κτηριακή τους υποδομή (Ν. 4186/2013, άρθρο 24α, όπως τροποποιήθηκε με τον Ν. 4547/2018, άρθρο 89).
Θα πρέπει να τονιστεί ότι ο νέος νόμος για την ΕΕΚ – τουλάχιστον αυτός μέχρι τώρα – δεν αγγίζει τον τρόπο πρόσβασης των αποφοίτων ΕΠΑΛ στα τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Η (επαν-)ίδρυση των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.), τα οποία ιδρύονται ήδη με τον Νόμο 2525/1997 (άρθρο 5) δεν αποτελούν καινοτομία του νέου νόμου για την ΕΕΚ (άρθρο 68). Τα Σ.Δ.Ε. ανήκουν στην τυπική εκπαίδευση (άρθρο 2 του νέου νόμου) και ορίζεται ότι: «Αποτελούν φορείς Γενικής Τυπικής Εκπαίδευσης Ενηλίκων και χορηγούν τίτλο σπουδών ισότιμο με το απολυτήριο Γυμνασίου» (άρθρο 68, παρ. 2).
Με το άρθρο 74 (επαν-) ιδρύονται εκπαιδευτικές δομές στα Καταστήματα Κράτησης: «Σε κάθε Κατάστημα Κράτησης και στο Ίδρυμα Αγωγής Ανηλίκων Αρρένων Βόλου μπορεί να ιδρύονται σχολικές μονάδες Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, δηλαδή Δημοτικό Σχολείο, Γυμνάσιο ή Σ.Δ.Ε., ΓΕ.Λ. ή ΕΠΑ.Λ., δημόσια Ι.Ε.Κ., Ε.Σ.Κ., δημόσια Κ.Δ.Β.Μ. και τμήματα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας». Οι εκπαιδευτικές αυτές δομές είχε προβλεφθεί να ιδρυθούν με το άρθρο 31 του Ν. 4521/2018, όμως δεν λειτούργησαν για την συντριπτική πλειονότητα των φυλακών.
Η ίδρυση των Κλαδικών Συμβουλίων Δεξιοτήτων που προβλέπονται στο άρθρο 5, και που έχουν ως αντικείμενο την συστηματική παρακολούθηση των τάσεων της αγοράς εργασίας, την έγκαιρη διαπίστωση ελλείψεων, ποιοτικών και ποσοτικών αναντιστοιχιών μεταξύ προσφοράς και ζήτησης και την κατάθεση προτάσεων για την καλύτερη προσαρμογή της εκπαίδευσης και κατάρτισης στις μεταβαλλόμενες ανάγκες του κλάδου σε δεξιότητες θεωρείται πως θα συμβάλλει στην βελτίωση της λειτουργίας της ΕΕΚ, εφόσον βέβαια επιτελούνται οι παραπάνω ενέργειες.
Με το άρθρο 45 τίθεται: «1. Η ανάγκη δημιουργίας του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων (Ε.Π.Π.), το οποίο (…) έχει ως σημείο αναφοράς τη Σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 22ας Μαΐου 2017, σχετικά με τη θέσπιση του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Επαγγελματικών Προσόντων (Ε.Π.Ε.Π.) για τη Διά Βίου Μάθηση (2017/C 189/03)[vi]. 2. Σκοπός του Πλαισίου είναι να αποτελέσει ένα εργαλείο ενίσχυσης της αναγνωσιμότητας και συγκρισιμότητας των ελληνικών τίτλων/προσόντων και να συμβάλει στη βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας μας».
Το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων στην πρώτη του μορφή είχε ιδρυθεί και αναπτυχθεί το 2010 σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 3879/2010 και του Ν. 4115/2013[vii]
Και κάποιες παρατηρήσεις:
Σύμφωνα με το άρθρο 101 του νέου νόμου: «Για τα εργαστηριακά μαθήματα και το εργαστηριακό μέρος των μικτών μαθημάτων των μαθητών των Επαγγελματικών Λυκείων, των καταρτιζόμενων των Επαγγελματικών Σχολών Κατάρτισης (Ε.Σ.Κ.) και των Ινστιτούτων Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.), καθώς και των μαθητευομένων του Μεταλυκειακού έτους-Τάξη Μαθητείας συγκροτούνται και λειτουργούν, ανάλογα με τις υπάρχουσες ανάγκες, εργαστηριακά κέντρα (Ε.Κ.), ανά δύο (2) τουλάχιστον εκπαιδευτικές μονάδες, συμπεριλαμβανομένων και των δημόσιων Ε.Σ.Κ. ή Ι.Ε.Κ. Όταν όσοι ασκούνται στα εργαστήρια προέρχονται από λιγότερες σχολικές μονάδες, οι εργαστηριακές ανάγκες καλύπτονται σε σχολικό εργαστήριο που υπάγεται διοικητικά στο επαγγελματικό λύκειο». Μέχρι σήμερα ίσχυε ότι κάθε Ε.Κ. εξυπηρετούσε τουλάχιστον τρεις (3) σχολικές μονάδες (Ν. 1566/1985, άρθρο 10). Όμως υπήρχε και η πρόβλεψη για τις σχολικές μονάδες στις οποίες είναι αντικειμενικά αδύνατο να δημιουργηθεί Ε.Κ. ή να εξυπηρετηθούν από Ε.Κ. εξαιτίας των απαγορευτικών αποστάσεων από αυτά να είναι εφικτή η δημιουργία Σχολικού Εργαστηρίου με απόφαση του Περιφερειακού Διευθυντή Εκπαίδευσης (Δ4/96004/17-06-2015 ΥΑ, ΦΕΚ 1318 τ. Β). Με τον νέο νόμο δεν διευκρινίζεται αν θα συνεχίσει να ισχύει αυτή η ρύθμιση, η οποία, είναι ζωτικής σημασίας για τα ΕΠΑΛ που βρίσκονται σε απαγορευτικές αποστάσεις προκειμένου να εξυπηρετηθούν από Ε.Κ.
Με το άρθρο 3 του νέου νόμου ορίζεται ότι στις αρχές διακυβέρνησης της επαγγελματικής εκπαίδευσης, κατάρτισης και διά βίου μάθησης είναι και: «Η άμεση σύνδεση της επαγγελματικής εκπαίδευσης, κατάρτισης και διά βίου μάθησης με την αγορά εργασίας με την ουσιαστική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στον σχεδιασμό τους» (εδ. β), όπως και «Η ενίσχυση του βαθμού αυτονομίας των μονάδων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, με ενεργό ρόλο των εκπροσώπων της τοπικής κοινωνίας» (εδ. γ). Θα πρέπει να διευκρινιστεί τόσο ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων όσο και αυτός των εκπροσώπων της τοπικής κοινωνίας στον σχεδιασμό της λειτουργίας των μονάδων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης.
Με το άρθρο 5 συστήνεται Κεντρικό Συμβούλιο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (Κ.Σ.Ε.Ε.Κ.) με αρμοδιότητες όπως:
- Την μέριμνα για τη συστηματική αναπροσαρμογή των επαγγελματικών τομέων και των ειδικοτήτων που προσφέρονται στα Ι.Ε.Κ., το Μεταλυκειακό Έτος - Τάξη Μαθητείας, τα ΕΠΑ.Λ., τις ΕΠΑ.Σ. Μαθητείας του Ο.Α.Ε.Δ. και τις Ε.Σ.Κ. και την υποβολή σχετικών εισηγήσεων στον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων,
- Την αξιολόγηση των τεκμηριωμένων προτάσεων που κατατίθενται από τα Σ.Σ.Π.Α.Ε. και άλλους φορείς αρμοδίως
- Την δημιουργία και ένταξη νέων τομέων και ειδικοτήτων, ειδικών μαθημάτων, προγραμμάτων και δραστηριοτήτων στην εκπαιδευτική διαδικασία των Ι.Ε.Κ., του Μεταλυκειακού Έτους-Τάξη Μαθητείας, των ΕΠΑ.Λ., των Ε.Σ.Κ και των ΕΠΑ.Σ. Μαθητείας του Ο.Α.Ε.Δ. και στις δομές της διά βίου μάθησης και την υποβολή εισηγήσεων προς τον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων,
- Την παρακολούθηση των ειδικοτήτων που λειτουργούν σε όλα τα επίπεδα του Ε.Σ.Ε.Ε.Κ. με βάση τη χωροταξική απόσταση μεταξύ των εκπαιδευτικών μονάδων στις οποίες παρέχονται, τον κτιριακό και εργαστηριακό εξοπλισμό, το εκπαιδευτικό προσωπικό/προσωπικό κατάρτισης και το δυναμικό μαθητών/καταρτιζομένων/μαθητευομένων και, εφόσον εντοπίζει αλληλεπικαλύψεις των ειδικοτήτων αυτών, την εισήγηση στον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων της κατάργησης ή της αναστολής λειτουργίας τους ή, εφόσον εντοπίζει άλλες αδυναμίες, εισηγείται τρόπους για την αντιμετώπισή τους,
- Την παρακολούθηση της εφαρμογής του καθολικού σχεδιασμού υποδομών, εξοπλισμών, υπηρεσιών, εκπαιδευτικού υλικού και διαδικασιών και την παροχή εύλογων προσαρμογών σε όλα τα επίπεδα του Ε.Σ.Ε.Ε.Κ. για την καταπολέμηση των διακρίσεων σε βάρος των ατόμων με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις και την εισήγηση στον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων, εφόσον εντοπίζει αδυναμίες και ελλείψεις, τρόπων για την αντιμετώπισή τους,
- Την εισήγηση στον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων κριτηρίων για την επαναχωροθέτηση των εκπαιδευτικών μονάδων της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, που αντιστοιχούν στα επίπεδα τρία (3), τέσσερα (4) και πέντε (5), ύστερα από αξιολόγησή τους σε βάθος τριετίας.
Για τις παραπάνω αρμοδιότητες, το Κεντρικό Συμβούλιο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης στελεχώνεται με όλους τους αρμόδιους φορείς πλην των εκπροσώπων της επιστημονικής επιτροπής των συνδικαλιστικών φορέων των εκπαιδευτικών.
Με το άρθρο 6 , το οποίο ρυθμίζει την σύνδεση επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης με την παραγωγή και την αγορά εργασίας, ιδρύονται σε κάθε περιφέρεια της χώρας δωδεκαμελή Συμβούλια Σύνδεσης με την Παραγωγή και την Αγορά Εργασίας (Σ.Σ.Π.Α.Ε.), στα οποία μετέχουν ως μέλη, εκτός των άλλων:
α) ένας (1) Διευθυντής δημόσιου Ι.Ε.Κ. αρμοδιότητας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, της περιφέρειας, ως Συντονιστής, ο οποίος ορίζεται με τον αναπληρωτή του, ύστερα από εισήγηση της Διεύθυνσης Επαγγελματικής Κατάρτισης της Γ.Γ. Ε.Ε.Κ.Δ.Β.Μ.&Ν.,
γ) ένας (1) Διευθυντής ΕΠΑ.Λ. της περιφέρειας, ως αναπληρωτής Συντονιστής, ο οποίος ορίζεται με τον αναπληρωτή του, ύστερα από εισήγηση του οικείου Περιφερειακού Διευθυντή Εκπαίδευσης.
Αποτελεί ερώτημα γιατί ο Διευθυντής ΕΠΑ.Λ., ως μόνιμος εκπαιδευτικός της ΕΕΚ, ορίζεται ως αναπληρωτής Συντονιστής του Διευθυντή δημόσιου Ι.Ε.Κ., που δεν είναι κατ’ ανάγκη μόνιμος δημόσιος λειτουργός της ΕΕΚ, την στιγμή που, πλέον, τα Ι.Ε.Κ. ανήκουν στην τυπική εκπαίδευση;
Στην ίδια λογική εντάσσεται και η ρύθμιση του άρθρου 13, το οποίο ορίζει ότι: «Διευθυντής δημόσιας Ε.Σ.Κ. αρμοδιότητας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, μπορεί να είναι μόνιμος δημόσιος υπάλληλος ή μόνιμος εκπαιδευτικός της δημόσιας εκπαίδευσης».
Αφού οι Ε.Σ.Κ. είναι τυπικές εκπαιδευτικές δομές του ΥΠΑΙΘ δεν θα έπρεπε ο Διευθυντής να προέρχεται από τον χώρο της Δημόσιας Εκπαίδευσης, όπως συμβαίνει με τον/τους Υποδιευθυντή/-ές των Ε.Σ.Κ.;
Εξάλλου, το ίδιο ερώτημα τίθεται και για τον Διευθυντή Ι.Ε.Κ. για τον οποίο το άρθρο 31 ορίζει ότι:
« α) Η διοίκηση του Ι.Ε.Κ. ασκείται από τον Διευθυντή.
β) Ο Διευθυντής δημόσιου Ι.Ε.Κ. αρμοδιότητας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, μπορεί να είναι μόνιμος δημόσιος υπάλληλος ή μόνιμος εκπαιδευτικός της δημόσιας εκπαίδευσης.
7. Ο Υποδιευθυντής δημοσίου Ι.Ε.Κ. αρμοδιότητας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων είναι αποσπασμένος μόνιμος εκπαιδευτικός της δημόσιας εκπαίδευσης ή μόνιμος εκπαιδευτικός της Γ.Γ.Ε.Ε.Κ.Δ.Β.Μ.&Ν» (παρ. 1).
Αφού τα ΙΕΚ είναι τυπικές εκπαιδευτικές δομές του ΥΠΑΙΘ, δεν θα έπρεπε ο Διευθυντής να προέρχεται από τον χώρο της Δημόσιας Εκπαίδευσης, όπως συμβαίνει με τον/τους Υποδιευθυντή/-ές των ΙΕΚ.;)
Στο άρθρο 34 αναφέρεται ότι: «Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Παιδείας και Θρησκευμάτων: (…) δύναται να θεσπίζεται, ως δικαίωμα εγγραφής, η καταβολή, κατά την αρχική εγγραφή από τους καταρτιζόμενους στα δημόσια Ι.Ε.Κ., εφάπαξ χρηματικού ποσού, το οποίο επιστρέφεται στους καταρτιζόμενους εξ ολοκλήρου, ύστερα από την επιτυχή ολοκλήρωση της φοίτησής τους και καθορίζεται το ύψος, οι τυχόν εξαιρέσεις από την καταβολή του, ο τρόπος και η διαδικασία καταβολής του χρηματικού ποσού, ο τρόπος και η διαδικασία επιστροφής του, καθώς και κάθε άλλο ειδικότερο θέμα». Εφόσον η φοίτηση στα δημόσια Ι.Ε.Κ. παρέχεται δωρεάν (άρθρο 25, παρ. 4 του νέου νόμου) τι εξυπηρετεί η επιστρεπτέα καταβολή χρηματικού ποσού εγγραφής;
Και μια ακόμη παρατήρηση, η οποία, ενώ αφορά σε ένα ιδιαίτερα σημαντικό θέμα, εντούτοις δεν άπτεται του άμεσου πλαισίου του άρθρου αυτού. Αναφερόμαστε στο άρθρο 164 του νέου Νόμου, με το οποίο ορίζονται ρυθμίσεις για την αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων και επαγγελματικής ισοδυναμίας. Με το άρθρο αυτό οι Πτυχιούχοι Κολλεγίων θα εγγράφονται στο ΤΕΕ και το Οικονομικό Επιμελητήριο. Για την ουσία αυτής της κερκόπορτας έχει ήδη ξεκινήσει έντονος προβληματισμός και εγείρονται σοβαρές ενστάσεις από τους εμπλεκόμενους φορείς.
Ο νέος νόμος για την ΕΕΚ φαίνεται να δομείται από δύο ειδών διατάξεις: από αυτές που επιχειρούν παρεμβάσεις ζωτικής σημασίας για το μέλλον της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης στην χώρα μας και από τις διατάξεις που λειτουργούν ως υπενθύμιση θεσμοθετημένων υποχρεώσεων, οι οποίες είτε ενεργοποιήθηκαν και ατόνησαν στην διάρκεια του χρόνου είτε υποενεργοποιήθηκαν είτε παρέμειναν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας της ΕΕΚ.
Μένει, και πάλι, η πράξη να δείξει αν και αυτή η επιχειρούμενη τομή στην ΕΕΚ θα τύχει των προσδοκιών τόσο των κυβερνητικών εισηγητών της («Κάνουμε πράξη την αναβάθμιση της Τεχνικής – Επαγγελματικής Εκπαίδευσης ώστε να αποτελεί αξιόπιστη επιλογή για τους νέους αντάξια των προκλήσεων της εποχής)»[viii], όσο, ακόμη περισσότερο, των μετεχόντων – άμεσα και έμμεσα – στην ΕΕΚ, εκπαιδευομένων, καταρτιζομένων, εκπαιδευτικών, εκπαιδευτών, κοινωνικών φορέων, της αγοράς εργασίας και, εν τέλει, της ελληνικής κοινωνίας, η οποία επενδύει τις ελπίδες της στην ΕΕΚ, στο πλαίσιο της ανάπτυξής της, συμβαδίζοντας παράλληλα με το όραμα και τον σχεδιασμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
[ii] Cedefop (2015). Spotlight on VET – Anniversary edition.Vocational education and training systems in Europe. Luxembourg: Publications office of the European Union.
[iii] Στο ίδιο
[iv] Σχετικά με το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα: Youth Guarantee: https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1079&langId=en
[v] α) Proposal for a COUNCIL RECOMMENDATION on vocational education and training (VET) for sustainable competitiveness, social fairness and resilience», Brussels, 1.7.2020, COM (2020) 275, final Cedefop (2019).
β) Spotlight on VET – 2018 compilation: vocational education and training systems in Europe. Luxembourg: Publications Office. http://data.europa.eu/doi/10.2801/540310
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου