Alfavita
Του εκπαιδευτικού Μιχαήλ Παπαντώνη
Όσοι μπαίνουμε στην τάξη αντιλαμβανόμαστε πως κάτι συμβαίνει τούτο τον καιρό στην εκπαίδευση. Κάτι περισσότερο από το αναγκαστικό κλείσιμο των σχολείων και τις επακόλουθες συνέπειες.
Η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από την ύλη και από την τηλεκπαίδευση.
Στην από απόσταση εκπαίδευση έχουμε μια εικονική ομάδα. Ο καθένας διαλέγει τι θα προβάλλει από τον εαυτό του, ενώ ο χώρος δεν έχει καμία σημασία.
Την ίδια στιγμή, με τη δημοσιοποίηση “του μαθήματος”, όσα συμβαίνουν, οι αντιδράσεις, η συμπεριφορά και η “πρόοδος” των μαθητών υπόκεινται δυνητικά σε μια κριτική που δεν μπορούμε να διαχειριστούμε, να ενσωματώσουμε στην τάξη. Στην πραγματική τάξη η “αντίδραση” ενός μαθητή, τη στιγμή που εμφανιζόταν εντός του μαθήματος και του σχολείου, “ρυθμιζόταν” εντός της τάξης μέσα από τις σχέσεις των υπολοίπων.
Είναι οξύμωρο να διώκεται ποινικά η κοινοποίηση ακόμη και προσώπων παιδιών σε φωτογραφίες και ταυτόχρονα να εκτίθενται πλήρως σε streaming η συμπεριφορά, η συμμετοχή και οι “επιδόσεις” των μαθητών. Δεν αναφέρομαι στην αποθήκευση - καταγραφή, αλλά στη δημοσιοποίηση.
Η ίδια η πλατφόρμα επιβάλλει έμμεσα και τις παιδαγωγικές σχέσεις.
Η επίδειξη της πλατφόρμας τηλεκπαίδευσης - με τα εργαλεία που διαθέτει και τον τρόπο οργάνωσής τους - από το ΥΠΑΙΘΑ έδειξε πόσο εύκολα ο υπεύθυνος κάθε φορά μπορεί να επιβάλλει τη ροή που θέλει και να αποκλείσει κάθε “παρεκτροπή” ως θόρυβο. Πατώντας απλώς ένα κουμπί αποκλεισμού! Πώς αλλιώς θα ήταν αφού τα εργαλεία αυτά σχεδιάστηκαν για εφαρμογή σε εργασιακούς χώρους και ενσωματώνουν τις ανάγκες που τα γέννησαν και τις ιδέες που τα υποστηρίζουν. Και νομίζω πως είναι από όλους αποδεκτό, ότι οι σχέσεις ιεραρχίας εντός μιας πολυεθνικής και η αντίληψη περί παραγωγής δεν είναι ίδιες με αυτές που επικρατούν εντός της τάξης. Η φασαρία ενός μαθητή ή η αντίδρασή του δεν είναι θόρυβος.
Η οργάνωση χρονικά των μαθημάτων σύγχρονης (online) εκπ/σης γίνεται χωρίς να παίρνουμε υπόψη τον προγραμματισμό που αναγκαστικά ακολουθεί η οικογένεια λόγω των συνθηκών (φυσική παρουσία στο σπίτι πολλών ατόμων, ανάγκη χρήσης εξοπλισμού από περισσότερα μέλη της οικογένειας, κά.). Όταν το παιδί παρακολουθεί το κανονικό σχολείο “βγαίνει” κατά κάποιο τρόπο από τους ρυθμούς της υπόλοιπης οικογένειας που για χρόνια είχε ρυθμίσει τη ζωή της με αυτό το δεδομένο.
Άρρητα εξισώνεται η τηλεκπαίδευση με την τηλεργασία. Στη δεύτερη η στόχευση είναι ένα προϊόν, στην πρώτη, διαδικασία και στόχος συμβαδίζουν και οι συμμετέχοντες παίρνουν μέρος σαν ολότητες, με όλα τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους σε μια δυναμική αλληλεπίδραση με τους άλλους και τον στόχο. Ας παραδεχτούμε πως εκφράσεις “ό,τι μπορούμε κάνουμε”, είναι μια συνειδητή έκπτωση των απαιτήσεων της παιδαγωγικής και μια κρυφή ενσωμάτωση στην εκπαίδευση της γλώσσας της οικονομίας και της παραγωγής. Ένα ολίσθημα όχι μόνο γλωσσικό, αλλά ένας παράγοντας που θα υποστηρίξει ευρύτερες εννοιολογικές αλλαγές. Με τη σειρά τους οι λέξεις - έννοιες που παρεισφρύουν στον καθημερινό μας λόγο ωθούν και δικαιολογούν αλλαγές που συντελούνται στην εκπαίδευση, στην καθημερινότητά μας και κάνει να φαίνονται αυτονόητες.
Κάτι που, θεωρώ, σε πολλές περιπτώσεις έχει ήδη συντελεστεί. Σκέφτομαι πως στις συζητήσεις μας εκφράσεις που συνηθίζουμε είναι: Να κάνουν τα παιδιά, να παρακολουθήσουν τα παιδιά. Δεν λέμε να γίνουν τα παιδιά, κάνοντας αυτό ή το άλλο. Μιλάμε έχοντας στο νου μας το τι και όχι το παιδί σαν ολότητα. Μιλάμε για απόδοση. Αντιλαμβανόμαστε το παιδί σαν μια μηχανή παραγωγής βαθμών. Μιλάμε για εκπαίδευση και εννοούμε training, έκφραση που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και για τα άλογα κούρσας. Μιλάμε για την προσωπικότητα του παιδιού και κατά βάθος εννοούμε - αναπτύσσουμε τη νοοτροπία του ανταγωνισμού. Από έννοιες με πλατύ περιεχόμενο αφαιρέσαμε νοήματα. Ήδη εμείς, ασυνείδητα, έχουμε αποκλείσει το ενδεχόμενο ο κόσμος αύριο να είναι διαφορετικός. Το μέλλον είναι σαν το σήμερα. Ετοιμάζουμε τα παιδιά μας θεωρώντας πως το αύριο με το σήμερα θα είναι το ίδιο.
Κι αν ακόμη γίνει αποδεκτός ο συμβιβασμός λόγω συνθηκών και εφαρμοστεί η από απόσταση εκπαίδευση, πρέπει να διαφυλαχτεί η εκπαιδευτική κοινότητα από κινδύνους που αναφύονται. Τουλάχιστον αρχικά να τους διακρίνει και να τους συζητήσει.
Μπροστά στην πρόκληση του εφικτού, τους ξεχνάμε. Το πέρασμα στην εκπαίδευση από απόσταση αποδομεί τη συλλογικότητα σχολείο - τάξη. Η συμμετοχή τώρα στο “μάθημα” γίνεται περισσότερο ατομική υπόθεση. Το κράτος αποσύρεται από την υποχρέωση που έχει για την εξασφάλιση και τη λειτουργικότητα των υποδομών. Το σχολείο ως κτήριο, με χώρους και εξοπλισμό φεύγει από το προσκήνιο. Η αίθουσα - το γραφείο μας, το σπίτι μας - και η οργάνωσή της είναι υποχρέωση ατομική του εκπαιδευτικού και των γονέων. Η μετακύλιση του κόστους ατομικά στον καθένα, δίχως μια αναδιανεμητική παρέμβαση του κράτους, βοηθάει παραπέρα στον περιορισμό των κοινωνικών δαπανών. Με άλλα λόγια το κόστος πληρώνεται από τους κοινωνικά αδύναμους. Ένα κιλό ψωμί κοστίζει πανάκριβα στον άνεργο, ενώ τίποτα σε έναν δισεκατομμυριούχο.
Αυτή είναι η ορατή πλευρά του φαινομένου που εξελίσσεται. Υπάρχει και η λιγότερο ορατή. Είναι η βαθμιαία διάλυση μιας ιστορικής εμπειρίας που κουβαλά η κοινωνία δηλ. τη δυνατότητα της συλλογικής δράσης.
Καθώς η τελεκπαίδευση αντικαθιστά το κλασικό μοντέλο, η απαίτηση για Σχολείο και Παιδεία δύσκολα μετατρέπεται σε κοινωνικό αίτημα, σε συλλογή δράση γιατί οι όροι συμμετοχής στην εκπαίδευση είναι πια “εξατομικευμένοι”. Η εκπαίδευση που προσλαμβάνει κάθε οικογένεια δεν είναι πια μέρος μιας συλλογικής εμπειρίας, αλλά εξαρτάται από την ίδια, τις αντιλήψεις της για την εκπαίδευση, τις προτεραιότητες που αναγκάζεται να ιεραρχήσει, από την “τεχνική υποδομή” που ίδια διαθέτει. Κάποιος θα αντιτείνει πως και στην περίπτωση της κλασικής αίθουσας πάλι κάθε οικογένεια με τις δικές αντιλήψεις αντιμετωπίζει το αγαθό της παιδείας. Ισχύει, αλλά συμβαίνει με σημείο αναφοράς το υπαρκτό σχολείο, την εκπαίδευση που παρέχεται. Η εκπαίδευση και το σχολείο όπως έχει διαμορφωθεί μέχρι σήμερα είναι αποτέλεσμα συλλογικών αντιπαραθέσεων.
Επιπλέον, πολύ εύκολα, ακολουθώντας το πνεύμα του ατομικισμού εύκολα ένας γονέας θα υποστηρίξει: Όπως βρήκα εγώ τον τρόπο για το παιδί μου να τον βρεις κι εσύ.
Πού οδηγεί αυτή η λογική; Στην ενοχοποίηση και αυτοενοχοποίηση όσων δεν δε θα μπορέσουν να ακολουθήσουν ένα πιθανό νέο μοντέλο εκπαίδευσης.
Το παράδειγμα των διαφόρων (χρωματικά) Ανοίξεων, των κινημάτων που εκδηλώθηκαν την προηγούμενη δεκαετία στον κόσμο, με την “υποστήριξη” των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι πειστικό για να συμπεράνουμε πως η τηλεκπαίδευση οδηγεί αυτόματα προς έναν εκδημοκρατισμό. Στις περιπτώσεις αυτών των κινημάτων τα μέσα δικτύωσης μάλλον διένειμαν περισσότερο ένα κάλεσμα για κοινωνική δράση.
Γνωρίζουμε πως το μέσο, μια ηλεκτρονική πλατφόρμα επικοινωνίας, μπορεί και αλλάζει το μήνυμα. Επιπλέον για να συμβεί κοινωνική αλληλεπίδραση και πολύ περισσότερο αλλαγή, απαιτείται συνεύρεση των ανθρώπων χρονικά και τοπικά. Η οργάνωση συλλογικοτήτων γύρω από μια ιδέα απαιτεί τη σωματική παρουσία σε ένα κοινό πλαίσιο χώρου και χρόνου. Διαφορετικά είναι μια εμπειρία ατομική, φιλτραρισμένη από το μέσο που χρησιμοποιούμε, είτε αυτό είναι το facebook είτε μια πλατφόρμα τηλεκπαίδευσης.
Και τώρα; Να πετάξουμε το εργαλείο της τηλεκπαίδευσης στην πυρά;
Αν το κάνουμε θα φαντάζουμε σαν σύγχρονοι Λουδίτες. Δεν μπορώ να φανταστώ πλήρεις ή πειστικές απαντήσεις. Μια καλή αρχή θα ήταν να δούμε τα δομικά στοιχεία της τηλεκπαίδευσης και το πλαίσιο υλοποίησής της. Τι χαραμάδες μπορούμε να ανακαλύψουμε και να παρέμβουμε;
Υπάρχει κατ΄ αρχάς το περιεχόμενο. Καταγγέλουμε πολλοί από μας το ελληνικό σχολείο για συγκεντρωτισμό, για ύλη που δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις, για συντηρητική ιδεολογία και δεν ξέρω για τι άλλο ακόμη. Ιδού πεδίον δόξης λαμπρόν!
Οργανώνουμε το μάθημα επιλέγοντας τις παιδαγωγικές και διδακτικές αρχές και βάζουμε τους στόχους που προκρίνουμε. Ερευνούμε σε ποιο βαθμό το μέσο που χρησιμοποιούμε μπορεί να φέρει πιο κοντά τους μαθητές. Μπορεί το μάθημά μας να αποτελέσει αφετηρία, στήριξη για μια μελλοντική συμμετοχή στα κοινά; Μπορούμε να δημιουργήσουμε συλλογικές, έστω και άυλες, εργασίες;
Διαλέγουμε την ύλη και αναδεικνύουμε περιεχόμενο. Είναι ευκαιρία τουλάχιστον να αναδείξουμε και να παρουσιάσουμε κάτι νέο στους μαθητές μας και στις οικογένειές τους.
Αν περιμένουμε να βγει ένα βοήθημα ή ένα σχολικό εγχειρίδιο για τα μαθήματα από απόσταση αλίμονο μας!
Μιχάηλ Παπαντώνης, δάσκαλος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου