Πλατφόρμα καταγγελιών: Είναι ολέθριο λάθος να αντιμετωπίσουμε το σχολικό εκφοβισμό με εκφοβισμό
Δημήτρης ΤσιριγώτηςΜέσα στον Νοέμβριο αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία η πλατφόρμα καταγγελιών για περιστατικά bullying στα σχολεία. Θα παρέχεται η δυνατότητα σε μαθητές ή γονείς να αποκτούν πρόσβαση στην πλατφόρμα με τη χρήση κωδικών και να αναφέρουν κάθε περιστατικό bullying που υφίστανται ή έχει υποπέσει στην αντίληψή τους. Κατόπιν δύο ομάδες θα επεξεργάζονται την αναφορά:
Η πρώτη ομάδα, όσον αφορά τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, θα αποτελείται από το Διευθυντή της σχολικής μονάδας και το σύμβουλο σχολικής ζωής και όσον αφορά την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, θα απαρτίζεται από το Διευθυντή της σχολικής μονάδας και έναν επιμορφωμένο εκπαιδευτικό.
Η δεύτερη ομάδα που θα επεξεργάζεται την αναφορά θα είναι μία τετραμελής επιτροπή σε κάθε Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας ή Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης ώστε να μην γίνεται συγκάλυψη του περιστατικού από τη σχολική κοινότητα.
Μετά, ανάλογα με τη φύση και τη βαρύτητα του περιστατικού θα ακολουθείται και το αντίστοιχο πρωτόκολλο το οποίο μπορεί να σημαίνει από ενδοσχολική αντιμετώπιση μέχρι παραπομπή στην αστυνομία ή εισαγγελία ή ακόμα και σε ΕΔΕ ( Ένορκη Διοικητική Εξέταση) στην περίπτωση που εμπλέκεται εκπαιδευτικός.
Η «μηδενική ανοχή» του υπουργείου
Είναι προφανές πως το υπουργείο Παιδείας θεωρεί πως η «μηδενική ανοχή» σε φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού ή σχολικής βίας μπορεί να αμβλύνει το πρόβλημα. Το σκεπτικό είναι του τύπου: «ο φόβος φυλάει τα έρμα». Αν δηλαδή οι πιθανοί «θύτες» γνωρίζουν πως οι πράξεις τους μπορεί να επισύρουν επώδυνες για αυτούς κυρώσεις τότε δεν θα προβαίνουν σε αυτές. Επίσης, οι εκπαιδευτικοί θα αναγκάζονταν να ασχοληθούν ενδελεχώς με το πρόβλημα που καταγγέλλεται φοβούμενοι τυχόν συνέπειες και για τους ίδιους. Η δήλωση του υπουργείου: «για να μην συγκαλυφθεί από τη σχολική κοινότητα» είναι εξαιρετικά προσβλητική για τους εκπαιδευτικούς. Το υπουργείο, όσον αφορά την πλατφόρμα, μιλάει για πρόληψη αλλά προφανώς τη συγχέει με την εκ των προτέρων καταστολή. Σαφώς, δεν είναι το ίδιο.
Το υπουργείο Παιδείας έχει εντελώς λανθασμένο σκεπτικό. Πιστεύει πως άμα αναλάβουν δράση οι ενήλικες (γονείς, εκπαιδευτικοί, αρχές) το πρόβλημα του σχολικού εκφοβισμού θα λυθεί ερήμην των παιδιών. Τότε γιατί μέχρι σήμερα στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι γονείς που αναλαμβάνουν οι ίδιοι δράση και φτάνουν μέχρι την καταγγελία στην αστυνομία δεν καταφέρνουν να λύσουν το πρόβλημα που βασανίζει το παιδί τους; Όπως πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις οι λύσεις έρχονται από μέσα προς τα έξω, με την συναίνεση και την αυτενέργεια των εμπλεκομένων μαθητών και όχι δια της εξωτερικής εφαρμογής προβλεπόμενων πρωτοκόλλων.
Η ενδυνάμωση της αυτοεικόνας των θυμάτων και η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης των θυτών είναι οι βασικοί στόχοι για να αντιμετωπιστεί ο σχολικός εκφοβισμός. Και οι δύο αυτοί στόχοι επιτυγχάνονται παιδαγωγικά. Στην πραγματικότητα η αντιμετώπιση οποιασδήποτε μορφής επιθετικής συμπεριφοράς των μαθητών αποτελεί ένα μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Είναι ολέθριο λάθος η αντιμετώπιση του φαινομένου με καταγγελίες και καταστολή και όχι με παιδαγωγικό τρόπο.
Αντιγράφοντας τα λάθη των άλλων χωρών (ως συνήθως)
Δεν έχουμε παρά να θυμηθούμε τα γεγονότα που συνέβησαν στις ΗΠΑ πριν από 25 χρόνια, όπου ο πανικός μήπως το bullying έπαιρνε διαστάσεις επιδημίας οδήγησε σε μια άνευ προηγουμένου antibullying υστερία.
Στις ΗΠΑ όλα ξεκίνησαν το 1999 με ένα τραγικό γεγονός που έλαβε χώρα σε ένα σχολείο του Κολοράντο (Columbine High School). Δύο μαθητές δολοφόνησαν εν ψυχρώ 13 συμμαθητές τους μέσα στο σχολείο, προτού αυτοκτονήσουν. Τότε τα ΜΜΕ θεώρησαν ως αιτία της πράξης τους ότι οι μαθητές αυτοί είχαν υπάρξει οι ίδιοι θύματα του bullying στο παρελθόν. Αυτό προκάλεσε την τρομοκράτηση της αμερικανικής κοινής γνώμης η οποία επέφερε την ψήφιση νόμων που αφορούν το σχολικό bullying με σύνθημα τη μηδενική ανοχή (zero tolerance) και με σκοπό να μην υπάρξουν άλλα θύματα του bullying. Όμως χρόνια μετά αυτή η εκστρατεία του antibullying έχει, σύμφωνα με τους ειδικούς, αποτύχει τελείως. Μάλιστα θεωρούν ότι έκανε περισσότερο κακό παρά καλό αφού η βία στα σχολεία αντί να μειωθεί έχει αυξηθεί.
Μία πλατφόρμα που φράζει τη βαλβίδα αποσυμπίεσης της νεανικής επιθετικότητας μπορεί να οδηγήσει σε έκρηξη
Η νεανική επιθετικότητα, τόσο από την πλευρά εκείνων των παιδιών που την ασκούν όσο και από αυτών που την υφίστανται, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σωστά μέσω της ποινικοποίησής της. Το να καταστείλουμε κάθε αρνητική συμπεριφορά στα σχολεία με σκοπό να αποτρέψουμε φαινόμενα bullying είναι ίσως πιο επικίνδυνο από το ίδιο το bullying.
Το σχολείο είναι ο χώρος που τα παιδιά θα μάθουν να διαχειρίζονται και τις επιθετικές συμπεριφορές. Αν έχουμε μηδενική ανοχή στην επιθετικότητα, πώς θα μάθουν τα παιδιά που την εμφανίζουν να την ελέγχουν ή αυτά που την δέχονται να προστατεύονται από αυτή; Σύμφωνα με τις αρχές της εξελικτικής ψυχολογίας ,τα παιδιά πρέπει να βιώνουν και αρνητικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και να έχουν την ευκαιρία να είναι σε κοινωνικά περιβάλλοντα χωρίς επιτήρηση ενηλίκων, ώστε να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες και ανθεκτικότητα στις επιθετικές εις βάρους τους συμπεριφορές. Όταν το bullying είναι κάτι που αντιμετωπίζεται με την κάθετη παρέμβαση των ενηλίκων (εκπαιδευτικών ,γονέων , ειδικών, αρχών όπως αστυνομία ή εισαγγελία) τότε τα παιδιά βγάζουν το συμπέρασμα ότι εκείνα είναι αδύναμα να τα αντιμετωπίσουν μόνα τους και δεν αναπτύσσουν αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση. Εμείς οι μεγάλοι έχουμε την τάση να επεμβαίνουμε σε κάθε διένεξη και αντιπαράθεση μεταξύ των παιδιών ενώ η εμπειρία έχει δείξει ότι τις πιο πολλές φορές τα παιδιά «τελικά τα βρίσκουν μόνα τους μεταξύ τους». Ακόμα όμως και στις περιπτώσεις ακραίων περιστατικών επιθετικής συμπεριφοράς όπου τα παιδιά πρέπει να σπάνε τη σιωπή και να ζητούν τη βοήθεια των μεγάλων, η βοήθεια αυτή πρέπει να είναι προσανατολισμένη στο να ωθεί τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τα ίδια το πρόβλημα και όχι να καθαρίσει άλλος για αυτά. Δεν πρέπει επ’ ουδενί να αφαιρεί την δράση από τα ίδια τα παιδιά. Έχουμε αναρωτηθεί μήπως η πολύ προστασία και ο πολύς παρεμβατισμός τα καθιστά μελλοντικά υποψήφια θύματα όταν οι γονείς ή οι δάσκαλοι δεν θα είναι μπροστά για να καθαρίζουν; Είναι τυχαίο το γεγονός πως πολλά από τα «θυματοποιημένα» παιδιά έχουν γονείς που τα βάζουν με όλους και με όλα, με θεούς και δαίμονες, για να τα προστατεύσουν;
Μην ξεχνάμε ότι οι νομοθέτες δεν είναι παιδαγωγοί. Οι επιθετικές πράξεις στα σχολεία πρέπει να αντιμετωπίζονται παιδαγωγικά και όχι νομικά ή κατασταλτικά. Αλλιώς αν για κάθε αρνητική συμπεριφορά προβλέπεται και η αντίστοιχη ποινή τότε ουσιαστικά μιλάμε για ένα αστυνομοκρατούμενο σχολείο. Μπορεί το απολύτως ασφαλές σχολείο όπου όλα θα είναι υπό απόλυτο έλεγχο για να μην πληγωθούν τα παιδιά τους να είναι ο διακαής πόθος μεγάλου μέρους των γονέων αλλά ένα τέτοιο σχολείο θα ήταν αναπόφευκτα αποστειρωμένο, χωρίς πνοή και δεν θα προσέφερε καμία ουσιαστική εκπαίδευση.
Είναι σίγουρο ότι τότε πολλά παιδιά θα σταματούσαν να ασκούν bullying από το φόβο της τιμωρίας ή του νόμου. Όμως αυτό δεν θα σήμαινε ότι θα είχαν καταλάβει και τις συνέπειες των πράξεών τους ή ότι θα είχαν σταματήσει να νιώθουν επιθετικότητα. Έτσι η τάση αυτής της συμπεριφοράς θα συνέχιζε να υπάρχει, απλά θα βρισκόταν σε καταστολή, έτοιμη ανά πάσα στιγμή να εκδηλωθεί μελλοντικά.
Και για να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις, σαφώς ο σχολικός εκφοβισμός είναι πολύ μεγάλο πρόβλημα και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται σε βάθος. Επίσης όσα παιδιά ασκούν εκφοβισμό σαφώς και πρέπει να υπόκεινται τις συνέπειες των πράξεών τους με σκοπό όμως την συνειδητοποίηση αυτών των πράξεων και όχι τον εκφοβισμό τους για να μην τις επαναλάβουν.
Η θυσία της ελευθερίας στο όνομα της ασφάλειας
Είναι ολέθριο λάθος να θέλουμε να αντιμετωπίσουμε το σχολικό εκφοβισμό με εκφοβισμό. Αν ποινικοποιήσουμε κάθε συμπεριφορά στο σχολείο τότε θα μπορούμε να μιλάμε για ένα σχολείο όπου τα παιδιά θα έχουν χάσει κάθε ίχνος ελευθερίας. Με ποινικοποίηση, αστυνόμευση, καταστολή και τιμωρία των ενόχων .
Που πάνω και πίσω από όλα θα κρύβεται ο έλεγχος. Και όπως πάντα μπροστά από όλα θα εμφανίζεται η ασφάλεια. Έτσι πάντα δουλεύει αυτό το σύστημα. Ζητάει ως αντάλλαγμα για την εξασφάλιση της ασφάλειας, περισσότερο έλεγχο και απώλεια μέρους της ελευθερίας. Ζητάει την συναίνεση στην στέρηση των ατομικών μας ελευθεριών. Έτσι για να έχουμε το κεφάλι μας ήσυχο. Δηλαδή ποια μπορεί να είναι η επόμενη κίνηση στα σχολεία; Η καταγραφή κάθε αρνητικής συμπεριφοράς των μαθητών; Η μετατροπή των εκπαιδευτικών σε όργανα επιβολής της τάξης που θα παραφυλάνε μην τυχόν τους ξεφύγει κάτι και κατηγορηθούν ως συνυπεύθυνοι; Λες και δεν μας φτάνει η τόση επιβολή πειθαρχίας στα παιδιά. Αλήθεια ποιό σχολείο θα θέλει να χαρακτηρίζεται ως μαλακό σε θέματα bullying; Ποιος εκπαιδευτικός θα θέλει να κατηγορηθεί ότι δεν ασχολήθηκε όπως έπρεπε με ένα τέτοιο θέμα; Μήπως όμως έτσι ανοίγουμε τους ασκούς του Αιόλου;
Τι δεν είναι bullying ;
Είναι σημαντική η ενημέρωση των μαθητών για το τι είναι bullying. Εξίσου όμως σημαντική είναι και η ενημέρωση για το τι δεν είναι bullying. Η ποινικοποίηση του σχολικού εκφοβισμού μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα κάθε πείραγμα να έχει μια σκιά, κάθε πλάκα να προκαλεί δεύτερες σκέψεις, κάθε σπρώξιμο να καταλήγει σε καταγγελία και ότι τελικά θα κάνουμε τα παιδιά μας φοβικά και με μάτια πίσω από την πλάτη τους.
Η εκπαίδευση έχει τις λύσεις
Ας δώσουμε τις σωστές διαστάσεις στα πράγματα. Στην πραγματικότητα πρόκειται για λάθη παιδιών και η λύση είναι απλή. Λέγεται εκπαίδευση και όχι καταγγελία και καταστολή.
Ο μεγάλος κίνδυνος είναι μήπως με πρόσχημα την εξάλειψη κάθε επιθετικής συμπεριφοράς των μαθητών αυτό που θα καταφέρουμε τελικά είναι η καταστολή κάθε επαναστατικότητας και διάθεσης αμφισβήτησης που υποτίθεται ότι θα έπρεπε να έχουν. Και με πειθήνιους και υποταγμένους νέους το αύριο αυτού του κόσμου δεν μπορεί παρά να είναι τρομακτικό.
Το ζητούμενο είναι να υπάρξει ένα σχολείο όπου όλα τα παιδιά θα νιώθουν καλά, θα νιώθουν ότι είναι αποδεκτά, ότι όλα αξίζουν το ίδιο. Που δεν θα τα μαθαίνει στον ανταγωνισμό και στον νόμο της ζούγκλας, που δεν θα έχει χαμένους και νικητές. Που δεν θα ευδοκιμεί η ικανοποίηση από την μείωση των άλλων. Που θα κάνει ξεκάθαρο ότι άλλο πράγμα είναι η δύναμη και άλλο η σκληρότητα και ότι ο πραγματικά δυνατός δεν μπορεί να είναι ποτέ του σκληρός αλλά πάντα βάζει πλάτη για τους αδύναμους. Που τα παιδιά να κατανοήσουν ότι τα συναισθήματα, οι φόβοι και οι συμπεριφορές δεν είναι μόνιμα και ότι μπορούν να αλλάξουν μέσα από την εκπαίδευση και τις ανθρώπινες σχέσεις. Ότι τα συναισθήματά τους είναι δική τους υπόθεση και ότι κανείς δεν μπορεί να τους τα επιβάλει. Ένα σχολείο όπου τα παιδιά μαθαίνουν την διαχείριση της ελευθερίας τους (που αυτόματα σημαίνει και τον σεβασμό της ελευθερίας των άλλων) και όχι ένα σχολείο που τα μαθαίνει πώς να δένουν μόνα τους τις αλυσίδες τους με πρόσχημα τη δική τους ασφάλεια.
Δημήτρης Τσιριγώτης. Φυσικός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου