«Η επιλογή των διδακτικών βιβλίων που χρησιμοποιούνται από την κάθε σχολική μονάδα πραγματοποιείται από τους εκπαιδευτικούς που διδάσκουν τα αντίστοιχα μαθήματα σε αυτή. Η επιλογή των διδακτικών βιβλίων πραγματοποιείται μεταξύ των εγκεκριμένων διδακτικών βιβλίων που εντάσσονται στο Μητρώο Διδακτικών Βιβλίων του άρθρου 79, εφόσον αυτά είναι περισσότερα του ενός για το συγκεκριμένο μάθημα. Σε περίπτωση που υπάρχει αδυναμία επιλογής από τους εκπαιδευτικούς που διδάσκουν το αντίστοιχο μάθημα, η επιλογή γίνεται από τον Σύλλογο Διδασκόντων, ή σε περίπτωση αδυναμίας λήψης απόφασης ή μη επιλογής, η επιλογή πραγματοποιείται από τον Διευθυντή ή τον Προϊστάμενο της σχολικής μονάδας».
Άρθρο 80 νομοσχεδίου Υπ. Παιδείας, 30-6-2021
Η πρόταση για κατάργηση του ενός συγγράμματος ανά μάθημα και την ελεύθερη επιλογή των διδακτικών βιβλίων σε κάθε σχολείο φαντάζει ως η λύση που θα απαλλάξει τον διδάσκοντα από το να διδάσκει με παρωπίδες και περιορισμούς που θέτει το ένα σύγγραμμα. Μοιάζει καινοτόμα, προοδευτική, σύγχρονη και άμεσα εφαρμόσιμη. Όμως, προϋποθέτει τη θέσπιση κάποιων ασφαλιστικών δικλίδων, οι οποίες, όμως, θα αυτοκαταργήσουν τα όποια πλεονεκτήματά της.
Πόσο "ελεύθερο" θα είναι το βιβλίο;
Ο καθορισμός ύλης, το αναλυτικό πρόγραμμα, η οπτική γωνία με την οποία θα εισάγονται οι έννοιες, το βάθος στο οποίο θα εισχωρούμε, θα είναι ελεύθερα ή θα είναι περιορισμένα;
Ασφαλώς όχι. «Σε κάθε περίπτωση, τα υπό ένταξη διδακτικά βιβλία πρέπει να είναι σύμφωνα με τα εκάστοτε σε ισχύ Προγράμματα Σπουδών» (άρθρο 79)
Σκεφθείτε ότι αν ήταν ελεύθερα, θα επικρατούσε το χάος, θα δίδασκε ο καθένας ότι ήθελε, όπως ήθελε και τα παιδιά όταν θα άλλαζαν καθηγητή ή χρονιά ή θα επαναλάμβαναν τα ίδια ή θα έπρεπε να κάνουν άλματα στο κενό.
Απ’ την άλλη, όμως, αφού είναι «δεσμευμένο» το πρόγραμμα, όπως μέχρι σήμερα, αναιρείται η «ελευθερία», που το πολλαπλό βιβλίο επαγγέλλεται. Έτσι κι αλλιώς, όταν κάτι δεν μας αρέσει στο βιβλίο, δεν το διδάσκουμε με δικές μας σημειώσεις;
Ποια η αναγκαιότητα για την ύπαρξη πολλαπλών πηγών – πληροφοριών σε απλές έννοιες στις οποίες πρωτοεισάγονται οι μαθητές σε Δημοτικό ή Γυμνάσιο. Δεν αναφερόμαστε σε ακαδημαϊκή έρευνα, μιλάμε π.χ. για πράξεις αριθμών, ορισμό κύκλου, Πυθαγόρειο Θεώρημα κ.α. Έγινε κάποια έρευνα που ανέδειξε την αναγκαιότητα αυτής της μεταρρύθμισης; Ελέγχθηκε η επίδρασή της στους μαθητές; Εφαρμόστηκε π.χ. σε πειραματικά σχολεία; Πού έχει δημοσιευτεί; Ποια τα συμπεράσματά τους; Αν δεν υπάρχει, τότε απλά κάνουμε πείραμα στο σύνολο του μαθητικού πληθυσμού, άρα δεν υπάρχει λόγος ύπαρξης πειραματικών σχολείων. Σχηματικά, φανταστείτε την εικόνα να παραγγέλνεις τρεις μερίδες φαγητό από το ίδιο καζάνι, αλλά σε διαφορετικά πιάτα, για να επιλέξεις το ένα, αλλά να πληρώνεις και τα τρία. Τα άλλα δύο επιτρέπεται να τα φωτογραφήσεις: «… (οι εκπαιδευτικοί) δύνανται να χρησιμοποιούν, παράλληλα με το διδακτικό βιβλίο που έχει διανεμηθεί στην οικεία σχολική μονάδα, το σύνολο των διδακτικών βιβλίων του αντίστοιχου μαθήματος σε ψηφιακή μορφή».
Πώς και ποιος θα επιλέγει το πολλαπλό βιβλίο;
«Η επιλογή των διδακτικών βιβλίων που χρησιμοποιούνται από την κάθε σχολική μονάδα πραγματοποιείται από τους εκπαιδευτικούς που διδάσκουν τα αντίστοιχα μαθήματα σε αυτή. Σε περίπτωση που υπάρχει αδυναμία επιλογής από τους εκπαιδευτικούς που διδάσκουν το αντίστοιχο μάθημα, η επιλογή γίνεται από τον Σύλλογο Διδασκόντων, ή σε περίπτωση αδυναμίας λήψης απόφασης ή μη επιλογής, η επιλογή πραγματοποιείται από τον Διευθυντή ή τον Προϊστάμενο της σχολικής μονάδας».
Αν υπάρχει ομοφωνία των διδασκόντων (περίπτωσις σπανιοτάτη), όλα καλά. Αν όμως όχι, ξεκινούν τα προβλήματα. Αν π.χ. οι μαθηματικοί είναι δύο και διαφωνήσουν, σοβαρά τώρα, θα αποφασίσει ο σύλλογος, δηλαδή οι άλλες ειδικότητες για το βιβλίο Μαθηματικών που θα επιλεγεί; Το πιο πιθανό είναι η άρνηση του συλλόγου να αποφασίσει κάτι που αγνοεί. Τότε την ευθύνη την έχει ο παντογνώστης Διευθυντής (ανεξαρτήτως ειδικότητας) ή ο Προϊστάμενος. Σίγουρα, λοιπόν, θα ακουστεί η φωνή: «ας το διδάξουν αυτοί, αυτό που επέλεξαν, εμένα άλλο μου αρέσει». Δεν έχω βρει, και δεν νομίζω να υπάρχουν, δύο ή παραπάνω μαθηματικοί που να συμφωνούν σε όλα. Φαντάζομαι και στις άλλες ειδικότητες το ίδιο θα συμβαίνει. Αν την επιλογή την αναθέσουμε σε μικρούς τοπικούς ηγέτες, πολλά περισσότερα προβλήματα θα δημιουργήσουμε, παρά θα αντιμετωπίσουμε. Γιατί η επιλογή του τάδε στελέχους της εκπαίδευσης να είναι καλύτερη από το "ένα" σύγγραμμα, που θα προκριθεί από πολυμελή επιτροπή ειδικών στο Ι.Ε.Π.;
Αν λοιπόν η επιλογή γίνεται από οποιονδήποτε άλλο, παρά από τον διδάσκοντα, δεν λύνει, αλλά προσθέτει προβλήματα, γκρίνια, δυσκολίες.
Θα μπορούσε, λοιπόν, να προστεθεί μια διευκρίνιση ότι ο κάθε διδάσκων (κι όχι συνολικά το σχολείο) επιλέγει μόνος του όποιο βιβλίο θέλει;
Άποψή μου είναι όχι. Περισσότερα προβλήματα θα προέκυπταν. Ακόμη κι αν η επιλογή γίνεται από κάθε διδάσκοντα, γιατί, άραγε, η άποψή του θα είναι σωστότερη από τη γνώμη της επιτροπής ειδικών; Δεν κρύβει εγωισμό και υποκειμενισμό κάτι τέτοιο; Γιατί π.χ. ο πρωτοδιόριστος σε άγνωστο σχολείο, να μπορεί, τις πρώτες μέρες του Σεπτέμβρη, να κρίνει όσα συγγράμματα κυκλοφορούν, και να έχει και κληρονομικό χάρισμα, για να προβλέψει τι επιπέδου μαθητές θα συναντήσει, ώστε να κάνει σωστή επιλογή; Στα Γυμνάσια διδάσκουν Μαθηματικά σε σημαντικό ποσοστό καθηγητές άλλων ειδικοτήτων, με 2η ανάθεση. Άρα, θεωρούμε ότι ο πτυχιούχος μιας «συγγενικής» σχολής έχει μεγαλύτερη ικανότητα να επιλέξει το κατάλληλο βιβλίο σε σχέση με μια επιτροπή του Ι.Ε.Π. Αν τυχόν αλλάξει καθηγητής σε ένα τμήμα στη μέση της χρονιάς, θα έχει δικαίωμα να αντικαταστήσει το βιβλίο του προηγούμενου με αυτό της δικής του επιλογής ή θα υποχρεωθεί να διδάσκει το υπάρχον, που όμως δεν του αρέσει...;
Ας πάρουμε την περίπτωση όπου δύο εκπαιδευτικοί ενός σχολείου επιλέγουν δύο διαφορετικά συγγράμματα σε δύο τμήματα μιας τάξης. Η καχυποψία και μόνο που θα αναπτυχθεί στους μαθητές, μήπως το άλλο είναι "ευκολότερο" ή "καλύτερο", κ.λπ. περισσότερα εμπόδια θα προκαλέσει, παρά θα βοηθήσει τη διδασκαλία.
Εδώ κρύβεται και μια μεγάλη παγίδα. Αν, τελικά, το βιβλίο που επέλεξες (ή επέλεξε η σχολική μονάδα) δεν ταίριαζε με το επίπεδο των μαθητών, αυτό θα είναι ένα προφανές αίτιο για την όποιαν σχολική αποτυχία. Το διπλανό σχολείο τα πήγε καλύτερα (π.χ. στο διαγνωστικό test τύπου PISA) γιατί είχε πιο καλό βιβλίο...
Επιλογή, παραγγελία, εκτύπωση, διανομή
«Τα διδακτικά βιβλία που επιλέγονται από το σύνολο των σχολικών μονάδων της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης τυπώνονται και διανέμονται σε αυτές από το Ι.Τ.Υ.Ε. ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ».
Το ερώτημα είναι: Πότε θα γίνονται οι παραγγελίες οι εκτυπώσεις (ανάλογα με τον αριθμό των παραγγελιών) και οι διανομές, εφόσον οι ορισμοί των εκπαιδευτικών στα τμήματα γίνονται αρχές Σεπτεμβρίου (στην καλύτερη των περιπτώσεων); Υποτίθεται ότι έχω την ελευθερία να επιλέξω βιβλίο (με αντίστοιχο επίπεδο δυσκολίας), κρίνοντας με βάση το επίπεδο των μαθητών στα τμήματα που θα διδάξω. Πότε θα το διαπιστώσω αυτό και πότε θα ολοκληρωθεί ο κύκλος της διανομής;
Τα πλοκάμια της Διαπλοκής
Ένα αδιευκρίνιστο προς στιγμήν σημείο είναι αν οι συγγραφείς ή η εκδότες θα έχουν ανταποδοτικά οφέλη ανάλογα με τον αριθμό των αντιτύπων που εκτυπώνονται. Αν ναι, τα θέματα των γενικών εξετάσεων θα βγαίνουν με κλήρωση από υπολογιστές; Αν όχι, αν δηλαδή τα βάζει κάποια επιτροπή, αρχίζει ο χορός της διαπλοκής... Θα αρχίσει ο εμφύλιος μεταξύ των εκδοτικών οίκων, η προσέγγιση "ημετέρων", ώστε να επιλεγούν θέματα που θα προσεγγίζουν το τάδε βιβλίο πιο πολύ, να τεθεί εκτός συναγωνισμού το δείνα κ.λπ.
Μήπως όμως δεν θα αρχίσει και ένα ατελείωτο αλισβερίσι με τους πλασιέ των εκδοτών, που θα προσεγγίζουν τους διδάσκοντες, ή όποιους, τέλος πάντων επιλέγουν, προσφέροντας ανταλλάγματα για να επιλεγεί το δικό τους; Ελπίζουμε αυτό να είναι φανταστικό σενάριο, αποκύημα της έμφυτης καχυποψίας μας με την οποίαν αντιμετωπίζουμε κάθε καινοτόμα πρόταση.
Ένα (και καλό) βιβλίο οδηγός...
Σε μια ιδανική κοινωνία αγγέλων, θα μπορούσε ο θεσμός του πολλαπλού βιβλίου να σταθεί. Οι προϋποθέσεις, όμως που απαιτεί, τον καθιστούν απαγορευτικό και επικίνδυνο για τις παρούσες συνθήκες. Η διέξοδος είναι συγγράμματα, βασισμένα στο καλύτερο δυνατό Πρόγραμμα Σπουδών, στα οποία θα έχουν λόγο και ενεργοί καθηγητές, που μετράνε χρόνια δουλειάς στις τάξεις.
Τα συγγράμματα να δημοσιεύονται στο διαδίκτυο, να υπόκεινται σε έλεγχο, συζήτηση, δοκιμή για ένα χρονικό διάστημα. Από τις εκατό παρατηρήσεις που θα γίνουν, σίγουρα οι εισηγητές θα βρουν κάποιες θετικές, που θα βελτιώσουν το αποτέλεσμα.
Γιώργος Ρίζος
Μαθηματικός
Το κείμενο είναι προσαρμογή των σελίδων 65-68 του βιβλίου: «Οι περιπέτειες του προβλήματος στα σχολικά Μαθηματικά», εκδόσεις Μαθηματική Βιβλιοθήκη, Θεσσαλονίκη, 2005, (μπορεί να γίνει αναζήτηση στο διαδίκτυο). Τότε, αν είχε ξεκινήσει παρόμοια συζήτηση, η μεταρρύθμιση αυτή δεν εφαρμόστηκε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου