δίκτυο για τα δικαιώματα των μαθητών

Εκπαίδευση27.11.2019 - 12:52

Πώς να εξοικειωθούν τα παιδιά με την εικόνα της αναπηρίας

 Alfavita

 0

Γνωρίζουµε όλοι ότι τα άτοµα µε αναπηρία ή µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες αντιµετωπίζονται πολλές φορές αρνητικά και υφίστανται, παρά το νοµοθετικό πλαίσιο που υπάρχει, σχολικό και κοινωνικό αποκλεισµό

Ένας από τους σηµαντικότερους παράγοντες, που επηρεάζει την αντιµετώπισή τους στο σχολικό περιβάλλον, είναι η στάση που έχουν σχηµατίσει τα παιδιά του γενικού σχολείου για τα άτοµα και ειδικότερα τα παιδιά µε εµπόδια στη ζωή και στη µάθηση. Μόνο µέσα από τη σωστή προετοιµασία, την πληροφόρηση και την ευαισθητοποίηση των παιδιών θα µπορέσει να δηµιουργηθεί ένα κλίµα αποδοχής, συνεργασίας και συνύπαρξης, στο πλαίσιο της ιδέας για τη δηµιουργία ενός κοινού σχολείου για όλα τα παιδιά.Το «Σχολείο για Όλους», το οποίο θα µπορεί να υποδέχεται κάθε µαθητή της γειτονιάς χωρίς να αποκλείει κανέναν µε το πρόσχηµα ότι αδυνατεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες του, αποτελεί την αφετηρία της κοινωνικής ένταξης και αποδοχής των παιδιών µε αναπηρία ή µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. 

Πολλές φορές τα παιδιά της προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας νιώθουν µεγάλη περιέργεια, και ταυτόχρονα έντονο φόβο, όταν συναντήσουν κάποιο παιδί ή κάποιον ενήλικο που συµπεριφέρεται µε διαφορετικό τρόπο από ότι τα ίδια έχουν συνηθίσει ή µάθει,  π.χ. βλέπουν έναν άνθρωπο να µετακινείται µε αναπηρικό καρότσι (Σέλινγκ,1999).

Η άγνοια, η προκατάληψη και η παραπληροφόρηση που έχουν τα παιδιά για τα  άτοµα µε αναπηρίες είναι πολύ πιθανόν να µεταφραστούν αργότερα σε εχθρότητα, απόρριψη, οίκτο, ανοχή και ελάχιστη αποδοχή, από τη στιγµή που θεωρούν το διαφορετικό  ως µη φυσιολογικό ή στιγµατισµένο. Η λανθασµένη αντιµετώπιση των ατόµων µε αναπηρία έχει τις ρίζες της στην εικόνα που έχει σχηµατίσει ο περισσότερος κόσµος για τα άτοµα αυτά, µια εικόνα που µεταφέρεται, όπως είναι φυσικό και στα παιδιά (Κυπριωτάκης, 2000).

Στερεότυπο, είναι µια γενίκευση που αφορά ένα άτοµο ή µια οµάδα ατόµων, η οποία δεν αναγνωρίζει τις ατοµικές διαφορές και περιέχει τις γνώσεις, τις πεποιθήσεις, τις προσδοκίες και τις συνακόλουθες συναισθηµατικές αντιδράσεις προς το συγκεκριµένο άτοµο ή τη συγκεκριµένη οµάδα ατόµων. Τα στερεότυπα πηγάζουν συνήθως από το φόβο για τα άτοµα που ανήκουν σε µειονοτικές οµάδες. Πιθανώς βασίζονται σε µια σειρά µεµονωµένων συµπεριφορών που είχε το µέλος µιας οµάδας, οι οποίες κατόπιν γενικεύτηκαν και κατέληξαν να θεωρούνται χαρακτηριστικά όλων των µελών της συγκεκριµένης οµάδας και χρησιµοποιούνται µε έναν αρνητικό ή προκατειληµµένο τρόπο για να δικαιολογήσουν ορισµένες µεροληπτικές συµπεριφορές. 

Προκατάληψη, είναι µια δυσµενής αντίληψη που δηµιουργείται εναντίον ενός ατόµου ή µιας οµάδας. Είναι η διαδικασία πρόωρου χαρακτηρισµού ενός συγκεκριµένου ατόµου, οµάδας ή πράγµατος, εξαιτίας της εµφάνισής του, του τρόπου που συµπεριφέρεται ή της προέλευσής του. Υπονοεί ότι καταλήγουµε σε ένα συµπέρασµα χωρίς επαρκείς ενδείξεις για το άτοµο ή όταν δεν έχουµε άµεση εµπειρία γι’ αυτό. Όσον αφορά τις κοινωνικές οµάδες, η προκατάληψη στηρίζεται στα υπάρχοντα κοινωνικά στερεότυπα εναντίον των µελών αυτών των οµάδων, και σε ακραίες καταστάσεις οδηγεί ακόµα και στη στέρηση των πολιτικών τους δικαιωµάτων και την άνιση µεταχείρισή τους (κοινωνικός αποκλεισµός) ή, αντίθετα, σε αδικαιολόγητη εύνοια άλλων. 

Σύµφωνα µε τον Robert Selman (1980), στην ηλικία των 3-6 ετών τα παιδιά έχουν αδιαφοροποίητη αναγνώριση της οπτικής του άλλου, δηλαδή αν και αναγνωρίζουν ότι ο εαυτός τους και οι άλλοι µπορούν να έχουν διαφορετικές σκέψεις και συναισθήµατα, συχνά 
µπερδεύουν αυτά τα δύο. 

Στην ηλικία των 5-9 ετών τα παιδιά έχουν κοινωνικά ενήµερη διαπροσωπική επίγνωση, δηλαδή κατανοούν ότι υπάρχουν διαφορετικές οπτικές επειδή τα άτοµα έχουν πρόσβαση σε διαφορετικές πληροφορίες.

Στην ηλικία των 7-12 ετών τα παιδιά έχουν αναστοχαστικά διαπροσωπική επίγνωση, δηλαδή µπορούν να αποστασιοποιηθούν από µια συνθήκη µε δύο άτοµα και να φανταστούν µε ποιο τρόπο τα ίδια και το άλλο άτοµο γίνονται αντιληπτοί από ένα τρίτο, ουδέτερο 
παρατηρητή. 

Ο πιο σηµαντικός τρόπος καταπολέµησης της προκατάληψης είναι η έκθεση, κάτω από κατάλληλες συνθήκες, σε διαφορετικά άτοµα, εντός και εκτός της οµάδας. Οι συνθήκες που βοηθούν την προσέγγιση διαφορετικών ατόµων είναι: 

• Κατάλληλη προετοιµασία για την υποδοχή του διαφορετικού ατόµου 
•  Έκθεση πρώτα σε ήπιες διαφορές και αργότερα σε πιο έντονες 
•  ∆υνατότητα αυτοσχεδιασµού και αυθορµητισµού ανάµεσα στις δύο πλευρές κατά τη 
• διάρκεια της αλληλεπίδρασης 
•  Έµφαση στη συνολική προσωπικότητα του ατόµου, όχι µόνο στο στοιχείο που το 
• καθιστά διαφορετικό 
•  Επεξεργασία των συναισθηµάτων και των σκέψεων που προκλήθηκαν κατά τη 
• διάρκεια της αλληλεπίδρασης 

Το ιατρικό µοντέλο αντιµετωπίζει τα άτοµα µε αναπηρία σαν ένα πρόβληµα που χρειάζεται λύση. Σύµφωνα µε αυτό το µοντέλο, τα συγκεκριµένα άτοµα θα πρέπει να προσαρµοστούν στον τρόπο ζωής της κοινωνίας µας. Αν αυτό δεν είναι δυνατόν, θα πρέπει να εισαχθούν σε ειδικά ιδρύµατα ή να παραµείνουν στο σπίτι τους. Αυτό το µοντέλο δίνει έµφαση στην εξάρτηση και, σε συνδυασµό µε τα στερεότυπα για την αναπηρία, οδηγεί σε αντιδράσεις οίκτου και φόβου απέναντι στα άτοµα αυτά. Η έµφαση δίνεται στην αναπηρία και όχι στις πραγµατικές ανάγκες και τον συναισθηµατικό κόσµο αυτών των ατόµων. 

Τα τελευταία χρόνια, το «Κίνηµα για την Αναπηρία», έχει διατυπώσει ένα διαφορετικό µοντέλο αντιµετώπισης της αναπηρίας, το µοντέλο των «κοινωνικών σχέσεων», το οποίο δίνει έµφαση στο δικαίωµα όλων των ατόµων µε αναπηρία να ανήκουν στην κοινότητά τους και να γίνονται αποδεκτά ως ισότιµα µέλη της. Επικεντρώνεται στις ικανότητες του ατόµου µε αναπηρία και στους παράγοντες που επιβαρύνουν την ποιότητα της ζωής του είτε στο σχολείο είτε στο χώρο εργασίας, είτε στο σπίτι και τέλος, υπογραµµίζει τη σηµασία της συναισθηµατικής και της κοινωνικής διάστασης της αναπηρίας (Reeve, 2002).

Σήµερα επικρατεί η επιστηµονική άποψη που υποστηρίζει την θεσµοθέτηση του «Σχολείου για Όλους» (inclusion), όπου: 
α) θα κατοχυρώνεται το αδιαπραγµάτευτο δικαίωµα όλων των παιδιών να µορφώνονται στο 
σχολείο της γειτονιάς που διαµένουν, 
β) θα ενισχύονται οι αρχές της ισότητας και της αποδοχής, και 
γ) θα προσφέρονται αταλάντευτα σε όλα τα παιδιά, χωρίς διακρίσεις, ίσα δικαιώµατα µε την υλοποίηση προγραµµάτων σπουδών - εφαρµογή διαφοροποιηµένων διδακτικών και παιδαγωγικών µεθόδων. 

Το «Σχολείο για Όλους», το οποίο θα µπορεί να υποδέχεται κάθε µαθητή της γειτονιάς χωρίς να αποκλείει κανέναν µε το πρόσχηµα ότι αδυνατεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες του, αποτελεί την αφετηρία της κοινωνικής ένταξης και της καθολικής αποδοχής των παιδιών µε αναπηρία ή µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Και επειδή ως εκπαιδευτικοί γνωρίζουµε καλά ότι όλα όσα µαθαίνουν τα παιδιά µέσα από την ευχαρίστηση δεν το ξεχνούν ποτέ, µπορούµε να υιοθετήσουµε µεθόδους απλές και ευχάριστες έτσι ώστε να: 
• αποκτήσουν γνώση (µέσα από την εξοικείωση που έχει γίνει από τη µικρή ηλικία) που 
διώχνει το φόβο και τις προκαταλήψεις. 
• αντιµετωπίζουν µε σεβασµό και ενδιαφέρον το συµµαθητή/συνάνθρωπό τους. 
• αποκτήσουν µια ισορροπηµένη συµπεριφορά προς τους ανθρώπους µε αναπηρία και 
να τους βλέπουν ίσους προς αυτά 
 

Τι µπορώ να κάνω ως εκπαιδευτικός , για να βοηθήσω τα παιδιά να αποδεχτούν τα 
άτοµα που είναι διαφορετικά από τα ίδια: 
• Να υιοθετήσω ως ενήλικος µια υποδειγµατική στάση σεβασµού δείχνοντας έτσι στα 
παιδιά ότι τα έθιµα, η γλώσσα, οι πολιτισµοί και τα σωµατικά χαρακτηριστικά που 
διαφέρουν από τα δικά τους έχουν σηµαντική αξία και πρέπει να αντιµετωπίζονται µε 
σεβασµό. 
• Να εκθέσω τα παιδιά στη διαφορετικότητα των άλλων έτσι ώστε να µάθουν να 
εκτιµούν και τη δική τους διαφορετικότητα, την οποία προσεγγίζουν πλέον µέσω της 
αυτο-αποδοχής χωρίς να θεωρούν ότι µειονεκτούν ή υστερούν απέναντι στους άλλους 
που είναι «όµοιοι». 
• Να βοηθήσω τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν ότι οι διαφορές µεταξύ των ανθρώπων 
είναι πολυδιάστατες κι όχι επιφανειακές ή µονοσήµαντες. Όταν διαπιστώσουν τη 
συνθετότητα της διαφορετικότητας, τότε θα έχουν ανακαλύψει το κλειδί για να 
εµπλουτίσουν τη ζωή τους µε νέες εµπειρίες και αντιλήψεις που διευρύνουν τον 
ορίζοντα της σκέψης τους. 
• Να µάθω στα παιδιά να αντιµετωπίζουν µε σεβασµό τους ανθρώπους και να 
προσπαθούν να τους γνωρίσουν ως ξεχωριστά άτοµα. 
• Να βοηθήσω τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν ότι όλοι ανήκουµε σε πολλές οµάδες, 
καµία από τις οποίες δεν µπορεί να ορίσει το σύνολο της προσωπικότητάς µας. 
• Να µάθω στα παιδιά να είναι πιο πρόθυµα και ανοιχτά στο να µάθουν περισσότερα 
για τον πολιτισµό και την ιστορία των ανθρώπων που διαφέρουν από αυτά. 
• Να µάθω στα παιδιά να εκµεταλλεύονται κάθε ευκαιρία συνεργασίας και επαφής µε 
άτοµα διαφορετικού φύλου, εθνικότητας, χρώµατος, ηλικίας, σωµατικής διάπλασης και 
ικανότητας. 
• Να φέρω τα παιδιά σε επαφή µε κείµενα παιδικής λογοτεχνίας που εστιάζουν 
στη διαφορετικότητα και στην αναπηρία 

Ρηγοπούλου Τέρψη, Σχ.Σύμβουλος Π.Ε.