δίκτυο για τα δικαιώματα των μαθητών

Αρετη - Ελενη Κεραμαρη

«Η αγωγή των πολιτών είναι το κυριότερο και το σπουδαιότερο μέσο, για να ευτυχήσει μια πολιτεία.» υποστήριζε στο έργο του «Περί Παίδων Αγωγής» ο σημαντικός φιλόσοφος και ιστορικός Πλούταρχος, επηρεασμένος από τον ανθρωποκεντρισμό της Κλασσικής Αρχαιότητας που ανέδειξε τη Φιλοσοφία και επινόησε το βέλτιστο πολίτευμα.

Η αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία ήταν συνυφασμένη με τη θεωρία πως ο τελικός προορισμός της Παιδείας είναι η θεραπεία του κοινωνικού συνόλου, η πρόοδος και η ευημερία της Πολιτείας, των Πολιτών ως «σώματος», ως «Δήμου» με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου.

Όντως, οι Πολίτες είναι η δύναμη της πολιτείας. Στη Δημοκρατία όλοι έχουμε ευθύνη για ό,τι συμβαίνει στη δημόσια σφαίρα και οφείλουμε να είμαστε κατάλληλα προετοιμασμένοι για το ρόλο του Πολίτη και δεσμευμένοι σʼ αυτόν.

Καθώς η σημερινή κρίση είναι πρωτογενώς πολιτική, ως κρίση των δημοκρατικών θεσμών, αξιών, αρχών και στάσης ζωής, οφείλουμε να θωρακίσουμε τη Δημοκρατία και την Πολιτική που βάλλονται από ισχυρούς οικονομικούς και άλλους παράγοντες.

Η πολιτική απάθεια, η αποχή από τις εκλογές, οι καταστροφές δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας, οι προπηλακισμοί και η βία εναντίον Πολιτικών ή Αστυνομικών δεν αποτελούν λύσεις. Μάλλον καταδικάζουν την Ελλάδα σʼ έναν επιδεινούμενο φαύλο κύκλο. Η δημοκρατική πολιτειακή ωρίμανση της κοινωνίας μας είναι το ζητούμενο. Άρα, η σχεδιασθείσα απάλειψη της Παιδείας του Πολίτη από τα υποχρεωτικά μαθήματα της ελληνικής Β/θμιας Εκπαίδευσης δε θα βλάψει μόνον τον μαθητή, αλλά και ολόκληρη την κοινωνία.

Το μάθημα μπορεί να μεταδώσει γνώσεις για την Πολιτική, το Κράτος, το Σύνταγμα & τη Νομοθεσία, τις Δημοκρατικές αρχές, αξίες, διαθέσεις και συμπεριφορές. Καλλιεργεί διανοητικές ικανότητες και συναισθηματικο-κοινωνικές δεξιότητες απαραίτητες σε κάθε Πολίτη. Προλαμβάνει την άγνοια των Πολιτών στις σχέσεις τους με το Κράτος, την παραβατικότητα, τη φοροδιαφυγή, τη διαφθορά, τις αντικοινωνικές και τις αντιδημοκρατικές συμπεριφορές, τη δικομανία, την καθυστέρηση απόδοσης δικαιοσύνης, την ξενοφοβία, τη δυσκολία στην ορθή επικοινωνία και άλλα νοσηρά φαινόμενα.

Η προετοιμασία των μαθητών για το αξίωμα του Πολίτη είναι ένας από τους κυριότερους ρόλους του Σχολείου, το οποίο θεωρείται ο πιο κατάλληλος φορέας για την πολιτική κοινωνικοποίηση και πολιτειακή εκπαίδευση των παιδιών που επιτελούνται κυρίως με ειδικό βασικό μάθημα. Οι υπόλοιποι φορείς είναι κυρίως τα ΜΜΕ, οι Πολιτικοί και η Οικογένεια.

Συνεπώς, είναι προφανής η αναγκαιότητα ενίσχυσης των μαθημάτων «ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΔΙΚΑΙΟ» της Βʼ Λυκείου (πρώην ΣΤ. ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ) και «ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ-ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ» (πρώην ΑΓΩΓΗ ΠΟΛΙΤΗ) της Γʼ Γυμνασίου που ουσιαστικά καταργούνται από την επόμενη σχολική χρονιά, αφού το πρώτο γίνεται επιλογής στη Γʼ Λυκείου και το δεύτερο θα μετατραπεί μάλλον σε μία ή δύο εργασίες, δηλαδή δε θα διδάσκεται ούτε η στοιχειώδης ύλη (YΑ 104868/Γ2/13-9-11 για τα πιλοτικά γυμνάσια).

Αντιθέτως, στο εξωτερικό η ΠΑΙΔΕΙΑ του ΠΟΛΙΤΗ ή ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ (Political/Citizenship/Civic Education) διευρύνεται ως απαραίτητο ξεχωριστό αντικείμενο μάθησης. Σε προηγμένες δημοκρατικές χώρες (Μ. Βρετανία, Νορβηγία, Δανία, Σουηδία, Ιρλανδία, Γερμανία, Ισπανία, Γαλλία,…) διδάσκεται σε όλες ή σε πολλές τάξεις ως κύριο διακριτό μάθημα.

Οι ειδικές μακροχρόνιες έρευνες μαρτυρούν ότι πρέπει να είναι κύριο υποχρεωτικό μάθημα για λόγους συμβολικούς –ανάδειξη και συνειδητοποίηση της σημασίας και της αξίας του στο Σχολικό Πρόγραμμα- αλλά και ουσιαστικούς, δηλαδή τη μετάδοση των απαραίτητων για κάθε Δημοκρατικό Πολίτη εννοιών, γνώσεων, αξιών, ικανοτήτων και διαθέσεων. Επιφανείς καθηγητές Παιδαγωγικής & Διδακτικής, όπως ο διακεκριμένος Καθηγητής Ανδρέας Καζαμίας, υποστηρίζουν ότι δεν είναι δυνατόν η Παιδεία του Πολίτη να υποκατασταθεί από διαθεματική διδασκαλία (μέσω άλλων μαθημάτων) ή εργασίες-projects. (βλ. «Citizenship education in England 2001-2010: Final report from the Citizenship Education Longitudinal Study» (CELS)). Άλλωστε, οι αναγκαίες νοητικές λειτουργίες (κριτική, αναλυτική, συνθετική και δημιουργική σκέψη) για την αξιοποίηση σύνθετων μαθημάτων όπως η Παιδεία του Πολίτη εξελίσσονται κυρίως στην εφηβεία.

Διεθνείς Οργανισμοί και ΜΚΟ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Δημοκρατία, όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο ΟΗΕ-UNESCO, η Διακοινοβουλευτική Ένωση, η Διεθνής Αμνηστία, η OXFAM, ακόμη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρούν απαραίτητο προσόν κάθε απόφοιτου λυκείου την ΠΑΙΔΕΙΑ του ΠΟΛΙΤΗ (Civic/Political/Citizenship Education) για τη Δημοκρατία και την Κοινωνική Συνοχή που τόσο χρειαζόμαστε σήμερα.

Διεθνείς ειδικοί επιστημονικοί φορείς που διοργανώνουν έρευνες για την αξιολόγηση της απόδοσης των εκπαιδευτικών συστημάτων με σκοπό τη χάραξη εκπαιδευτικών πολιτικών (IEA (International Association for the Evaluation of Educational Achievement) και CRELL (Center for Research on Education & Life Long Learning), ορίζουν την "Παιδεία του Πολίτη” ως βασικό δείκτη ποιότητας & απόδοσης (benchmark indicator) κάθε εκπαιδευτικού συστήματος.

Οι Έλληνες κατετάγησαν προτελευταίοι σε Πολιτική Παιδεία στην Ευρώπη στη σχετική έρευνα του CRELL (βλ. πίνακα) που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Συμβούλιο της Ευρώπης! Βασίστηκε στο Σύνθετο Δείκτη του «Ενεργού Πολίτη» (Active Citizenship Composite Indicator) με 63 επιμέρους δείκτες και κύριους άξονες την Κοινωνία των Πολιτών, τη Ζωή στην Κοινότητα, τις Πολιτικές Αξίες, την Πολιτική Ζωή & τις Γνώσεις για τη Δημοκρατία και τους Θεσμούς της. Το σκεπτικό είναι πως η Πολιτειακή Παιδεία αναπτύσσει τις αναγκαίες γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις και αξίες για τη διάπλαση Ενεργών και Άξιων Πολιτών ως προϋπόθεση για τη Δημοκρατία και την Κοινωνική Συνοχή.

Άρα, εάν υλοποιηθεί το Σχέδιο για το Νέο Λύκειο της 30ης Μαρτίου 2011, που από δημοσιεύματα φαίνεται να εγκρίνεται και από το νυν Υπουργό Παιδείας, σύντομα θα αποδειχτεί πόσο άστοχη και επιζήμια ήταν η αφαίρεση της Πολιτειακής Παιδείας («ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΔΙΚΑΙΟ») από τα υποχρεωτικά μαθήματα, αντί για την ενδυνάμωσή της. Κάθε Πολίτης έχει καθήκον και δικαίωμα να συμβάλει στην αποτροπή της!

Η ΠΑΙΔΕΙΑ του ΠΟΛΙΤΗ δεν είναι ένα μάθημα που περιορίζεται στους τοίχους μιας τάξης, ως μια μεσοπρόθεσμη επένδυση για το μέλλον, αλλά αντανακλάται σε όλη την κοινωνία, όπως έλεγε ο διακεκριμένος Πολιτικός Φιλόσοφος Sir Bernard Crick!

Η Ελλάδα, όπως και η διεθνής κοινωνία, θα βγει από το σημερινό αδιέξοδο, μόνον όταν επικρατήσουν οι υπεύθυνοι, ενημερωμένοι και ενεργοί Δημοκρατικοί Πολίτες, όταν αυτοί θα αποτελούν την πλειοψηφία.

ΑΥΓΗ

Και όχι μόνο.Η παιδεία του πολίτη αναπτύσσεται κύρια μέσα από την άσκηση των δημοκρατικών δικαιωμάτων που του παρέχει, έστω και περιορισμένα, η αστική δημοκρατία. Ακόμα κι αν διδαχθεί τόμους πολιτικής και δικαίου ο μαθητής/τρια σήμερα, οι γνώσεις του θα μείνουν γράμμα κενό αν δεν μπουν σε εφαρμογή μέσα στο σχολείο. Κι αυτό μπορεί να γίνει με εφαρμογή ,τουλάχιστον , των υπαρχόντων νόμων και εγκυκλίων που διέπουν τη δημοκρατική λειτουργία των μαθητικών συμβουλίων. Αυτή τη λειτουργία που έχει εγκαταλειφθεί από τους εκάστοτε "μεταρρυθμιστές" αλλά, δυστυχώς, και από πολύ μεγάλο μέρος των εκπαιδευτικών.

διογένης