Οι αυτοκτονίες και οι αυτοκτονικές τάσεις ανηλίκων εξελίσσονται σε μια μάστιγα τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Σύμφωνα με στοιχεία από τον φορέα «Κλίμακα», η αυτοκτονία αποτελεί την τρίτη αιτία θανάτου νεαρών ατόμων 15-18 ετών, ενώ εκατοντάδες είναι αυτές που δεν καταγράφονται, καθώς ακόμη υπάρχει κοινωνικός στιγματισμός.

Υπολογίζεται ότι περίπου το 12% των θανάτων στην ηλικιακή ομάδα 15-24 ετών αποδίδεται σε αυτοκτονία, με τα τραγικά περιστατικά να είναι έως και 5 φορές πιο συχνά στα αγόρια. Αντίθετα, οι απόπειρες αυτοκτονίας είναι 2 με 4 φορές συχνότερες στα κορίτσια.

Το 15-20% των εφήβων αυτοτραυματίζεται, με την ηλικία έναρξης να υπολογίζεται μεταξύ 13-15 ετών. Μάλιστα ένα μεγάλο ποσοστό δεν αναζητά βοήθεια, κάτι που σημαίνει ότι οι θλιβεροί αριθμοί μπορεί να είναι αρκετά μεγαλύτεροι στην πραγματικότητα.

Πότε ξεκινούν οι αυτοκτονικές σκέψεις στα παιδιά;

Οι αυτοκτονικές σκέψεις μπορούν να εμφανιστούν σε πολύ μικρή ηλικία, ακόμη και σε παιδιά που βρίσκονται στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου. Η Yesenia Marroquin, κλινική ψυχολόγος στο Παιδιατρικό Νοσοκομείο της Φιλαδέλφειας, μιλώντας στο Yahoo Life, τονίζει ότι είναι ζωτικής σημασίας να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη κάθε αναφορά ενός παιδιού για αυτοκτονία.

Η Stephanie Strumberger, θεραπεύτρια με πολυετή εμπειρία στην ψυχολογία των παιδιών, σημειώνει ότι εξακολουθεί να εκπλήσσεται από το πόσο νωρίς τα παιδιά μαθαίνουν τη λέξη «αυτοκτονία». Έχει ακούσει παιδιά ηλικίας ακόμα και 4 ετών να αναφέρουν τέτοιες σκέψεις.

Τι οδηγεί τα παιδιά να σκέφτονται την αυτοκτονία;

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν τα παιδιά σε αυτοκτονικές σκέψεις. Ο εκφοβισμός, τα τραύματα, και οι συγκρούσεις ή η παραμέληση στο σπίτι είναι μερικά από τα αίτια.

Παιδιά που βιώνουν άγχος και κατάθλιψη συχνά αισθάνονται ότι είναι μόνα τους και ότι δεν υπάρχει διέξοδος από τα προβλήματά τους. Παράγοντες που μπορεί να ενισχύσουν τον κίνδυνο περιλαμβάνουν:

  •  Πολλαπλά τραυματικά γεγονότα: Όσο περισσότερα τραύματα βιώνει ένα παιδί, τόσο πιο αυξημένος είναι ο κίνδυνος εμφάνισης αυτοκτονικών σκέψεων.
  •  Οικογενειακοί παράγοντες: Η οικογενειακή ένταση, όπως διαζύγια, ή κατάχρηση ουσιών από τους γονείς μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα αυτοκτονικών τάσεων στα παιδιά.
  •  Σχολικά προβλήματα: Η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος ή η αποβολή και ο αποκλεισμός μπορεί να προκαλέσουν μεγάλο άγχος στα παιδιά, οδηγώντας τα σε αυτοκτονικές σκέψεις.
  •  Διαγνώσεις ψυχικής υγείας: Καταστάσεις όπως η κατάθλιψη και η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ADHD) συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονίας.
  •  Οικογενειακό ιστορικό αυτοκτονικών συμπεριφορών: Τα παιδιά με οικογενειακό ιστορικό αυτοκτονιών είναι πιο ευάλωτα.
  •  Εκφοβισμός: Ο σχολικός ή διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την ψυχική υγεία των παιδιών.
  •  Αστάθεια στην κατοικία: Η αλλαγή κατοικίας ή οι συνθήκες αστάθειας στο περιβάλλον διαβίωσης μπορεί να αυξήσουν το άγχος και την κατάθλιψη στα παιδιά.
  •  Έκθεση και υπερβολική χρήση των social media: Η πρώιμη έκθεση και η υπερβολική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να συνδεθεί με την αύξηση του αυτοκτονικού ιδεασμού. Παράγοντες όπως η ευαισθησία στις αντιδράσεις των αναρτήσεων, οι αρνητικές επιπτώσεις στην αυτοεκτίμηση εξαιτίας στρεβλών προτύπων και ο διαδικτυακός εκφοβισμός παίζουν σημαντικό ρόλο.

Πώς να αναγνωρίσουν οι γονείς τη σοβαρότητα της κατάστασης και τι μπορούν να κάνουν

Είναι σημαντικό οι γονείς να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τις αυτοκτονικές αναφορές των παιδιών τους, ανεξάρτητα από το αν θεωρούν ότι αυτές είναι προσπάθειες για προσοχή. Η ψυχολόγος Subodh Jain υπογραμμίζει ότι πρέπει να προσεγγίζουμε κάθε τέτοια αναφορά με προσοχή, για να αποτρέψουμε τον κίνδυνο αυτοτραυματισμού ή αυτοκτονίας.

Οι γονείς πρέπει να ρωτούν τα παιδιά τους άμεσα και ειλικρινά σχετικά με τα συναισθήματά τους και τις σκέψεις τους, δημιουργώντας ένα ανοιχτό και υποστηρικτικό περιβάλλον που ενθαρρύνει την επικοινωνία.

Αν παρατηρούν ανησυχητικές συμπεριφορές, πρέπει να μιλήσουν άμεσα με το παιδί τους για τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, χωρίς υπερβολικές αντιδράσεις. Η δημιουργία ενός περιβάλλοντος που ενθαρρύνει την ανοιχτή συζήτηση είναι κρίσιμης σημασίας για να μην αποθαρρυνθεί το παιδί από το να μιλήσει για όσα νιώθει.

Η Vanessa Laurent, παιδοψυχολόγος στο Connecticut Children’s, επισημαίνει στο Yahoo Life πως είναι σημαντικό οι γονείς να κάνουν ακόμα και απευθείας ερωτήσεις σχετικά με τις αυτοκτονικές σκέψεις του παιδιού, καθώς με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουν να αξιολογήσουν την κατάσταση. Δίνει μάλιστα και κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα, όπως το να ρωτήσουν το παιδί εάν «έχει κάποιο σχέδιο στο μυαλό του για το πώς θα μπορούσε να αυτοκτονήσει».

Οι γονείς πρέπει επίσης να αυξήσουν την επίβλεψη και την υποστήριξη, να εκφράσουν την αγάπη και τη φροντίδα τους, καθώς και να επικοινωνήσουν με έναν ειδικό ψυχικής υγείας χωρίς δισταγμούς και δεύτερες σκέψεις. Η επαφή με κάποιον επαγγελματία μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά κρίσιμη ενέργεια και το παιδί να επωφεληθεί από τη θεραπεία.

Οι γονείς πρέπει να εμπιστεύονται τα ένστικτά τους και να είναι πάντα σε εγρήγορση για οποιαδήποτε αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού τους. Η πρόληψη και η έγκαιρη παρέμβαση μπορούν να κάνουν τη διαφορά και να σώσουν ζωές παιδιών.