Ο ρόλος της εκπαίδευσης στη σχέση Δημοκρατίας και Παγκοσμιοποίησης
της Ζωής Σταμπουλίλη
Ο σύγχρονος άνθρωπος περισσότερο από κάθε άλλη φορά, καθώς γίνεται μέτοχος συνεχών αλλαγών και ανατροπών, καλείται να επαναπροσδιορίζει , να επανεξετάζει, να επαναδιατυπώνει και τελικά να μεταμορφώνει το πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, πνευματικό , και ιδεολογικό περιβάλλον στο οποίο ανήκει, προκειμένου να ανταποκριθεί αποτελεσματικότερα στα κελεύσματα των εποχών.
Παρατηρούμε, επίσης, ότι το ίδιο πράττουν κατά ανάλογο τρόπο και τα έθνη - κράτη. Προκειμένου, δηλαδή να μην είναι ουραγοί των εξελίξεων και να συνεχίσουν να υφίστανται πολιτικά και οικονομικά, αναγκάζονται εκ των πραγμάτων να εμφανίζουν δυνατά αντανακλαστικά και έτσι μέσα από συνεχείς αναπροσαρμογές και αναθεωρήσεις να ανταποκρίνονται στα σύγχρονα δεδομένα. Εάν δεν συμβεί αυτό, η πολιτική κυρίως , αλλά και η κοινωνική και η οικονομική κρίση, που χαρακτηρίζει σήμερα τα έθνη – κράτη , θα μεγαλώσει ακόμη περισσότερο, με αποτέλεσμα οι οξυνθούν οι ήδη υπάρχουσες διαφορές και ανισότητες μεταξύ φτωχών και πλούσιων σε όλο τον κόσμο και κυρίως να πληγούν ανεπανόρθωτα τα ιδεώδη των ηθικών και δημοκρατικών αρχών .
Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης που δεν γνωρίζει σύνορα και οικονομικούς φραγμούς περισσότερο από ποτέ, τα έθνη – κράτη κινδυνεύουν με αφανισμό. Η δύναμη των εθνικών κρατών έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση εδώ και πολύ καιρό ( Ζμας, 2007). Παραφράζοντας τη γνωστή ρήση του Νίτσε, θα μπορούσαμε να πούμε ότι όποιο έθνος - κράτος δεν μπορέσει να ανανεωθεί πολιτικά θα πεθαίνει σαν το φίδι που δεν μπορεί να αλλάξει δέρμα.
Έτσι, λοιπόν, στη σκέψη όλων τίθεται κυρίαρχο το ερώτημα: Ποιος είναι ο ρόλος της εκπαίδευσης στη σημερινή εποχή που υπάρχει έλλειμμα δημοκρατίας και η παντοδυναμία της παγκοσμιοποίησης επικάθεται ως μία άλλη δαμόκλειος σπάθη επί παντός επιστητού; Ωστόσο, πριν απαντήσουμε στο παραπάνω κρίσιμο ερώτημα, χρήσιμο θα ήταν πρωτύτερα να αναφερθούμε στις έννοιες της παγκοσμιοποίησης και της δημοκρατίας.
Όλο και περισσότερο σήμερα οι διεθνείς οργανισμοί , τύπου για παράδειγμα ΟΗΕ, Ευρωπαϊκή Ένωσης, ΟΟΣΑ τείνουν να κυριαρχούν παγκοσμίως επικαλούμενοι την ανικανότητα των κρατικών φορέων να δώσουν λύσεις στα υπάρχοντα προβλήματα. Η οικονομία και η πολιτική που εφαρμόζεται δε γνωρίζει από σύνορα και κανόνες. Η παγκοσμιοποίηση έχει απλώσει παντού τα πλοκάμια της. Καθώς οι τοπικές κοινωνίες και τα κράτη αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στο υφιστάμενο πολιτικό - ιδεολογικό , οικονομικό κοινωνικό , πνευματικό - εκπαιδευτικό και περιβαλλοντικό έλλειμμα που υπάρχει, δημιουργείται ένα υπερκράτος που δρα «απολιτικά», άρα και «απολιτιστικά» και καλείται να λειτουργήσει ως ένα παγκόσμιο χωνευτήρι λαών, πολιτισμών, ιδεολογιών , οικονομιών και εκπαιδευτικών συστημάτων. Ο Πασκάλ Καμύ (2006) είχε υποστηρίξει ότι η παγκοσμιοποίηση μπορεί να κατανοηθεί καλύτερα εάν συνταυτιστεί με μια ταυτόχρονη και όλο και μεγαλύτερη αλληλοεξάρτηση όλων των ανθρώπων του κόσμου, όσο μακριά ή κοντά και αν βρίσκονται.
Μια σύντομη ανασκόπηση της έννοιας της δημοκρατίας θα μας οδηγούσε 2500 χρόνια πίσω και πιο συγκεκριμένα στον 5ο αιώνα π. Χ., στην Αθήνα, στον χρυσό αιώνα του Περικλή, όπου γεννήθηκε η δημοκρατία. Σύμφωνα με τον αρχαιοελληνικό , κλασικό ορισμό της δημοκρατίας, το δημοκρατικό πολίτευμα είναι το πιο ανώτερο και πιο δίκαιο όλων των πολιτευμάτων , καθώς η εξουσία πηγάζει από τον ίδιο το λαό. Δημοκρατία λοιπόν είναι το πολίτευμα εκείνο στο οποίο το «κράτος» δηλαδή η εξουσία στηρίζεται στο δήμο , δηλαδή στο λαό.
Και αν στην κλασική Αθήνα του Περικλή κυριαρχούσε η άμεση δημοκρατία, στη σημερινή εποχή το δημοκρατικό πολίτευμα δοκιμάζεται πολλάκις, καθώς μέσα στο παγκόσμιο γίγνεσθαι παραβιάζονται συνεχώς οι δημοκρατικές αρχές και κυριαρχούν οι λίγοι και δυνατοί έναντι των πολλών και αδυνάτων.
Αφού αναλύσαμε την έννοια της δημοκρατίας και της παγκοσμιοποίησης, οφείλουμε να αναζητήσουμε το ρόλο που πρέπει να διαδραματίσει η σύγχρονη εκπαίδευση , προκειμένου να καλλιεργήσει και να αναπτύξει τις δημοκρατικές αρχές, μέσα σε ένα διεθνές και πολυσυλλεκτικό περιβάλλον, όπου κυριαρχούν κυρίως οι ιδέες της άκρατης και χωρίς περιορισμούς νεοφιλελεύθερης οικονομίας.
Το σύγχρονο διεθνές περιβάλλον ταυτίζεται συχνά με το άνοιγμα των κρατικών συνόρων, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται ευκολότερα η μετακίνηση πληθυσμών και προϊόντων. Η διεθνοποίηση της αγοράς επιβάλλει τη δημιουργία ενός διεθνούς εκπαιδευτικού λόγου. Έτσι, αν και παλαιότερα το κάθε κράτος χάραζε τη δική του εθνική εκπαιδευτική πολιτική, σήμερα που τα περισσότερα κράτη έχουν χρεοκοπήσει οικονομικά και πολιτικά επιβάλλεται να αναθεωρήσουν τις πρακτικές τους, μέσα στα πλαίσια της παγκόσμιας εκπαιδευτικής πολιτικής και να προχωρήσουν σε ένα δημιουργικό αναστοχασμό. Για αυτό και η σύγχρονη εκπαίδευση ολοένα και περισσότερο ενεπλέκεται με έννοιες, όπως της αποδοτικότητας, της αποτελεσματικότητας, της πολυπολιτισμικότητας, της αξιολόγησης, της κατηγοριοποίησης και των πινάκων. Η εκπαίδευση επομένως τείνει να κρίνεται και να αξιολογείται ποσοτικά με όρους της οικονομίας, συμπαρασύροντας στο πέρασμά της κάθε παραδοσιακό παιδαγωγικό ιδεώδες. Για το σκοπό αυτό υπερεθνικά δίκτυα εξουσίας έχουν αναλάβει να εφαρμόσουν στο παγκοσμιοποιημένο συγκείμενο κοινές εκπαιδευτικές πολιτικές που θα συγκλίνουν και θα ανέχονται κάθε τι το διαφορετικό. Για παράδειγμα, η ανάπτυξη της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης ή της εκπαίδευσης για αλλοδαπούς σε όσες χώρες έχει εφαρμοστεί βασίζεται κυρίως στη ένταξη, στην ενσωμάτωση και στην αποδοχή του διαφορετικού.
Ως προς τα παραπάνω διατυπώνονται πολλές αντιδράσεις , καθώς πολλοί είναι εκείνοι που αμφισβητούν την αξιοπιστία των πινάκων κατάταξης και αξιολόγησης των εκπαιδευτικών συστημάτων που συντάσσουν και δημοσιεύουν οι διάφοροι διεθνείς οργανισμοί.
Πέρα από αυτούς που αντιμάχονται τις δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης, υπάρχουν κάποιοι που διαβλέπουν άλλες διαστάσεις σε αυτήν . Ο Toffler (1995), για παράδειγμα μίλησε για την τεχνολογική διάσταση της παγκοσμιοποίησης , δηλαδή για τη παγκόσμια δύναμη της τεχνολογίας και των επικοινωνιών ,που θα μπορέσει να αυξήσει την παρουσία των μειοψηφιών και να ενισχύσει την παρουσία των πολιτών στην λήψη αποφάσεων. Όπως ο Toffler , έτσι και ο Βουδούρης (2003), με «την ηλεκτρονική δημοκρατία» πιστεύει ότι η τεχνολογία, με τη βοήθεια του διαδικτύου και χωρίς επικοινωνιακούς περιορισμούς μπορεί να προσφέρει μια πιο άμεση δημοκρατία . Οι πολίτες μέσω συχνών ηλεκτρονικών δημοψηφισμάτων, σφυγομετρήσεων ή μέσω ηλεκτρονικών εκλογών ,θα συμβάλλουν πιο εύκολα στην έκφραση της κοινής γνώμης , περιορίζοντας έτσι το υπάρχον δημοκρατικό έλλειμμα του πολιτικού συστήματος. Στην περίπτωση αυτή εγείρονται κάποια ερωτηματικά, σχετικά με την δυνατότητα προσβασιμότητας όλων των πολιτών στην πληροφορία, αλλά και την διασφάλιση της ηλεκτρονικής υπογραφής. Για αυτό, πρέπει και η σύγχρονη εκπαιδευτική πολιτική να στοχεύσει στη μείωση του ηλεκτρονικού αναλφαβητισμού , παρέχοντας σε όλους εύκολη και γρήγορη πρόσβαση στο διαδίκτυο και ταυτόχρονα να διαφυλάξει τα προσωπικά δεδομένα που διακινούνται στον κυβερνοχώρο.
Για την επανάκτηση και εδραίωση των δημοκρατικών αρχών στην εποχή της παγκοσμιοποίησης δεν αρκεί η εφαρμογή της «ηλεκτρονικής δημοκρατίας». Χρειάζεται ταυτόχρονα η επανασύνδεση της πολιτικής με τον πολίτη , αλλά και ο επαναπροσδιορισμός της έννοιας του πολίτη (Βουδούρης, 2003).
Βιβλιογραφία:
Toffler, A. & Toffler H. (1995). Creating a New Civilization – The Politics of the Third Wave. Atlanta: Turner Publishing Company.
Βουδούρης, Κ. (2003). Πόλις, Κοσμόπολις και Παγκοσμιοποίηση. Αθήνα: Εκδόσεις Ιωνία.
Ζμας, Α.(2007). Παγκοσμιοποίηση και εκπαιδευτική πολιτική. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Λαμύ, Π.(2006). Η παγκόσμια δημοκρατία. Αθήνα: Παπαζήσης
alfavita
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου