Δημήτρης Καλαϊτζίδης, Διευθυντής Ραλλείου Γ.Θ. Πειραιά
Ο βομβαρδισμός
Καθημερινά τα ηλεκτρονικά γραμματοκιβώτια των σχολείων βομβαρδίζονται από δεκάδες παιδαγωγικές προτάσεις, για εξαιρετικά θεατρικά έργα, για εκπαιδευτικές επισκέψεις σε ενδιαφέροντες χώρους, για ενδοσχολική υλοποίηση προγραμμάτων εγκεκριμένων από το ΙΕΠ και το Υ.ΠΑΙ.Θ.Α., για προγράμματα από Πανεπιστήμια και από άλλους επιστημονικούς φορείς. Ανάμεσα σ’ αυτά και προτάσεις του ίδιου του Υπουργείου να αφιερώσουμε δυο, τρεις, τέσσερις διδακτικές ώρες για την τάδε Παγκόσμια Ημέρα, για την δείνα επέτειο κτλ.
Προφανώς, και μόνο το φιλτράρισμα όλων αυτών παίρνει πολύ χρόνο στην/στον διευθυντ@, αλλά δεν είναι εκεί το ζήτημα. Όσα και να διαγράψει κανείς, υπάρχουν καθημερινά πολύ ενδιαφέρουσες παιδαγωγικά και μαθησιακά προτάσεις, οι οποίες μπορούν με πολύ ελκυστικό και αποδοτικό τρόπο να συμπληρώσουν το Αναλυτικό Πρόγραμμα. Ας μη ξεχνάμε επίσης ότι το ίδιο το Υπουργείο ορίζει να γίνονται υποχρεωτικά κάποια αφιερώματα σε πολύ σημαντικά γεγονότα ή ζητήματα (π.χ. ψυχική υγεία, ενδοσχολική βία, παγκόσμιες ημέρες κτλ).
Το ερώτημα που προκύπτει είναι ένα και θεμελιώδες: Σε ποιο χρόνο θα γίνουν όλα αυτά ή κάποια από αυτά; Εντός του ΕΩΠ ή εκτός; Για το εντός όσο υπήρχε η Ευέλικτη Ζώνη υπήρχε μια διέξοδος. Τώρα, πρέπει να στριμώχνονται όπως όπως μέσα στο ημερήσιο πρόγραμμα, συχνά χωρίς προετοιμασία, έτσι μόνο για να γράψουμε στο ημερολόγιο του σχολείου ότι κάτι κάναμε κι εμείς. Εκτός ΕΩΠ; Ναι, φυσικά διότι υπάρχουν οι Όμιλοι και τα Καινοτόμα προγράμματα στα Γυμνάσια. Οι όμιλοι και τα προγράμματα καινοτόμων δράσεων (ΠΕ/ΑΥ/ Πολιτιστικά), λειτουργούν μετά το πέρας του σχολικού ωραρίου, π.χ. μετά τις 2.10 και για περίπου δύο διδακτικές ώρες (στη Δευτεροβάθμια). Η μακρά μου πείρα αλλά και οι συζητήσεις με αρμόδιους (π.χ. Υπεύθυνους Σχολικών Δραστηριοτήτων, Υπεύθυνους Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, κα) δείχνει ό,τι, ουσιαστικά, υπάρχει κατάρρευση στον αριθμό αυτών των δραστηριοτήτων (οι εξαιρέσεις πάντα υπάρχουν). Την κατάσταση δεν την σώζει η λειτουργία Ομίλων στα Πρότυπα Πειραματικά Γυμνάσια όπου είναι υποχρεωτική, άλλωστε αυτά τα σχολεία είναι σταγόνα στον ωκεανό των δεκατριών χιλιάδων σχολείων της χώρας. Τα παιδιά του γυμνασίου δεν μένουν πλέον μετά το σχόλασμα για να κάνουν άλλο ένα διδακτικό δίωρο, ακόμη κι αν το θέμα τους ενδιαφέρει πάρα πολύ, διότι, ως γνωστόν έχουν αμέσως μετά ένα δεύτερο, εξίσου βαρύ πρόγραμμα με φροντιστήρια, με ξένες γλώσσες, με αθλήματα, κτλ που συνήθως κρατά μέχρι αργά το βράδυ, εξαντλώντας τα.
Αν, λοιπόν, θεωρούμε τις εκτός Αναλυτικού Προγράμματος παιδαγωγικές και μαθησιακές δραστηριότητες ουσιώδες τμήμα της Παιδείας που παρέχει το σχολείο, πρέπει να βρούμε μια λύση να τις εντάξουμε στη καθαυτή μαθησιακή λειτουργία του, δηλαδή να τις εντάξουμε στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα και αναφέρομαι κυρίως στο γυμνάσιο, που είναι και το άκρο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης.
Η Ευέλικτη Ζώνη
Η Ευέλικτη Ζώνη λειτούργησε πιλοτικά τη σχολική χρονιά 2001-2002 στα δημοτικά σχολεία και θεωρήθηκε σχεδόν από όλους ως θετική καινοτομία, μια πλούσια και γόνιμη εκπαιδευτική εμπειρία. Γενικεύτηκε στο δημοτικό σχολείο το 2005 (ΥΑ Φ.12.1/545/85812/Γ1/2005 - ΦΕΚ Β'/1280/13.9.2005, Γενίκευση εφαρμογής του Προγράμματος της Ευέλικτης Ζώνης στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση) με το παρακάτω σχήμα:
- 4 ώρες στις τάξεις Α' και Β'
- 3 ώρες στη Γ' και Δ' τάξη και
- 2 ώρες στην Ε' και Στ' τάξη
Εφαρμόστηκε μέχρι το 2015-16 και έγινε μια περικοπή της από το 2016-17, αφού ίσχυε για 3 ώρες στις τάξεις Α΄ και Β΄, για 2 ώρες στις τάξεις Γ΄ και Δ΄, ενώ στις Ε΄ και Στ΄ καταργήθηκε εντελώς από τον Υπ. Παιδείας κ. Φίλη. Μνημόνιο; Κάτι άλλο; Δεν γνωρίζω. Τελικά, το 2021, η Ευέλικτη καταργήθηκε εντελώς από το δημοτικό και αντικαταστάθηκε από τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων. Στο Γυμνάσιο, δεν εφαρμόστηκε ποτέ.
Η πρότασή μας αφορά κυρίως το Γυμνάσιο και λιγότερο το δημοτικό, το οποίο δεν γνωρίζουμε καλά.
Η κατάσταση στα γυμνάσια δείχνει ότι τα περισσότερα παιδιά δεν είναι καθόλου ευχαριστημένα από τη ζωή τους στο σχολείο. Μια γενικευμένη αντιδραστική συμπεριφορά, διαπερνά το σύγχρονο γυμνάσιο. Το βρίσκουν βαρετό, άσχετο με τις δικές τους ανησυχίες και τα δικά τους ενδιαφέροντα; Βρίσκουν υπερβολικό τον φόρτο εργασίας; Βρίσκουν χαμηλούς τους βαθμούς; Βρίσκουν μη ελκυστική τη διδασκαλία; Βρίσκουν την «ύλη» άσχετη με τα ενδιαφέροντά τους; Βρίσκουν κενό νοήματος το σχολείο;
Δεν είμαι σε θέση να δώσω πλήρεις απαντήσεις και θα χαρώ πολύ να ακούσω ερμηνείες. Νομίζω, όμως, ότι η κατάσταση επιβάλλει να γίνει προσπάθεια από όλους για βρεθεί μια διέξοδος. Μια νέα Ευέλικτη Ζώνη που θα δώσει τη δυνατότητα σε όλα τα παιδιά του σχολείου να συμμετέχουν σε μαθητικές ομάδες σύμφωνα με τα ενδιαφέροντά τους, ίσως μπορούσε να βοηθήσει σε κάποιο βαθμό, χωρίς να ισχυριζόμαστε ότι είναι πανάκεια. Η νέα αυτή Ευέλικτη Ζώνη, μπορεί να υλοποιηθεί με δύο τρόπους:
Α: Σταθερό εβδομαδιαίο δίωρο
Β: Κυλιόμενο δίωρο (υπάρχει τρόπος)
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι πολλοί θα ισχυριστούν πως η Ευέλικτη Ζώνη θα είναι «χαμένος χρόνος». Πράγματι, αν πιστεύουμε ότι ο μόνος «χρήσιμος χρόνος» είναι αυτός στον οποίο γίνεται το «κανονικό μάθημα», ναι, μπορεί να είναι «χαμένος χρόνος». Όμως, γνωρίζουμε ότι αυτού του τύπου οι δραστηριότητες (με σχέδια δράσης, με θεματικές που επιλέγουν κυρίως τα παιδιά, που φέρνουν κοντά παιδιά διαφορετικών τάξεων και τμημάτων, όπου δεν υπάρχει η παραμόρφωση της εξέτασης και του βαθμού, όπου τα παιδιά δουλεύουν σε ομάδες, όπου το αποτέλεσμα δεν είναι η άμεσα μετρήσιμη γνώση, όπου τα παιδιά είναι ελεύθερα να εκφραστούν, να συνεργαστούν, να ερευνήσουν και να παρουσιάσουν), αυτές είναι εξίσου αποδοτικές σε ότι αφορά τη γνώση (όχι τη συγκεκριμένη και άμεσα μετρήσιμη), στις σχέσεις μεταξύ παιδιών, παιδιών και εκπαιδευτικών. Επίσης, αν υπάρχει ημερολόγιο /βιβλίο ύλης, αν υποβάλλεται σχέδιο δράσης για κάθε ομάδα, αν ο Σύμβουλος Εκπαίδευσης Παιδαγωγικής Ευθύνης είναι κοντά στο σχολείο και αν η/ο Υπεύθυνος Σχολικών Δραστηριοτήτων εμπλακεί ενεργά, τότε μπορεί η Ευέλικτη Ζώνη να δώσει την ανάσα που χρειάζονται τα παιδιά. Η μία ώρα εβδομαδιαίως των εργαστηρίων δεξιοτήτων δεν επαρκεί για εναλλακτικές δραστηριότητες. Επιπλέον η Ευέλικτη Ζώνη θα δώσει την ευκαιρία να υλοποιηθούν ποικίλου περιεχομένου δραστηριότητες. Το κέρδος θα είναι πολύ μεγάλο και για την παιδαγωγική λειτουργία του σχολείου και για την μαθησιακή και για την κοινωνικοποίηση των παιδιών (ομάδες από όλες τις τάξεις και τα τμήματα).
Είχαμε γράψει και το 2019 ένα ανάλογο άρθρο (https://www.esos.gr/arthra/64852/neo-thesmiko-protasi-gia-epanafora-tis-...), με αποτέλεσμα, το 2021 να….καταργηθεί η Ευέλικτη και από τις Α-Δ τάξεις του Δημοτικού. Ελπίζουμε αυτό το άρθρο να μη γίνει αφορμή να καταργηθεί κάτι άλλο…
Οι πολυήμερες εκδρομές με διανυκτέρευση
Η φράση ακούγεται καθημερινά σχεδόν σε όλα τα γυμνάσια της χώρας «Το σχολείο άλλαξε. Τα παιδιά δεν είναι πια τα ίδια. Οι γονείς είναι εντελώς διαφορετικοί. Τα παιδιά δεν ελέγχονται πλέον» κτλ. Μετά τα αλλεπάλληλα περιστατικά ανυπακοής, ενδοσχολικής βίας, συστηματικής παρακώλυσης της διδακτικής-μαθησιακής διαδικασίας, κ.λπ., πάρα πολλοί εκπαιδευτικοί έχουν πάρει απόφαση να μη συνοδεύουν πλέον τα παιδιά στις πολυήμερες εκδρομές. Δεν είναι μόνο αυτό. Είναι περιστατικά που συμβαίνουν στη διάρκεια πολυήμερων εκδρομών γυμνασίων και λυκείων, τα οποία η εκπαιδευτική κοινότητα τα γνωρίζει πολύ καλά και εξαιτίας των οποίων πολλοί εκπαιδευτικοί βρίσκονται κατηγορούμενοι (από τον εισαγγελέα και από τους γονείς). Η απόφαση των εκπαιδευτικών να μη συνοδεύουν πλέον στις πολυήμερες εκδρομές δεν είναι αδικαιολόγητη και δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσουμε επιπλέον. Ήδη συγκεντρώνονται υπογραφές για να ζητηθεί αλλαγή του εν ισχύι θεσμικού πλαισίου, το οποίο αφήνει απολύτως ακάλυπτους τους εκπαιδευτικούς για οτιδήποτε συμβεί στη διάρκεια μιας εκδρομής, ενώ αναμένεται και σχετική ανακοίνωση από την ΟΛΜΕ. Πρόσφατα, μάλιστα, η Υφυπουργός κ. Μακρή δήλωσε πως οι Υπεύθυνες Δηλώσεις των γονέων δεν έχουν κανένα αντίκρισμα (https://www.esos.gr/arthra/82714/ekdromes-den-ehoyn-nomiki-ishy-oi-dilos...).
Σύμφωνα με το ΦΕΚ 456/20-2-2020, «Οι εκπαιδευτικές εκδρομές αποτελούν αναγκαίο συμπλήρωμα της αγωγής των μαθητών και μαθητριών, μέσω των οποίων παρέχεται η δυνατότητα να γνωρίσουν τα επιτεύγματα του ανθρώπου μέσα στη μακροχρόνια πορεία του πολιτισμού και να καλλιεργήσουν την κοινωνικότητά τους. Για το σκοπό αυτό επιλέγονται περιοχές με ιδιαίτερη εκπαιδευτική αξία (πολιτιστική, αρχαιολογική, ιστορική, οικολογική), ενώ κρίνεται απαραίτητη η προηγούμενη ενημέρωση και παροχή πληροφοριών στους μαθητές και μαθήτριες σχετικά με τον τόπο τον οποίο πρόκειται να επισκεφθούν, ώστε να εξασφαλίζεται η απόκτηση όσο το δυνατόν πιο πλούσιων εμπειριών. Για την πραγματοποίησή τους καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια». Στην παράγραφο αυτή δεν βλέπω να αναφέρεται ότι οι εκπαιδευτικοί εκτός από την φροντίδα για το εκπαιδευτικό περιεχόμενο, αναλαμβάνουν τη φροντίδα για το ξενύχτι, για το κυνηγητό από δωμάτιο σε δωμάτιο, για την απομάκρυνση των κλαρινογαμπρών, για τη μεταφορά στα νοσοκομεία, για την ανάπτυξη αντοχής στην πίεση για ταβέρνες και κλαμπ, για συνοδεία στα πολυκαταστήματα κτλ. Ωστόσο, αυτά θεωρούνται μέχρι τώρα σχεδόν αυτονόητα από τους γονείς.
Πάλι δεν θα μακρηγορήσουμε. Η πρότασή μας είναι σαφής και απλή: Οι εκπαιδευτικοί, ως εκ του λειτουργήματός τους, είναι υπεύθυνοι για το παιδαγωγικό-μαθησιακό τμήμα της εκδρομής. Θα συντάξουν τα Φύλλα Εργασίας, τα πληροφοριακά δελτία, θα καθοδηγήσουν τα παιδιά στις μαθησιακές δραστηριότητες της εκδρομής και τέλος. Μετά θα πρέπει να αναλάβουν τα υπόλοιπα οι γονείς. Την εκδρομή θα την διοργανώνει ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων που θα έχει και την πλήρη ευθύνη της, σε συνεργασία με τον Σύλλογο Διδασκόντων, για το παιδαγωγικό (και μόνο) τμήμα. Οι εκπαιδευτικοί θα είναι εκεί από το πρωί μέχρι το μεσημέρι-απόγευμα που θα ολοκληρωθεί το μαθησιακό τμήμα της εκδρομής και μετά θα αφήσουν τους γονείς να συνοδέψουν τα παιδιά τους όπου αλλού επιθυμούν οι ίδιοι κι εκείνα.
Με τον τρόπο αυτό μπορούν να γίνουν όλες οι δυνατές εκδρομές-εκπαιδευτικές επισκέψεις, με μεγάλο όφελος από παιδαγωγική-μαθησιακή άποψη και με απαλλαγή των εκπαιδευτικών από τις νομικές συνέπειες δραστηριοτήτων που δεν προβλέπονται για μαθητές/μαθήτριες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου