Εμπειριοκριτικισμός
Ο εμπειριοκριτικισμός αποτελεί γνωσιολογικό σύστημα που αναπτύχθηκε προς το τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου και θεωρεί ότι η εμπειρία-το αίσθημα- είναι αυτή που μπορεί να οδηγήσει σε αληθινή γνώση. Τα μεταφυσικά και υπερφυσικά στοιχεία θεωρούνται περιττές έννοιες ακόμα και αν μπορεί να έχουν ευκαιριακά κάποια ωφελιμιστική αξία
Σχετικά με τη φύση, ο εμπειριοκριτικισμός προτείνει ότι δε μπορεί να υπάρξει γνώση χωρίς «είναι» και «είναι» χωρίς γνώση. Προεκτείνοντας αυτό το συλλογισμό ο εμπειριοκριτικισμός θεωρεί ότι το αντικείμενο δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς υποκείμενο, ενώ οι νόμοι της φύσης δεν είναι παρά μορφές της ανθρώπινης συνείδησης χωρίς να έχουν αντικειμενική υπόσταση.Αντικειμενική αλήθεια, επομένως,δεν υπάρχει και άρα η επιστήμη δε μπορεί να απαντά σε οντολογικά προβλήματα που ανήκουν στη Μεταφυσική αλλά σε προβλήματα εντός συγκεκριμένου πλαισίου όπου πραγματοποιούνται η παρατήρηση και το πείραμα.
Εκπρόσωποι του εμπειριοκριτικισμού υπήρξαν ο Γαλλοελβετός φιλόσοφος Richard Avenarius (1843-1896) και ο ErnstMach (1838-1916) για το έργο του οποίου θα αναφερθούμε στην παρούσα εργασία. Ο εμπειριοκριτικισμός ουσιαστικά αποτελεί ένα είδος ιδεαλισμού δεδομένου ότι θεωρεί πως μοναδική πραγματικότητα είναι τα αισθήματα, που προκύπτουν από το πώς το υποκείμενο παρατηρεί και παράγει τη γνώση και άρα η γνώση δεν είναι μια αντικειμενική αναπαράσταση της πραγματικότητας.
Είναι,επομένως,μια φαινομενική έννοια απόλυτα σχετική με το «είναι» και άρα σε απόλυτη εξάρτηση από τη συνείδηση του υποκειμένου.Στον πυρήνα των πεποιθήσεων του εμπειριοκριτικισμού ενυπάρχουν σκεπτικισμός και ρεαλισμός ,ενώ δριμεία κριτική στις απόψεις του Εrnst Mach άσκησε ο Β.Ι.Λένιν.
Ο Ernst Mach και η συμβολή του στην επιστήμη
Ο Μαχ ,ως βασικός εκφραστής του εμπειριοκριτικισμού,ήταν υποστηρικτής της θεωρίας της γνώσης ενώ θεωρεί τα αντικείμενα ως «αθροίσματα της εμπειρίας και των αισθήσεων»,χωρίς υλική υπόσταση.Ακόμα και η ίδια η ύλη θεωρείται ως μια «φυσική σειρά φαινομένων» που παράγονται από τη συνείδηση του υποκειμένου μέσω μιας ακολουθίας ψυχικών εντυπώσεων και άρα χωρίς καμία αντικειμενική υπόσταση.
Στο βιβλίο του (Μαχ,1886) υποστήριξε την άποψη ότι οι αισθήσεις δημιουργούν τη γνώση και άρα η επιστημονική έρευνα μπορεί να συμβάλει στην κατανόηση των φαινομένων μόνο στο βαθμό που τα φαινόμενα γίνονται αισθητά μέσω των ερεθισμάτων κατά τη διάρκεια της παρατήρησης.
Αυτή η θεώρηση οδηγεί ,βέβαια,στην παραδοχή ότι οι φυσικοί νόμοι μπορούν να είναι αποδεκτοί μόνο αν μπορούν να επαληθευτούν με εμπειρικό τρόπο.Άρα η ανθρώπινη(υποκειμενική) εμπειρία είναι αυτή που μπορεί να επαληθεύσει ή να απορρίψει έναν νόμο της φύσης.Με βάση τα σύγχρονα δεδομένα αυτή η αντίληψη ίσως φαίνεται παρωχημένη(η κβαντομηχανική και η σχετικότητα σίγουρα θα έτριβαν τα μάτια τους)όμως αυτά ακριβώς τα κριτήρια που έθεσε ο Μαχ οδήγησαν στη συνέχεια στην απόρριψη κάποιων μεταφυσικών εννοιών όπως ο απόλυτος χρόνος και ο απόλυτος χώρος,γεγονός που αποτέλεσε τη ληξιαρχική πράξη γέννησης της Θεωρίας της Σχετικότητας από τον Αϊνστάιν.
Ο Ερνστ Μαχ ασχολήθηκε με διάφορους κλάδους της Φυσικής όπως η Οπτική,η Μηχανική και η Αεροδυναμική. Η μεγάλη συνεισφορά του Μαχ στην αεροδυναμική των υπερηχητικών σκαφών πραγματοποιήθηκε με την εργασία που παρουσίασε στην Ακαδημία Επιστημών της Βιέννης το 1887. Στην εργασία αυτή δόθηκε η φωτογραφία του κύματος κρούσης που εκδηλώνεται όταν ένα βλήμα κινείται πιο γρήγορα από τον ήχο. Μάλιστα, το 1929, ο Ελβετός μηχανικός Jacob Ackeret ονόμασε το πηλίκο της ταχύτητας ενός σώματος προς την ταχύτητα του ήχου αριθμό Μαχ(Machnumber). Πλέον, όταν για παράδειγμα ένα σώμα κινείται με ταχύτητα διπλάσια από την ταχύτητα του ήχου λέμε ότι κινείται με ταχύτητα 2 Μαχ.1
Σημαντική υπήρξε η συμβολή του Μαχ στην πειραματική φυσική. Το 1860 ανακάλυψε το φυσιολογικό φαινόμενο το οποίο σχετίζεται με το πώς το ανθρώπινο μάτι βλέπει σκοτεινές ή φωτεινές ταινίες στα όρια μεταξύ περιοχών απότομης αλλαγής του φωτισμού. Επίσης διατύπωσε την ομώνυμη αρχή Μαχ σύμφωνα με την οποία η αδράνεια ενός σώματος απορρέει από τη σχέση του με την υπόλοιπη ύλη του Σύμπαντος.
Πρέπει να αναφέρουμε, ακόμα, ότι ο Μαχ μπορεί να θεωρηθεί ως ένας από τους θεμελιωτές της διδακτικής των Φυσικών Επιστημών και ο πρώτος φυσικός που προσπάθησε να συνδέσει τη διδακτική της Φυσικής με την Ιστορία των Φυσικών Επιστημών.
Παρεμπιπτόντως, ως προς το τελευταίο στοιχείο αξίζει να αναφέρουμε ότι την τελευταία δεκαετία αναπτύσσεται ένα αξιόλογο κίνημα μεταξύ των εκπαιδευτικών φυσικών επιστημών που προτείνει την ένταξη πτυχών της Ιστορίας και της Φιλοσοφίας των Φυσικών Επιστημών στην εκπαιδευτική διαδικασία με στόχο την πληρέστερη διδασκαλία και κατανόηση των Φυσικών Επιστημών. Ο εκπαιδευτικός, φυσικά, υπό αυτό το πρίσμα οφείλει να έχει ευρύτερο φιλοσοφικό και γνωστικό υπόβαθρο ώστε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός τέτοιου εγχειρήματος.
1: Η ταχύτητα του ήχου στο κενό είναι περίπου 340m/s.Ένα σώμα (π.χ. αεροπλάνο) που κινείται με ταχύτητα 2 Μαχ έχει ταχύτητα 680m/s είναι δηλαδή υπερηχητικό.
ErnstMach(1838-1916)
*Δημήτρης Μπρούμας - φυσικός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου