Τα πρόσφατα επεισόδια σε επαγγελματικά λύκεια λαϊκών συνοικιών της Θεσσαλονίκης προβληματίζουν για τη διείσδυση στον εφηβικό πληθυσμό επικίνδυνων ρατσιστικών, φασιστικών, μισαλλόδοξων απόψεων. Το φαινόμενο δεν είναι ούτε ελληνικό, ούτε καινούριο. Η ποινική καταδίκη και φυλάκιση, εδώ και ένα χρόνο, στελεχών της Χρυσής Αυγής δεν ήταν δυνατόν να "διαγράψει" το δηλητήριο που την προηγούμενη δεκαετία είχε εκμεταλλευτεί και καρπωθεί η εγκληματική οργάνωση για να αναδειχθεί σε τρίτη κοινοβουλευτική δύναμη. Και λέω "εκμεταλλευτεί" γιατί είναι αστείο να πιστεύουμε ότι η Χ.Α. "δημιούργησε" αυτές τις εθνικιστικές, φασιστικές αντιλήψεις. Τις βρήκε έτοιμες στην κοινωνία. Και τώρα, καθώς η Λερναία Ύδρα, αυτός ο χώρος φαίνεται να διασπάται και να επιχειρεί τον επαναπροσδιορισμό του.
Τότε είχαμε μιλήσει για την οικονομική κρίση, που απελευθέρωσε ένα "αντισυστημικό" κλίμα που βρήκε εύκολο στόχο: το κοινοβουλευτικό σύστημα όπως διαμορφώθηκε στη Μεταπολίτευση - ιδίως τα τρωτά σημεία του, τον κακό εαυτό του, τη διαφθορά, το πελατειακό κράτος, όλα όσα οδήγησαν στα μνημόνια. Όμως, ξαναλέω, οι ιδέες προϋπήρχαν, ίσως ήταν κοιμισμένες στην τεχνητή ευμάρεια, αλλά ήταν παρούσες στην κοινωνία. Και εξακολουθούν να υπάρχουν. Και γεννούν, πολλαπλασιαστικά, μίσος και βία, επιχειρώντας να προσεγγίσουν τις γενιές που είναι πιο ευάλωτες στην κατήχηση: Τους νέους, που πολύ εύκολα μπορούν να εγκλωβιστούν σε διπολικά σχήματα, που έχουν πάντα την τάση να αμφισβητούν το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα, που είναι δύσπιστοι στις αξίες που διδάσκει το σχολείο, ακόμη κι όταν αυτές οι αξίες είναι η δημοκρατία, η ισότητα, τα ατομικά δικαιώματα. Τους νέους που αισθάνονται ότι τους έχουν "παραπετάξει" σε μια επαγγελματική εκπαίδευση που θα μπορούσε να είναι η αιχμή του δόρατος για να αποκτήσουν δεξιότητες-εισιτήριο για μια θέση στην αγορά εργασίας. Κι αντί αυτού βρίσκονται σε ΕΠΑΛ χωρίς υποδομές και εργαστήρια, που το "σύστημα" σε μεγάλη κλίμακα τους έχει δώσει το ρόλο του "κάδου ανακύκλωσης" για όσους δεν θέλουν ή δυσκολεύονται να φοιτήσουν στο Γενικό Λύκειο.
Όμως θα ήταν σφάλμα να πούμε ότι οι ιδέες αυτές γεννιούνται μέσα στα σχολεία. Θεωρώ ότι είναι απειροελάχιστες οι περιπτώσεις εκπαιδευτικών που λειτουργούν ως ινστρούχτορες μέσα στον ίδιο το χώρο του σχολείου. Είπαμε, αυτό που λέει ο δάσκαλος είναι αυτό που λέει το σύστημα. Οπότε είναι δύσκολο αυτός να τους καθοδηγήσει.
Οι καθοδηγητές βρίσκονται στην πλειονότητα των περιπτώσεων αλλού. Σε σημεία που, σε πρώτη φάση, δεν είναι απολύτως ορατά.
Ένα τέτοιο σημείο είναι κάποιες εξωσχολικές δραστηριότητες των παιδιών. Εκεί χρειάζεται μεγάλη προσοχή και έλεγχος από την οικογένεια, για το ποιοι είναι εκείνοι και με ποια εφόδια ¨διδάσκουν" τα παιδιά, ιδίως σε αθλήματα που έχουν να κάνουν με σωματική ρώμη και χρήση βίας. Για όνομα του θεού, σε καμία περίπτωση δεν θέλω να πω ότι η ενασχόληση των παιδιών με τον αθλητισμό έχει τέτοιες συνέπειες. Τουναντίον, ο αθλητισμός είναι απαραίτητος για τη σωματική και ψυχική υγεία του παιδιού, αλλά και για την ομαδικότητα, τη συνεργασία, την κοινωνικοποίηση.
Ωστόσο υπάρχουν, δυστυχώς, άνθρωποι που χωρίς να έχουν καν τα νόμιμα ή τα ουσιαστικά προσόντα (ακαδημαϊκά και παιδαγωγικά) παίρνουν υπό την επίβλεψή τους παιδιά, κυρίως αγόρια, από πολύ ευαίσθητες ηλικίες, όπως η εφηβεία όπου οι ορμόνες "κάνουν πάρτι". Και βρίσκουν την ευκαιρία να στρατολογούν οπαδούς, προβάλλοντας τις αρετές της σωματικής ρώμης που μπορεί να σε καταστήσει ικανό να επιβάλλεις τη θέλησή σου στους άλλους, αλλά και καλλιεργώντας, αντί της άμιλλας, το πνεύμα της αντιπαλότητας, αντί του ευ αγωνίζεσθαι το πνεύμα της εξόντωσης του αντιπάλου, αντί του υγιεινού και με πρόγραμμα τρόπου ζωής το πνεύμα της στρατιωτικής πειθαρχίας, αντί της τόλμης να ξεπεράσεις τον εαυτό σου το πνεύμα της "ματσίλας", να επιβάλλεις τη δύναμή σου στους πιο αδύναμους, στους άλλους.
Είναι πολύ πιο εύκολο ένας τέτοιος άνθρωπος, που ο ίδιος έχει σωματική δύναμη, που σου βάζει σωματικές ασκήσεις και τινάζει την αδρεναλίνη σου στα ύψη, να είναι πολύ περισσότερο επιδραστικός και "πρότυπο", από τον δάσκαλο που σε ένα σχολείο "παλιό" και κουραστικό για τα παιδιά είναι η φωνή του "συστήματος" που σε καθηλώνει σε μια καρέκλα και σου μιλάει για πράγματα που νιώθεις πως δεν σε ενδιαφέρουν. Ας έχουμε λοιπόν το νου μας σε ποιον εμπιστευόμαστε τα παιδιά μας.
Ο δεύτερος χώρος που τα παιδιά είναι απροστάτευτα απέναντι στους κάθε λογής "στρατολόγους" είναι το gaming στο διαδίκτυο. Είναι πάρα πολλά τα παιδιά που έχουν περισσότερους διαδικτυακούς φίλους απ' ό,τι στην πραγματική ζωή. Και δεν εννοώ τόσο τους φίλους στα κοινωνικά δίκτυα, αλλά τους συμπαίκτες των παιδιών στα διαδικτυακά παιχνίδια, στα οποία μπορούν να συνεργάζονται σε πραγματικό χρόνο, τις περισσότερες φορές σε αποστολές που έχουν να κάνουν με όπλα και βία. Και εκεί δεν χρειάζεται να δαιμονοποιήσουμε τα παιχνίδια (ακόμη και τα πολεμικά), αλλά να προσέξουμε τον κίνδυνο, μέσα από αυτά, να βρεθούν εκτεθειμένα σε ανθρώπους και απόψεις που με περίτεχνο τρόπο μεταγγίζονται στις αντιλήψεις των παιδιών. Και πάλι, ποιος γονέας ή ποιος δάσκαλος, μπορεί να αντισταθεί σε έναν "συμπολεμιστή" με υπερόπλα, που μπορεί και να μην έχεις δει ποτέ το πρόσωπό του, αλλά τον θαυμάζεις; Είναι ζήτημα χρόνου να σε "στείλει" κάποιος του οποίου έχεις κερδίσει τον θαυμασμό στις κατάλληλες σελίδες, στους κατάλληλους youtubers, που θα ενσταλάξουν μέσα σου το δηλητήριο.
Όχι, δεν χρειάζεται να κόψουμε από τα παιδιά μας τον αθλητισμό ή το gaming ή τα κοινωνικά δίκτυα. Είναι απολύτως εσφαλμένο. Πρέπει να καθίσουμε να κουβεντιάσουμε μαζί τους και να τα εξοπλίσουμε με άμυνες απέναντι στη ρητορική του μίσους, στο ρατσισμό, στον φασισμό. Να τα βοηθήσουμε να αναγνωρίζουν τους κινδύνους και να μην πέφτουν σε παγίδες. Γιατί όσο πιο ευάλωτα και απροβλημάτιστα είναι τα παιδιά μας απέναντι στους κινδύνους, τόσο το δηλητήριο, κατά την προσφιλή τακτική του μιθριδατισμού, θα γεννά νέους θαυμαστές της φυλετικής ανωτερότητας, της μισαλλοδοξίας, του μίσους απέναντι στο διαφορετικό. Όσο πιο θωρακισμένα τα παιδιά μας πλοηγούνται σε αυτόν τον, ομολογουμένως αγριότερο απ' όσο φανταζόμαστε, κόσμο, τόσο περισσότερο θα μυρίζονται την αποφορά του αυγού του φιδιού.
Πώς θα γίνει, βέβαια, αυτό, σε ένα σχολείο που πετάει από το πρόγραμμά του όλα τα μαθήματα πολιτικών και κοινωνικών επιστημών, εκείνα δηλαδή που επιτρέπουν και ενθαρρύνουν τη συζήτηση, την επιχειρηματολογία, την διά ζώσης ανταλλαγή απόψεων, τον σχολιασμό της καθημερινότητας (όχι με την έννοια της κατήχησης, αλλά με την έννοια του δημιουργικού διαλόγου;). Για το ζήτημα αυτό ας ερωτηθούν οι ιθύνοντες του Υπουργείου Παιδείας.
* Ηλίας Τουμασάτος Δρ Ιστορίας, Καθηγητής Κοινωνικών Επιστημών στη Βθμια Εκπαίδευση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου