Οι λόγοι απαξίωσης του εκπαιδευτικού θεσμού στις μέρες μας είναι πάρα πολλοί. Άλλωστε, το σχολείο δεν λειτουργεί μέσα σε ένα κοινωνικό κενό. Αντίθετα, εντάσσεται μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι, εκφράζει τις δυναμικές του, τις συγκρούσεις του, τις αντιφάσεις και τα αδιέξοδά του.
Μια πολιτεία που σέβεται τους πολίτες της σε ένα περιβάλλον υγιούς δημοκρατίας, πριν προβεί σε μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση θα έπρεπε να θέτει τα παρακάτω ερωτήματα. Η δημόσια εκπαίδευση εξυπηρετεί πια τους ευρύτερους συλλογικούς σκοπούς της; Ποιοι είναι συγκεκριμένα αυτοί οι σκοποί; Χρειάζονται κάποια αναθεώρηση; Το σχολείο άραγε συγχρονίζεται με θετικές κοινωνικές αξίες και ανάγκες; Τραβάει την κοινωνία προς τα μπροστά; Προσφέρει θετικές υπηρεσίες για όλους τους μαθητές; Οι νέοι αγαπούν το σχολείο; Προφανώς μια τέτοια συζήτηση παρότι απόλυτα αναγκαία και θεμελιακή, απουσιάζει. Από την άλλη, οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, αμέτρητες, χαοτικές, ασυντόνιστες, μερικές, ανούσιες, βλαπτικές και μεροληπτικές.
Το σχολείο, ειδικά στις μεγαλύτερες βαθμίδες του, δεν νοηματοδοτεί θετικά την πλειοψηφία των εφήβων. Ακόμα και εκείνοι που πετυχαίνουν καλές επιδόσεις, εκείνοι που καταφέρνουν να διακρίνονται μέσα στις σχολικές βαθμίδες και να ανταποκρίνονται με επιτυχία στις απαιτήσεις του, δεν θα μιλήσουν με θετικά λόγια για όλη αυτή την καθημερινή εκπαιδευτική εμπειρία. Ρωτήστε άριστους μαθητές και μαθήτριες αν περιγράφουν με θετικά συναισθήματα την εκπαιδευτική καθημερινότητα. Στη συνέχεια ρωτήστε τους γονείς των εφήβων αυτών, ποιο είναι το κόστος, οικονομικό, ψυχοσυναισθηματικό ακόμα και κοινωνικό για όλη αυτή την πορεία επιτυχίας. Αν οι «επιτυχημένοι» του συστήματος δεν μιλάνε με καλά λόγια για το σύστημα, ας φανταστούμε σε τι σημείο έχει φτάσει η δημόσια εκπαίδευση και πόσο εκτός τόπου και χρόνου είναι οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις στη χώρα μας.
Ο πιο επιτυχημένος υπουργός Παιδείας, θα ήταν αυτός ο οποίος θα άκουγε τη φωνή των πρωταγωνιστών. Θα ήθελε να μάθει πώς αισθάνεται για το σχολείο και ο μαθητής που κάνει ζημιές και κοπάνες, αλλά και αυτός που παίρνει αριστεία και επαίνους κάθε χρόνο. Θα έπαιρνε πολύ συχνή ανατροφοδότηση από το εκπαιδευτικό προσωπικό και τους συλλόγους διδασκόντων. Θα ήθελε να μάθει ακριβώς το «κόστος» του να είσαι επιτυχημένος μέσα στο σχολικό θεσμό. Αλήθεια, έχει υπολογίσει ποτέ το Ι.Ε.Π. ποιος είναι ο καθημερινός φόρτος μελέτης που χρειάζεται κατά μέσο όρο ένας μαθητής για να μπορέσει να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στο πρόγραμμα σπουδών; Στην τράπεζα θεμάτων; Στο κυνήγι της ύλης; Στο κυνήγι των βαθμών μιας και αυτοί θα επηρεάζουν πια και την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο; Ένας μαθητής με μαθησιακές και κοινωνικές δυσκολίες πόσο παραπάνω χρόνο και προσπάθεια χρειάζεται, ώστε να μπορεί να διακριθεί; Αυτά είναι κρίσιμα θέματα που αγνοούνται εδώ και δεκαετίες και κανένας υπουργός Παιδείας δεν έχει το θάρρος να θέσει, πόσο μάλλον να απαντήσει.
Η επιτυχία και η επιβίωση μέσα στο σχολείο και ειδικά στο λύκειο, φαντάζουν σαν ένα παιχνίδι επιβίωσης, με το υπουργείο Παιδείας κάθε χρόνο να βάζει και νέα εμπόδια και νέες προκλήσεις ανεβάζοντας το βαθμό δυσκολίας. Όσοι εξακολουθούν να θέλουν ή πρέπει να παίξουν το «παιχνίδι» αυτό, θα καταβάλουν καθημερινά μεγάλες προσωπικές προσπάθειες ώστε να επιβιώσουν. Έλλειψη προσωπικού ελεύθερου χρόνου, άγχος, καθημερινή ανάγκη για αυτοεπιβεβαίωση, ανταγωνισμός, ανασφάλεια. Γονείς που καλούνται να διαχειριστούν εφήβους με ένταση και να συμβάλλουν με πόρους και υπομονή το όλο εγχείρημα.
Όσοι δεν άντεξαν, δεν μπόρεσαν ή δεν θέλησαν, απλά σαμποτάρουν το παιχνίδι από τα μέσα, προσπαθώντας να το καταστρέψουν. Μπείτε στο μυαλό ενός μαθητή που δεν μπορεί να ανταποκριθεί γνωστικά-μαθησιακά στις απαιτήσεις του σχολείου, αλλά «πρέπει» να πηγαίνει καθημερινά. Πρέπει να συμμετέχει σε ένα πλαίσιο που δεν το αντέχει και πλέον δεν το θέλει. Πώς θα επιβιώσει; Θα εναντιωθεί στους κανόνες του, θα αμφισβητεί με κάθε ευκαιρία τους λειτουργούς του, όση ματαίωση του δίνει το παιχνίδι θα την επιστρέφει μεγαλύτερη και όταν το σύστημα δεν μπορεί να τον ελέγξει θα επιβάλλει ο ίδιος τους κανόνες του. Σε τέτοιες περιπτώσεις οι εκπαιδευτικοί από λειτουργοί καλούνται να παίξουν το ρόλο του ελεγκτή και του τιμωρού. Αυτή είναι η πρόταση του υπουργείου για την αντιμετώπιση των δομικών προβλημάτων που παράγει ένα προβληματικό εκπαιδευτικό σύστημα και μια κοινωνία σε κρίση.
Και μετά, εφόσον μιλάμε για δοκιμασία, η συζήτηση πάντα φτάνει στο αντάλλαγμα. Τι θα κερδίσω αν διακριθώ; Ή καλύτερα, τι νομίζω ότι θα κερδίσω αν είμαι καλός μαθητής; Στην κοινωνία που ζούμε, όπου δυστυχώς υιοθετούμε όλο και περισσότερο την οικονομίστικη ανταποδοτική λογική του κόστους-οφέλους, η συζήτηση πάντα καταλήγει στην εργαλειοποίηση της εκπαίδευσης. Η ανθρωπιστική και κοινωνικοποιητική διάσταση του εκπαιδευτικού θεσμού παραμερίζονται για τα ανταποδοτικά του οφέλη στην αγορά εργασίας και στις ατομικές καριέρες. Σε μια εθνική οικονομία η οποία δεν είναι ικανή να απορροφήσει τα ταλέντα, δεν δημιουργεί αρκετό χώρο για επαγγέλματα με ανώτερες σπουδές που σχετίζονται με τη γνώση και την έρευνα και δεν δημιουργεί θέσεις εργασίας υψηλής προστιθέμενης αξίας, το όφελος των οποίων να διαχέεται στην κοινωνία, η απάντηση είναι πολύ συγκεκριμένη. Ακόμα μεγαλύτερος ανταγωνισμός για τους μαθητές υψηλών επιδόσεων, αβεβαιότητα για τους μεσαίους και χαμηλό ενδιαφέρον για τους υπόλοιπους, μιας και το γενικό λύκειο δεν αποτελεί καν επιλογή για αυτούς. Αντίθετα, το ΕΠΑΛ υπόσχεται προς το παρόν πιο σίγουρη επαγγελματική εξασφάλιση σε τεχνικά επαγγέλματα και χαμηλότερης δυσκολίας φοίτηση. Οι βάσεις για αυτή την πορεία τίθενται ήδη από το γυμνάσιο.
Όσο λοιπόν το υπουργείο και οι κυβερνήσεις στρουθοκαμηλίζουν και δεν βλέπουν το πρόβλημα στις πραγματικές του διαστάσεις, η δημόσια εκπαίδευση θα απαξιώνεται και θα γίνεται όλο και περισσότερο, εχθρικός χώρος για μαθητές και γονείς.
Πολύβιος Ψήνας
Κοινωνιολόγος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου