Εφηβεία: Πάντα σε ένταση, πάντα σε αναζήτηση
Νίκος ΤσούλιαςΈνας από τους πιο βασικούς λόγους για τους οποίους είναι άκρως αναγκαία η άρτια παιδαγωγική κατάρτιση των εκπαιδευτικών στο πανεπιστήμιο είναι και η ολοκληρωμένη γνώση που πρέπει να αποκτήσουν για την εφηβεία, για την ψυχολογία και για την κοινωνιολογία της εφηβείας, για όλες τις πτυχές της εφηβείας.
Η εφηβεία είναι η «μόνιμη κατάσταση των σχολείων», γυμνασίων και λυκείων, είναι η σταθερή εικόνα που οφείλει να μάθει να αντιμετωπίζει ο εκπαιδευτικός σ’ όλη την εκπαιδευτική του σταδιοδρομία. Και αν συνηθίζουμε να λέμε ότι ο εκπαιδευτικός οφείλει να μη μεγαλώνει σε κάποιες πτυχές της ζωής του, είναι γιατί οφείλει να παραμένει νέος για να μπορεί να κατανοεί πιο εύκολα και πιο γόνιμα τις πτυχές της εφηβείας και της νεότητας.
Η εφηβεία είναι η πιο διεγερμένη, η πιο ανήσυχη και η πιο επαναστατική περίοδος του ανθρώπου. Εδώ θα γίνουν οι πιο ριζοσπαστικές μεταβολές στη βιολογία και στην ψυχολογία του ανθρώπου, στο σώμα του και στο πνεύμα του.
Η έντονη σωματική ανάπτυξη, η ορμητική είσοδος των παιδιών στον κόσμο των μεγάλων, η ταχεία ανάδυση μιας ημι-αυτόνομης προσωπικότητας, ο εκρηκτικός συναισθηματικός μετασχηματισμός, η σεξουαλική ωρίμανση και οι έντονες ερωτικές φαντασιώσεις και αναζητήσεις, η πολυδαίδαλη κοινωνικοποίηση, οι αβεβαιότητες των πολλαπλών ονείρων και φιλοδοξιών, η αγωνία για το μέλλον συνθέτουν το πιο σύνθετο και ίσως το πιο δυσκολοπροσέγγιστο τοπίο στη ζωή του ανθρώπου.
Αν σ’ όλα αυτά προστεθούν αφενός η διαρκώς αυξανόμενη γκρίζα ατμόσφαιρα της σημερινής κρίσης στη χώρας μας και αφετέρου η διαχωριστική γραμμή μιας από τις πιο κρίσιμες μάχες των νέων στη ζωή τους, η γραμμή των πανελλαδικών εξετάσεων, μπορούμε – έστω και ως παρατηρητές – να αγγίξουμε κατ’ ολίγον την ένταση και την έκταση των προβλημάτων που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι μαθητές και οι μαθήτριες μέσα και έξω από το σχολείο.
Επιπρόσθετα, είναι και τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά που επιβαρύνουν τη συννεφιά της εφηβείας. Ο κομφορμισμός και η ομογενοποίηση της τηλεοπτικής υποκουλτούρας για το σώμα των νέων και το χωνευτήρι μιας καθολικής ρευστοποίησης και μιας ενιαίας έκφρασης στη γλώσσα και στη νοοτροπία απέναντι σε κάθε ιδιαιτερότητα – που χαρακτηρίζεται ως αποκλίνουσα μορφολογία ή συμπεριφορά και ως εκ τούτου θεωρείται περιθωριακή και εξοβελιστέα – συνθέτουν ένα τοπίο δοκιμασίας πιο σκληρό από εκείνο των κάθε λογής σχολικών εξετάσεων.
Η εφηβεία είναι ένα κομμάτι της ζωής, το πιο διεγερμένο κομμάτι της ζωής μας. Είναι ταυτόχρονα και μεταβατικό στάδιο, στάδιο περάσματος από τον κόσμο του παιδιού στον κόσμο των μεγάλων, είναι στάδιο έντονων μετασχηματισμών. Εδώ η κουλτούρα της αμφισβήτησης απέναντι σε κάθε παγιωμένη αξία και θεσμό και ο πολιτικός ριζοσπαστισμός και ο αιρετικός λόγος θα επωαστούν και θα εκτιναχθούν στα ύψη σε σύντομο χρονικό διάστημα. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο βλέπουμε τα παιδιά που παύουν να είναι παιδιά και να εισβάλλουν με τρόπο ορμητικό και συχνά βίαιο στην ενηλικίωση.
Οι έφηβοι θέλουν να μεγαλώσουν γρήγορα. Διεκδικούν περισσότερα από όσα μπορεί να υποσχεθεί ο γονέας και ο εκπαιδευτικός, το κοινωνικό περιβάλλον. Δεν θέλουν έναν κόσμο έτοιμο. Θέλουν να φτιάξουν το δικό τους κόσμο. Η βουλησιαρχική διάθεση είναι πληθωρική. Αλλά ο δρόμος για να αυτονομηθούν δεν είναι καθόλου εύκολος.
Οι σχέσεις των εφήβων με το άλλο φύλο είναι περισσότερο φαντασιακές και πολύ λιγότερο υπαρκτές. Ο τρυφερός βλαστός της θαλερής συναισθηματικότητας θέλει σταθερά σημεία και αποκούμπια. Η απογοήτευση για κάθε είδους σχέση, συναισθηματική ή φιλική, είναι πάντα ante portas, γιατί η εξιδανίκευση κυριαρχεί εξ ορισμού σε κάθε σημείο αναφοράς.
Στην εφηβεία όλα τα ζητήματα της ζωής τίθενται προς διερεύνηση και προς ψηλάφηση ή και ακόμα προς αντιμετώπιση. Αν στο οικογενειακό περιβάλλον δεν επικρατεί κλίμα αλληλεγγύης και κατανόησης και πολύ περισσότερο αν επικρατούν προβλήματα ασυνεννοησίας, τότε η εφηβική ορμητικότητα θα βρει το πιο εύφορο έδαφος για επικράτηση και για απόρριψη. Τα δύο άκρα του συναισθηματικού μας πεδίου, η εσωστρέφεια και ο αυτοπεριορισμός αφενός και η επιθετικότητα και η βία αφετέρου ελλοχεύουν πάντα πρόθυμες και ισχυρές και κερδίζουν με ευκολία τις εφηβικές συμπεριφορές.
Αλλά η εφηβεία δεν είναι τόπος έκφρασης μόνο προβλημάτων για τους μεγάλους. Είναι και το πιο δημιουργικό κομμάτι της ζωής μας, της ζωής όλων μας. Και οφείλουμε να βλέπουμε και το δικό μας στάδιο της εφηβείας, για να μπορούμε να κατανοήσουμε στοιχειωδώς τα δρώμενα.
Εδώ κατακτιέται ουσιαστικά η ίδια η ζωή, γιατί η γέννησή μας εμφανίζεται ως μια δωρεά, ως ένα συμβάν που μάς εμπεριέχει και δεν το δημιουργούμε εμείς. Εδώ θα τεθούν τα ερείσματα για τη δημιουργία των μεγάλων στόχων και φιλοδοξιών κάθε ανθρώπου.
Εδώ θα επωαστεί ο κόσμος των ευαισθησιών μας και των ιδανικών μας. Εδώ τα όνειρα του ανθρώπου θα συναφθούν για πρώτη φορά με το πεδίο των φιλοδοξιών και των ευθυνών. Εδώ για πρώτη φορά ο άνθρωπος θα προσδιορίσει το πραγματικό του πορτρέτο σε αχνές γραμμές στον κόσμο της πραγματικότητας και θα το φιλοτεχνεί διαρκώς και διαρκώς πότε μέσα από τις κατακτήσεις του και πότε μέσα από το ζύμωμα των ορατών ονείρων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου