Λίγες ώρες μετά το τραγικό περιστατικό θανάτου ενός μαθητή στις Σέρρες, και ενώ ένα άλλο νηπιαγωγείο στην Καλαμαριά διέκοπτε τη λειτουργία του λόγω καπνών που έβγαιναν από τον καυστήρα του και ένα λεωφορείο μεταφοράς μαθητών πήρε φωτιά στην περιφερειακή οδό Θεσσαλονίκης, ο πρωθυπουργός δήλωσε ότι «η συντήρηση των σχολείων δεν εμπίπτει στις αρμοδιότητες της κυβέρνησης».
Αν δεν ήταν αληθινή, η δήλωση αυτή θα μπορούσε να είναι κακόγουστο αντικυβερνητικό «τρολάρισμα». Οι Δήμοι της χώρας που έχουν την τελική διαχειριστική ευθύνη της συντήρησης των σχολείων είναι μέρος του κράτους, λαμβάνουν συγκεκριμένους πόρους από την κυβέρνηση για τη συντήρηση των σχολείων, λειτουργούν με νομοθεσία συντήρησης των σχολικών κτιρίων που έχει ψηφίσει η Βουλή, δεσμεύονται ως προς την σχολική στέγη από Υπουργικές Αποφάσεις και Εγκυκλίους που φέρουν την υπογραφή των μελών της κυβέρνησης. Το σύνολο του θεσμικού και χρηματοδοτικού πλαισίου που αφορά τη συντήρηση των σχολείων προκύπτει από απτές αποφάσεις της κυβέρνησης.
Τα περιστατικά των τελευταίων ημερών συνιστούν εκδοχές μιας χρόνιας δομικής αδυναμίας στη συντήρηση και στην κατασκευή νέων σχολικών κτιρίων. Η επιτακτικότητα της αντιμετώπισης του ζητήματος της σχολικής στέγης προκύπτει από τις μεταβολές στην κατανομή του μαθητικού πληθυσμού (μείωση σε πολλές περιοχές, μεγέθυνση σε λίγες περιαστικές περιοχές), από τις μειωμένες δυνατότητες των Ο.Τ.Α. ως προς την κατασκευή νέων σχολικών κτηρίων, από τη μακροχρόνια ελλιπή συντήρηση των κτηρίων και του εξοπλισμού τους, από την ανάγκη να αποτελέσει ο σχολικός χώρος σημείο εμπέδωσης των κοινών, από την αδιαφορία για τις πρωτοπόρες παιδαγωγικές προσεγγίσεις ως προς την οργάνωση και λειτουργία του σχολικού χώρου.
Παρά τα διαπιστωμένα αυτά προβλήματα, έχουν υπάρξει φωτεινές εξαιρέσεις κατασκευής νέων σχολικών συγκροτημάτων στη χώρα, εξαιρέσεις που αποδεικνύουν τις δυνατότητες δημιουργίας μιας θετικής πραγματικότητας. Η προβληματική κατάσταση του σχολικού χώρου δεν αποτελεί απλά και μόνο αποτέλεσμα της εγκατάλειψης του δημόσιου σχολείου στην περίοδο 2010 – 2015 και των μειωμένων δυνατοτήτων οικονομικών παρεμβάσεων της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Οι αιτίες της κατάστασης των σχολικών υποδομών ανάγονται στις πολιτικές της σχολικής στέγης που εφαρμόζονται για πάνω από δύο δεκαετίες.
Η πολιτική της σχολικής στέγης πέρασε από το επίπεδο ευθύνης της κεντρικής κυβέρνησης στο επίπεδο ευθύνης των Ο.Τ.Α. Οι Ο.Τ.Α. ανέλαβαν τα σχολεία, χωρίς όμως να ενισχυθούν σε υλικούς και ανθρώπινους πόρους. Πέρα από την προσπάθεια αποκέντρωσης, στην όλη διαδικασία υπήρχε, εκ μέρους των τότε κυβερνήσεων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, και μια δόση λογικής «φύγε κακό από τα μάτια μου». Η ίδια λογική επικράτησε και στον τρόπο με τον οποίο οι εν λόγω κυβερνήσεις απαξίωσαν και εντέλει κατήργησαν τον Οργανισμό Σχολικών Κτηρίων.
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ έδωσε στους Ο.Τ.Α. την άνοιξη του 2019, μέσω του προγράμματος ΦιλόΔημος ΙΙ, το πρώτο σημαντικό μετά το 2008 πακέτο χρηματοδοτικών εργαλείων για τη σχολική στέγη: 120 εκ. ευρώ για κατασκευή σχολείων (περίπου 35 - 40 νέα Δημοτικά Σχολεία ή 20 – 25 νέα Γυμνάσια / Λύκεια βάσει του μέσου κόστους κατασκευής), 55 εκ. ευρώ για την εκπόνηση νέων ή την επικαιροποίηση παλαιών μελετών καθώς και την υλοποίηση μέτρων και μέσων πυροπροστασίας, 35 εκ. ευρώ για την κατασκευή ραμπών και χώρων υγιεινής για την πρόσβαση και την εξυπηρέτηση των ΑμεΑ σε όλα τα σχολεία. Οι επιλογές της κυβέρνησης της ΝΔ υπονόμευσαν την αξιοποίηση αυτών των εργαλείων. Το πιο σημαντικό είναι ότι οι Ο.Τ.Α. δυσκολεύονται στις κατασκευαστικές παρεμβάσεις σχολικών έργων, διότι δεν έχουν την τεχνογνωσία και το προσωπικό και διότι ενίοτε οι επιλογές τους υπάγονται σε προτεραιότητες που δεν αφορούν αυτή καθαυτή την σχολική στέγη. Οι αδυναμίες αυτές συχνά οδηγούν σε σχολικά έργα που αδρανούν για χρόνια και σε πιέσεις για συνολική εμπλοκή του ιδιωτικού κεφαλαίου στο σχολικό χώρο (ακούγεται συχνά το επιχείρημα «όλα τα σχολεία σε Συμπράξεις Δημοσίου - Ιδιωτικού Τομέα»).
Καθώς όμως τα προβλήματα παραμένουν, οι γονείς καλούνται, μέσω των Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων, να καλύψουν τις αδυναμίες της πολιτικής στην σχολική στέγη. Μαθητές, εκπαιδευτικοί και γονείς δεν μπορούν να περιμένουν μέχρι να υπάρξει κατάλληλη στελέχωση των Τεχνικών Υπηρεσιών των Ο.Τ.Α. Επιπλέον, η γενίκευση της εφαρμογής των Συμπράξεων Δημοσίου – Ιδιωτικού Τομέα στην κατασκευή σχολικών συγκροτημάτων ενέχει σοβαρούς κινδύνους για το μέλλον της δημόσιας παιδείας.
Χρειάζεται αναδιαμόρφωση της πολιτικής συντήρησης και κατασκευής σχολικών κτιρίων. Βασικοί πυλώνες αυτής της νέας πολιτικής πρέπει να είναι η οικονομία κλίμακας, ο συνδυασμός παρεμβάσεων σε πολλαπλά επίπεδα (σχολική μονάδα, Ο.Τ.Α., Υπουργεία) και η αξιοποίηση της υπάρχουσας τεχνογνωσίας από τους φορείς που αποδεδειγμένα την κατέχουν (ΚΤΥΠ). Στόχος θα πρέπει να είναι η εξασφάλιση της βασικής πρόβλεψης του συνταγματικού νομοθέτη για ισονομία και ισοπολιτεία. Δεν είναι αποδεκτό να παράγονται ανισότητες ως προς το σχολικό περιβάλλον λόγω των διαφορετικών δυνατοτήτων ανάμεσα στους Ο.Τ.Α. Η κυβέρνηση έχει ευθύνη και πρέπει να την αναλάβει. Χρειάζεται ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο κατασκευής νέων σχολικών κτιρίων που θα σχεδιαστεί σε εθνικό επίπεδο, θα δρομολογηθεί μέσω της ΚΤΥΠ, με κυβερνητική ευθύνη και διαδικασίες χρηματοδότησης που θα υλοποιηθούν κεντρικά από τα αρμόδια υπουργεία. Κάτι ανάλογο που έγινε στο Μεσοπόλεμο από τις κυβερνήσεις των Φιλελευθέρων και τα χωριά μας γέμισαν σχολεία. Μιλάμε για πρότυπα κτίρια που θα κατασκευαστούν με περιβαλλοντικές και παιδαγωγικές προδιαγραφές διεθνούς πρωτοπορίας και θα μεταβάλουν άρδην την καθημερινότητα στον σχολικό χώρο. Η επιλογή ανάληψης ευθυνών εκ μέρους της κυβέρνησης δεν συνεπάγεται αποψίλωση των αρμοδιοτήτων των Ο.Τ.Α. αλλά θεσμοθέτηση εναλλακτικών δυνατοτήτων υλοποίησης πολιτικής. Επιπλέον, οφείλουμε να επανέλθουμε και στη θεσμοθέτηση των σχολικών επιτροπών ανά σχολική μονάδα ή ανά συστάδα μονάδων. Αυτές οι σχολικές επιτροπές θα είναι περισσότερο ευέλικτες από τις κεντρικές επιτροπές των Δήμων, θα εξασφαλίζουν γρήγορες αγορές υλικών και εξοπλισμού μέχρι συγκεκριμένου ποσού και θα λειτουργούν βάσει αυστηρών προϋπολογισμών. Υπερβαίνουμε έτσι τον σκόπελο των καθυστερήσεων στους τεράστιους διαγωνισμούς και τον κίνδυνο καταλογισμού ευθυνών λόγω κατάτμησης δαπανών.
Απέναντι στις θλιβερές δηλώσεις του πρωθυπουργού περί «μη αρμοδιοτήτων της κυβέρνησης», ο ΣΥΡΙΖΑ Π-Σ πρέπει να προχωρήσει σε έναν εμβληματικό σχεδιασμό ανάληψης της ευθύνης για την σχολική στέγη σε κυβερνητικό επίπεδο και με εθνική εμβέλεια.
*Ο Γ. Αγγελόπουλος διδάσκει στο ΑΠΘ. Διετέλεσε Γ.Γ. του ΥΠΑΙΘ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου