«Κεντρική στόχευση της μεταρρύθμισης είναι η Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση, από λύση ανάγκης για τους λίγους ή τους πιο αδύναμους, να καταστεί συνειδητή επιλογή για τους πολλούς». Στη φράση αυτή, που αναφέρεται εισαγωγικά στην παρουσίαση του νομοσχέδιου, που δόθηκε στις 23/11 σε «δημόσια διαβούλευση» (αναμένεται να ψηφισθεί ως τα Χριστούγεννα), συμπυκνώνεται όλη η αγωνία της κυβέρνησης και της αστικής τάξης γενικά να περιοριστεί δραστικότατα η ιστορικά διαμορφωμένη τάση της νεολαίας της εργαζόμενης κοινωνίας στην Ελλάδα για πανεπιστημιακή μόρφωση, που έχει γιγαντωθεί τις τελευταίες δεκαετίες.

Η επιλογή των πανεπιστημιακών σπουδών από χιλιάδες νέους, που προέρχονται και από μεσαία και χαμηλά κοινωνικοοικονομικά στρώματα (δεν αναφερόμαστε στις υψηλόβαθμες σχολές, όπως π.χ. Ιατρικές, Πολυτεχνεία), αντί της πρόωρης στροφής σε επαγγελματικές δομές και δομές κατάρτισης, αν και γίνεται κυρίως για λόγους επαγγελματικής αποκατάστασης, εν τούτοις μπορεί να υποσκάψει τη σταθερότητα του καπιταλιστικού συστήματος. Οι νέοι αυτοί, μπορεί να αποτελέσουν εν δυνάμει τον «στρατό της ανατροπής», καθώς έχουν αναπτυγμένες προσωπικότητες (με τους περιορισμούς που θέτει το σύστημα εκπαίδευσης στον καπιταλισμό), διαθέτουν γνώσεις και δεξιότητες, προσόντα που πυροδοτούν όνειρα για καλύτερες δουλειές, αμοιβές και συνθήκες εργασίας.

Γι’ αυτό και η αστική τάξη και οι κυβερνήσεις που έχουν αναλάβει τη διαχείριση του συστήματος για λογαριασμό της, ανησυχούν και προσπαθούν να ανακόψουν αυτήν την τάση. Από τη μια θεσπίζουν σκληρούς ταξικούς φραγμούς στο Γενικό Λύκειο, που αποτελεί προθάλαμο των ΑΕΙ (βάση του 10, προαγωγικές εξετάσεις από τάξη σε τάξη που έχουν χαρακτήρα πανελλαδικών, τράπεζα θεμάτων, πανελλαδικές εξετάσεις και επιπλέον βάση εισαγωγής από τα πανεπιστημιακά τμήματα, κ.λπ.) και από την άλλη λουστράρουν κάθε φορά την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (ΕΕΚ), με σκοπό να δελεάσουν τους «ιθαγενείς», δηλαδή τα παιδιά κυρίως της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, που ανησυχεί σφόδρα που το 72% των μαθητών επιλέγουν τα Γενικά Λύκεια και μόνο το 28% τις δομές της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, δεν αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα. Επιχειρεί «αναμόρφωση» της ΕΕΚ, δίνοντας σημαντικό και ενεργό ρόλο στην «αγορά». Οι καπιταλιστές, οι δημαρχαίοι, οι τοπικοί παράγοντες θα έχουν λόγο στο περιεχόμενο και τις κατευθύνσεις των σπουδών στην ΕΕΚ, ανάλογα με τις περιστασιακές ανάγκες της αγοράς. Στόχος είναι η δημιουργία αποθέματος «χεριών», φθηνών δηλαδή και ευέλικτων εργαζόμενων, με γνώσεις και δεξιότητες μιας χρήσης, που γρήγορα αποχτιούνται και γρήγορα χάνονται (εξ ου και η «αναγκαιότητα» της «συνεχιζόμενης κατάρτισης» ή «επανακατάρτισης»), χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις. Αλλωστε, το επίπεδο ανάπτυξης του ελληνικού καπιταλισμού (μεσαίο επίπεδο) δεν απαιτεί διαβάθμιση σε μεγάλη κλίμακα στελεχών, τεχνιτών στην παραγωγή, όπως π.χ. στις χώρες του αναπτυγμένου καπιταλισμού με ισχυρό βιομηχανικό κλάδο και οργάνωση της αγροτικής παραγωγής.

Στην κατεύθυνση αυτή, σύμφωνα με το νομοσχέδιο συστήνονται:

  • Γενική Γραμματεία Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης, Διά Βίου Μάθησης και Νεολαίας (Γ.Γ.Ε.Ε.Κ.Δ.Β.Μ.&Ν.) του Υπουργείου Παιδείας, στην οποία «ανατίθεται ο σχεδιασμός, ο συντονισμός, η παρακολούθηση, η προώθηση και η διαμόρφωση των προτάσεων πολιτικής που εφαρμόζονται για την επαγγελματική εκπαίδευση, επαγγελματική κατάρτιση, διά βίου μάθηση».
  • Κεντρικό Συμβούλιο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (Κ.Σ.Ε.Ε.Κ.) «με τριετή θητεία, με συμμετοχή και των κοινωνικών εταίρων, εκπροσώπων της αγοράς και λοιπών εμπλεκόμενων φορέων» (3 εκπρόσωποι των τριτοβάθμιων οργανώσεων των εργοδοτών, 1 εκπρόσωπος της Ενωσης Περιφερειών Ελλάδος, 1 εκπρόσωπος της Κεντρικής Ενωσης Δήμων Ελλάδος, 1 εκπρόσωπος της Κεντρικής Ενωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος, καθώς και 3 εκπρόσωποι της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας της ΓΣΕΕ, που έχει πια θεσμικό ρόλο στο σύστημα, αποτελώντας το μακρύ χέρι της εργοδοσίας και του κράτους στο εργατικό κίνημα).

Το Συμβούλιο είναι αυτό που εισηγείται στον υπουργό Παιδείας και κάνει προτάσεις «για τον σχεδιασμό της εθνικής πολιτικής σε θέματα επαγγελματικής εκπαίδευσης, κατάρτισης και δια βίου μάθησης».

  • Συμβούλιο Σύνδεσης με την Παραγωγή και την Αγορά Εργασίας (Σ.Σ.Π.Α.Ε.). Αποστολή του είναι η «υποβολή εισηγήσεων-γνωμοδοτήσεων προς το Κ.Σ.Ε.Ε.Κ. για θέματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και, ιδίως, για τους τομείς και ειδικότητες που πρέπει να λειτουργήσουν στα δημόσια Ι.Ε.Κ., Μεταλυκειακό Ετος-Τάξη Μαθητείας, ΕΠΑ.Λ., δημόσιες Ε.Σ.Κ και ΕΠΑ.Σ. Μαθητείας του Ο.Α.Ε.Δ., καθώς και τα ειδικά μαθήματα, τα προγράμματα και τις δραστηριότητες, πέραν του εγκεκριμένου κορμού μαθημάτων, εφόσον τεκμηριωμένα αποσκοπούν στην ενίσχυση του αναπτυξιακού χαρακτήρα της συγκεκριμένης περιφέρειας».

Στο όργανο αυτό συμμετέχουν και πάλι εκπρόσωποι εργοδοτικών φορέων, της Περιφέρειας, και της Περιφεριακής Ενωσης Δήμων, καθώς και αστογραφειοκράτες συνδικαλιστές της ΓΣΕΕ.

Το νομοσχέδιο θεσμοθετεί τις Επαγγελματικές Σχολές Κατάρτισης (Ε.Σ.Κ.) και τις Επαγγελματικές Σχολές ( ΕΠΑ.Σ.) Μαθητείας του Ο.Α.Ε.Δ. Πρόκειται για διετείς δομές που απευθύνονται σε απόφοιτους Γυμνασίων. Η αγρίως νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση Μητσοτάκη βάζει πλέον και τη βούλα του νόμου στην παιδική εργασία. Δεκατετράχρονα παιδιά καλούνται να γίνουν εργατάκια (αντικαθιστώντας τους καλφάδες του μεσαίωνα και της οθωμανικής κυριαρχίας), αφού η «άπονη ζωή» ή το γεγονός ότι «δεν παίρνουν τα γράμματα» τα οδηγούν να ξεχάσουν από πολύ νωρίς τα όνειρά τους.

Και μόνο η ύπαρξη της δευτεροβάθμιας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΕΠΑΛ), στον αντίποδα των Γενικών Λυκείων, βάζει ταφόπλακα στην απαίτηση για υποχρεωτικό Λύκειο Γενικής Μόρφωσης για όλα τα παιδιά. Η θεσμοθέτηση διετών ΕΣΚ και ΕΠΑΣ Μαθητείας για απόφοιτους Γυμνασίων απλώς σφραγίζει αυτήν την αντιεκπαιδευτική και αντιμορφωτική επιλογή.

Η κυβέρνηση και το υπουργείο Παιδείας, επιχειρώντας να λουστράρουν ακόμη περισσότερο το νομοθέτημά τους και να το παρουσιάσουν ως μια σοβαρή πρόταση και λαμπρή διέξοδο για τους μαθητές τους προερχόμενους κυρίως από την εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά στρώματα, τους οποίους δήθεν δεν υποτιμούν και δε θέλουν να τους ρίξουν στα τάρταρα της αμορφωσιάς και της φθηνής ειδίκευσης, δημιουργούν και τα Πρότυπα Επαγγελματικά Λύκεια.

«Κριτήρια για τον χαρακτηρισμό των ΕΠΑ.Λ. ως Π.ΕΠΑ.Λ. συνιστούν ιδίως: α) τα προσόντα και η επάρκεια του εκπαιδευτικού προσωπικού τους, β) η συμμετοχή σε εκπαιδευτικά προγράμματα, καινοτόμες δράσεις, ευρωπαϊκά προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης, γ) το μέγεθός τους, δ) η τοποθεσία τους και ε) η συνεργασία τους με τοπικές επιχειρήσεις και Α.Ε.Ι. της περιφέρειας στην οποία ανήκουν». Σε αυτά θα εισάγονται απόφοιτοι υποχρεωτικής εκπαίδευσης (Γυμνάσιο) με βάση τον βαθμό του απολυτηρίου τους.

Η ψευδαίσθηση «πολλαπλών διεξόδων» για όσους επιλέξουν την Επαγγελματική Εκπαίδευση-Κατάρτιση δίνεται επίσης με την «αναβάθμιση» των ΙΕΚ. Η «αναβάθμιση» πραγματοποιείται μέσω του λουκέτου στα δημόσια ΙΕΚ που έχουν λιγότερους από 250 σπουδαστές σε Αθήνα, Πειραιά και Θεσσαλονίκη και 100 στην υπόλοιπη Ελλάδα (εκτός παραμεθόριων περιοχών) και παράδοση των σπουδαστών στους ιδιώτες εμπόρους του είδους. Λειτουργούν επίσης Γραφεία Επαγγελματικής Ανάπτυξης και Σταδιοδρομίας (Γ.Ε.Α.Σ.) στα ΙΕΚ, λες και είναι αυτά που θα σώσουν την παρτίδα της τεράστιας ανεργίας και υποαπασχόλησης και των εργασιακών συνθηκών-γαλέρας. Επίσης ιδρύονται πειραματικά και θεματικά ΙΕΚ, με νέες ειδικότητες «βάσει των αναγκών της αγοράς».

Ακόμη δίνεται έμφαση στο λεγόμενο μεταλυκειακό έτος – τάξη μαθητείας, που εξασφαλίζει τσάμπα εργατικό δυναμικό στους καπιταλιστές.

Με το νομοσχέδιο, το Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (Ε.Σ.Ε.Ε.Κ.), αναπτύσσεται στα επίπεδα 3, 4 και 5 του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, κατ’ αντιστοιχία με εκείνα του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων.

    • Επίπεδο 3: Επαγγελματικές Σχολές Κατάρτισης (Ε.Σ.Κ.) και Επαγγελματικές Σχολές Μαθητείας (ΕΠΑ.Σ.) του Ο.Α.Ε.Δ.
    • Επίπεδο 4: Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑ.Λ.) και τα Λύκεια των Ενιαίων Ειδικών Επαγγελματικών Γυμνασίων Λυκείων (ΕΝ.Ε.Ε.ΓΥ-Λ.)
    • Επίπεδο 5: Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.) και το Μεταλυκειακό Ετος – Τάξη Μαθητείας των ΕΠΑ.Λ.

Το υπουργείο Παιδείας επιχειρεί εν μέσω ενός δεύτερου ιδιαίτερα επιθετικού κύματος πανδημίας να προωθήσει αντιδραστικά, αντιεκπαιδευτικά νομοσχέδια, με τους άμεσα ενδιαφερόμενους (μαθητές-εκπαιδευτικούς) αδυνατούντες να αντιδράσουν. Το θράσος δεν έχει όρια. Σύμφωνα δε, με τις δηλώσεις Κεραμέως, έπονται το «νομοσχέδιο για την ενίσχυση της ασφάλειας ΑΕΙ και της ακαδημαϊκής ελευθερίας», με τις γνωστές κατασταλτικές προτάσεις Μητσοτάκη για πανεπιστημιακή αστυνομία, κάρτα εισόδου, κ.λπ., (βλέπε https://eksegersi.gr/paideia/55773/) το «νομοσχέδιο για τις Δομές Υποστήριξης Εκπαιδευτικού Εργου και την Αξιολόγηση Εκπαιδευτικών» και το «νομοσχέδιο για την Ανώτατη Εκπαίδευση και ΔΟΑΤΑΠ».

Γιούλα Γκεσούλη