δίκτυο για τα δικαιώματα των μαθητών

ΙΕΠ: Ετσι θα διδάσκονται στο εξής τα Θρησκευτικά στα σχολεία, τι θα ισχύσει για την απαλλαγή

 Alfavita

 12

• 
  
• 
  
• 
  
• 
  

Όλη η εισήγηση της Επιστημονικής Επιτροπής του ΙΕΠ για τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών μετά τις αποφάσεις του ΣτΕ

-- Δυνατότητα μη αποκάλυψης Θρησκεύματος.

-- Τι θα γίνει με τη διαδικασία της απαλλαγής: "Απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών χορηγείται ύστερα από Υπεύθυνη Δήλωση του ν.1599/1986, του ίδιου του μαθητή (αν είναι ενήλικος) ή και των δύο γονέων του (αν είναι ανήλικος), στην οποία θα αναφέρεται το εξής: «Λόγοι θρησκευτικής συνείδησης δεν επιτρέπουν τη συμμετοχή (μου ή του παιδιού μου) στο μάθημα των θρησκευτικών»"

Εισήγηση 22 σελίδων για τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών στα σχολεία δημοσιοποίησε σήμερα η Επιστημονική Επιτροπή του ΙΕΠ. Στην εκτενή εισήγηση εξετάζονται όλα τα ζητήματα που προέκυψαν μετά από τις σχετικές αποφάσεις του ΣτΕ και γίνονται προτάσεις προς την πολιτεία. Ανάμεσα σε αυτές αναφέρεται ότι το μάθημα των Θρησκευτικών οφείλει να έχει περιεχόμενο σύμφωνο με την προηγούμενη παράγραφο (να περιλαμβάνει οπωσδήποτε, με σαφήνεια και πληρότητα, τα δόγματα, τις ηθικές αξίες και τις παραδόσεις της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας του Χριστού, χωρίς να καλλιεργούνται αμφιβολίες ως προς τα στοιχεία που συγκροτούν την ορθόδοξη χριστιανική πίστη, ούτε να προκαλείται σύγχυση με τη διδασκαλία άλλων δογμάτων και θρησκειών) χωρίς αυτό να προσκρούει στην απαραβίαστη θρησκευτική ελευθερία (άρθρο 13 παρ. 1 Σ), καθώς αφορά αποκλειστικώς στους μαθητές που ασπάζονται το ορθόδοξο χριστιανικό δόγμα και όχι τους ετεροδόξους, αλλοθρήσκους ή αθέους. 

Επίσης αναφέρει ότι "Οι ετερόδοξοι, αλλόθρησκοι, αγνωστικιστές ή άθεοι έχουν δικαίωμα πλήρους απαλλαγής από το μάθημα των Θρησκευτικών, χωρίς καμία δυσμενή συνέπεια, εφ’ όσον οι γονείς τους υποβάλουν αξιόπιστη δήλωση ότι δεν επιθυμούν, για λόγους θρησκευτικής συνειδήσεως (άνευ περαιτέρω εξηγήσεως για τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις)

Για την απαλλαγή από το μάθημα η Επιτροπή σημειώνει:

Η δήλωση ότι ο μαθητής «δεν είναι Χριστιανός Ορθόδοξος», ώστε να χορηγηθεί απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών, δεν μπορεί να ισχύει διότι είναι αντίθετη (α) με το άρθρο 13 παρ. 1 και 2 Σ, το οποίο κατοχυρώνει την ελευθερία της θρησκευτικής συνειδήσεως και τη θρησκευτική ελευθερία, ως συνταγματική αρχή και ως ατομικό δικαίωμα, (β) με το άρθρο 9 της ΕΣΔΑ, καθώς αντιβαίνει στην αρνητική θρησκευτική ελευθερία των μαθητών και των γονέων τους και (γ) με το άρθρο 5 παρ. 1 του ΓΚΠΔ, που καθιερώνει την θεμελιώδη αρχή της αναγκαιότητας της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Κατά συνέπεια, θα αρκούσε η γενική επίκληση στη δήλωση λόγων θρησκευτικής συνειδήσεως και όχι η αναφορά της πίστεως ή της μη πίστεως σε συγκεκριμένο θρήσκευμα.

Η εισήγηση αναφέρει τα εξής:

Α. Noμολογιακά συμπεράσματα σχετικά με την απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών και την απασχόληση σε ενδεχόμενη απαλλαγή

• συστηματική ανάλυση των πορισμάτων της νομολογίας θα μπορούσε να μας οδηγήσει στα κάτωθι συμπεράσματα:

Ι. Το δικαίωμα απαλλαγής από την παρακολούθηση του Μαθήματος των Θρησκευτικών

1. Συνιστά υποχρέωση του κράτους να οργανώνει το μάθημα των Θρησκευτικών κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να διδάσκεται με ικανό αριθμό ωρών διδασκαλίας και να περιλαμβάνει οπωσδήποτε, με σαφήνεια και πληρότητα, τα δόγματα, τις ηθικές αξίες και τις παραδόσεις της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας του Χριστού, χωρίς να καλλιεργούνται αμφιβολίες ως προς τα στοιχεία που συγκροτούν την ορθόδοξη χριστιανική πίστη, ούτε να προκαλείται σύγχυση με τη διδασκαλία άλλων δογμάτων και θρησκειών.

2. Το μάθημα των Θρησκευτικών οφείλει να έχει περιεχόμενο σύμφωνο με την προηγούμενη παράγραφο χωρίς αυτό να προσκρούει στην απαραβίαστη θρησκευτική ελευθερία (άρθρο 13 παρ. 1 Σ), καθώς αφορά αποκλειστικώς στους μαθητές που ασπάζονται το ορθόδοξο χριστιανικό δόγμα και όχι τους ετεροδόξους, αλλοθρήσκους ή αθέους. Βεβαίως ένας μη ορθόδοξος χριστιανός μαθητής/μαθήτρια έχει το δικαίωμα να παρακολουθήσει το μάθημα των Θρησκευτικών χωρίς να έχει ουδείς το δικαίωμα να τον αποκλείσει εξ αιτίας των θρησκευτικών του πεποιθήσεων ή της ελλείψεως αυτών και χωρίς η επιλογή του να παρακολουθήσει το μάθημα των Θρησκευτικών να έχει οποιαδήποτε συνέπεια που να συνδέεται με τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις ή την έλλειψη αυτών. Δεδομένου όμως ότι κατά το Σύνταγμα και το νομοθετικό πλαίσιο της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαιδεύσεως το μάθημα των Θρησκευτικών είναι υποχρεωτικό για όλους και όχι μόνο για τους ορθοδόξους χριστιανούς, αφετηρία της συζητήσεως είναι το δικαίωμα απαλλαγής από την παρακολούθηση του μαθήματος όποιου μαθητή επικαλείται λόγους θρησκευτικής συνειδήσεως.

3. Οι ετερόδοξοι, αλλόθρησκοι, αγνωστικιστές ή άθεοι έχουν δικαίωμα πλήρους απαλλαγής από το μάθημα των Θρησκευτικών, χωρίς καμία δυσμενή συνέπεια, εφ’ όσον οι γονείς τους υποβάλουν αξιόπιστη δήλωση ότι δεν επιθυμούν, για λόγους θρησκευτικής συνειδήσεως (άνευ περαιτέρω εξηγήσεως για τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις) να παρακολουθήσουν τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών που έχει το προεκτεθέν περιεχόμενο, χωρίς η δήλωση αυτή να παραβιάζει τη διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 13 Σ, εφ’ όσον γίνεται χάριν απαλλαγής (των τέκνων τους) από την επιβαλλόμενη κατ’ αρχήν από το Σύνταγμα και το νόμο υποχρέωση παρακολουθήσεως του μαθήματος αυτού.

4. Η δήλωση ότι ο μαθητής «δεν είναι Χριστιανός Ορθόδοξος», ώστε να χορηγηθεί απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών, δεν μπορεί να ισχύει διότι είναι αντίθετη (α) με το άρθρο 13 παρ. 1 και 2 Σ, το οποίο κατοχυρώνει την ελευθερία της θρησκευτικής συνειδήσεως και τη θρησκευτική ελευθερία, ως συνταγματική αρχή και ως ατομικό δικαίωμα, (β) με το άρθρο 9 της ΕΣΔΑ, καθώς αντιβαίνει στην αρνητική θρησκευτική ελευθερία των μαθητών και των γονέων τους και (γ) με το άρθρο 5 παρ. 1 του ΓΚΠΔ, που καθιερώνει την θεμελιώδη αρχή της αναγκαιότητας της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Κατά συνέπεια, θα αρκούσε η γενική επίκληση στη δήλωση λόγων θρησκευτικής συνειδήσεως και όχι η αναφορά της πίστεως ή της μη πίστεως σε συγκεκριμένο θρήσκευμα. Μάλιστα, τονίζεται ότι η αναφορά σε συγκεκριμένες θρησκευτικές πεποιθήσεις (ήτοι δήλωση εάν ανήκει ή δεν ανήκει σε κάποιο θρησκεία ή δόγμα ή είναι άθεος ή αγνωστικιστής κλπ) δύναται επιπλέον να καταστεί αιτία διακρίσεων απαγορευμένων από το άρθρο 13 του Συντάγματος.

5. Το προβλεπόμενο μέχρι σήμερα σύστημα εξαιρέσεως από το μάθημα των Θρησκευτικών (επίσημη υπεύθυνη δήλωση που αναγράφει ότι ο μαθητής δεν είναι Χριστιανός Ορθόδοξος και υποβάλλεται στον διευθυντή του σχολείου ο οποίος οφείλει «να ελέγχει την τεκμηρίωση των προβαλλόμενων λόγων, επισημαίνοντας σε κάθε ενδιαφερόμενο τη σοβαρότητα των σχετικών Υπεύθυνων Δηλώσεων») το οποίο αποτελεί συμμόρφωση του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων με την Απόφαση 115/2012 του Διοικητικού Εφετείου Χανίων, ενδέχεται να επιβαρύνει υπέρμετρα τους γονείς, καθώς τους υποχρεώνει να αποκαλύπτουν εμμέσως τις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές τους πεποιθήσεις, οι οποίες συνιστούν έκφανση της ατομικής συνειδήσεως, ή άλλες, ευαίσθητες πτυχές της ιδιωτικής τους ζωής από τις οποίες θα μπορούσε να συναχθεί ότι τα παιδιά τους είχαν ή όχι συγκεκριμένη θρησκευτική πίστη. Η εν λόγω διαδικασία ενδέχεται να αποθαρρύνει τους γονείς από την υποβολή αιτήσεως απαλλαγής, ιδιαιτέρως σε μικρές και θρησκευτικώς ομοιογενείς κοινωνίες, στις οποίες ο κίνδυνος στιγματισμού ή / και αποκλεισμού είναι υψηλός. Το κράτος δεν δικαιούται να υποχρεώνει τα άτομα να αποκαλύπτουν τις πεποιθήσεις τους σχετικά με τα πνευματικά ζητήματα ούτε να εξακριβώνει τις θρησκευτικές πεποιθήσεις τους, ούτε, εν γένει να παρεμβαίνει με οποιονδήποτε τρόπο στη σφαίρα της ατομικής συνειδήσεως.

Η κάλυψη διδακτικού κενού από ενδεχόμενη απαλλαγή παρακολούθησης του μαθήματος των Θρησκευτικών

1. Η πολιτεία δύναται να περιλαμβάνει στα σχολικά προγράμματα (στο πλαίσιο άλλων μαθημάτων απευθυνόμενων στο σύνολο του μαθητικού πληθυσμού, ανεξαρτήτως θρησκεύματος) και εκπαίδευση «θρησκειολογικού» χαρακτήρα με πληροφορίες και για άλλες θρησκείες και δόγματα «κατά τρόπο αντικειμενικό, κριτικό και πλουραλιστικό, χωρίς να επιδιώκει κατηχητικό σκοπό». Στο μάθημα των Θρησκευτικών μπορεί να ικανοποιηθεί ο πλουραλιστικός χαρακτήρας, μόνον εφόσον ήδη έχουν ικανοποιηθεί οι σκοποί που οφείλει να υπηρετήσει το εν λόγω μάθημα.

2. Τονίζεται η ανάγκη σαφούς οριοθετήσεως της διδασκαλίας της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας σε σχέση με τις διδασκαλίες των λοιπών θρησκειών και δογμάτων, ενώ δεν πρέπει να προωθείται, μέσω της διδασκαλίας, η καλλιέργεια της αμφισβητήσεως των δογμάτων της καθώς αυτό συνιστά ανεπίτρεπτη παρέμβαση του Κράτους στην θρησκευτική ελευθερία των γονέων και των μαθητών. Επίσης, είναι ανεπίτρεπτη η μεταβολή της θρησκευτικής εκπαίδευσης στο σχολείο σε «δογματική ομολογία πίστεως ή πολλώ μάλλον σε κατήχηση».

3. Κοινός τόπος των αποφάσεων του ΣτΕ και του ΕΔΔΑ είναι ότι δεν πρέπει να υπάρχει «ελεύθερη ώρα» ή «χαμένη διδακτική ώρα». Αυτή η θέση δύναται να έχει δύο αναγνώσεις. Η πρώτη ανάγνωση έγκειται στο ότι υφίσταται υποχρέωση της πολιτείας να προβλέψει τη διδασκαλία ισότιμου μαθήματος, προκειμένου να αποτραπεί ο κίνδυνος «ελεύθερης ώρας», εφόσον συγκεντρώνεται ικανός αριθμός μαθητών που απαλλάσσονται από το μάθημα των Θρησκευτικών (νομολογία ΣτΕ). Πλήρης απαλλαγή από το μάθημα μπορεί να χορηγηθεί σε ετερόδοξους, αλλόθρησκους ή άθεους μαθητές με μόνη την επίκληση λόγων θρησκευτικής συνειδήσεως σε σχετική υπεύθυνη δήλωση. Σε αυτό το πλαίσιο το ΕΔΔΑ προχώρησε ένα βήμα περαιτέρω καταλήγοντας ότι αν δεν προσφέρονται εναλλακτικά μαθήματα, χάνονται ώρες διδασκαλίας αποκλειστικώς λόγω των δηλωθέντων θρησκευτικών τους πεποιθήσεων. Η δεύτερη ανάγνωση έγκειται στο ότι η υποχρέωση του Κράτους είναι να εξασφαλίσει ότι οι μαθητές δεν θα έχουν «ελεύθερη ώρα» (κατά το ΣτΕ το οποίο προχωρά και σε μια ενδεικτική πρόταση) ή «χαμένη διδακτική ώρα» (κατά το ΕΔΔΑ) και ο τρόπος που αυτό θα επιτευχθεί αποτελεί ευθύνη της πολιτείας.

Στο σημείο αυτό οφείλουμε να επισημάνουμε μία τουλάχιστον αντινομία. Το ΣτΕ, για να διασφαλίσει τον έλεγχο της ασφάλειας του μαθητών προτείνει στην απόφασή του την εισαγωγή ενός εναλλακτικού μαθήματος ως ανάγκη αποφυγής «ελεύθερης ώρας», ώστε να μην υπάρχουν κίνητρα, για να μην παρακολουθεί κάποιος το μάθημα. Το ΕΔΔΑ, φθάνει στο ίδιο συμπέρασμα από άλλη βάση, δηλαδή την οπτική του να μην προκύπτει, εις βάρος του μαθητή, απώλεια ωρών διδασκαλίας, ως πηγών μάθησης. Όμως εδώ παρατηρείται ένα οξύμωρο, αφού οι χαμένες ώρες διδασκαλίας δεν αφορούν σε κοινά μαθήματα -ώστε να δημιουργείται κάποιου είδους ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μεταξύ μαθητών- αλλά σε μάθημα με συγκεκριμένο στόχο που οικειοθελώς κάποιος δεν παρακολουθεί, και μόνος του επιλέγει να μην έχει τη δυνατότητα να προσλάβει τις επιπλέον γνώσεις που του παρέχει αυτό το μάθημα. Το ΣτΕ επιδιώκει να μην υπάρχει ελεύθερη ώρα. Το ΕΔΔΑ εκκινεί από τη βάση να μην υπάρχει «χαμένη διδακτική ώρα», όμως αφού ο μαθητής επιλέγει οικειοθελώς να απωλέσει κάτι που του προσφέρθηκε, δεν μπορεί να γίνει κατανοητό γιατί η Πολιτεία πρέπει να διδάξει κάτι σε κάποιον μαθητή που δεν το διδάσκεται κάποιος άλλος μαθητής. Αυτό, ίσως, να δημιουργούσε ζητήματα ίσης πρόσβασης στη γνώση εις βάρος εκείνων που παρακολουθούν το μάθημα των Θρησκευτικών. Γι’ αυτό η συμμετοχή, όσων απαλλάσσονται, σε «Ερευνητική Δημιουργική Δραστηριότητα με θέμα τη Θρησκεία» είναι μία λύση, υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις, που μπορεί να αποτελέσει μια σύννομη και παιδαγωγικά/επιστημονική επιτυχής διέξοδος στο διαμορφούμενο αδιέξοδο.

 

Β. Πρόταση επί τη βάσει της ανωτέρω αναλυθείσης νομολογίας

• συμμόρφωση του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων με τις ανωτέρω αναλυθείσες αποφάσεις προβάλλει ως ένας δρόμος μακρύς και μετ’ εμποδίων δεδομένου ότι η διατήρηση της υποχρεωτικότητας του μαθήματος προϋποθέτει αμάχητη νομική ανάγνωση των αποφάσεων ΣτΕ και ΕΔΔΑ και παράλληλα σεβασμό στις παιδαγωγικές προϋποθέσεις της οργανικής ένταξης των Θρησκευτικών στα ΑΠΣ της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ώστε να παρέχει εκπαίδευση σε όλους τους μαθητές.Πέραν, επομένως, της όποιας ασκηθείσης κριτικής επί των αποφάσεων, κατωτέρω αναλύεται η πρόταση συμμορφώσεως, στην οποία υποχρεούται η διοίκηση.

1. Σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΣτΕ, συνιστά συνταγματικά επιβεβλημένη υποχρέωση του κράτους να ενσωματώσει μάθημα Θρησκευτικών με περιεχόμενο, πρωτίστως, της Ορθοδόξου Χριστιανικής διδασκαλίας στο πρόγραμμα της σχολικής εκπαιδεύσεως. Αυτό το μάθημα των Θρησκευτικών πρέπει να διδάσκεται για ικανό αριθμό ωρών διδασκαλίας εβδομαδιαίως και να παρουσιάζει, με σαφήνεια και πληρότητα, τα δόγματα, τις ηθικές αξίες και τις παραδόσεις της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας του Χριστού, χωρίς να καλλιεργούνται αμφιβολίες ως προς τα στοιχεία που συγκροτούν την ορθόδοξη χριστιανική πίστη και χωρίς να προκαλείται σύγχυση με τη διδασκαλία άλλων δογμάτων και θρησκειών. Παράλληλα, τονίζεται ότι είναι ανεπίτρεπτη η καλλιέργεια της αμφισβητήσεως των δογμάτων της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, καθώς αυτή συνιστά αντισυνταγματική παρέμβαση του κράτους στην θρησκευτική ελευθερία των γονέων και των μαθητών. Μόνον εφόσον ήδη έχουν ικανοποιηθεί οι σκοποί αυτοί, μπορεί να ικανοποιηθεί ο πλουραλιστικός χαρακτήρας παροχής γνώσεων για άλλες θρησκείες και δόγματα. Από την άλλη, το ΣτΕ τονίζει ότι στο μάθημα Θρησκευτικών ασκούνται στη γνώση και κατανόηση της Ορθοδόξου Χριστιανικής διδασκαλίας υπό την προϋπόθεση ότι δεν έχει «μορφή κατηχήσεως» ή «δογματικής ομολογίας πίστεως».

Οι αποφάσεις του ΣτΕ δεν καθορίζουν ακριβή αριθμό ωρών υποχρεωτικής διδασκαλίας του μαθήματος των Θρησκευτικών, ούτε προβλέπουν υποχρεωτική ενσωμάτωση στο πρόγραμμα σπουδών κάθε τάξεως της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαιδεύσεως. Εναπόκειται στην κρίση του νομοθέτη να αποφασίσει για το επαρκές της διδασκαλίας.

2. Παράλληλα, το κράτος οφείλει να μεριμνήσει να μην υπάρχει «ελεύθερη ώρα» σε όσους μαθητές δηλώνουν απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών. Η μέριμνα αυτή μπορεί να ικανοποιηθεί διττώς. Η πρώτη εκδοχή έγκειται στην υποχρέωση της πολιτείας να προβλέψει τη διδασκαλία ισότιμου μαθήματος προκειμένου να αποτραπεί ο κίνδυνος «ελεύθερης ώρας», εφόσον συγκεντρώνεται ικανός αριθμός μαθητών που απαλλάσσονται από το μάθημα των Θρησκευτικών (νομολογία ΣτΕ). Πλήρης απαλλαγή από το μάθημα μπορεί να χορηγηθεί σε ετερόδοξους, αλλόθρησκους ή άθεους μαθητές με μόνη την επίκληση λόγων θρησκευτικής συνειδήσεως σε σχετική υπεύθυνη δήλωση. Σε αυτό το πλαίσιο το ΕΔΔΑ προχώρησε ένα βήμα περαιτέρω καταλήγοντας ότι αν δεν προσφέρονται εναλλακτικά μαθήματα, χάνονται ώρες διδασκαλίας αποκλειστικώς λόγω των δηλωθέντων θρησκευτικών τους πεποιθήσεων. Η δεύτερη ανάγνωση έγκειται στο ότι η υποχρέωση του Κράτους είναι να εξασφαλίσει ότι οι μαθητές δεν θα έχουν «ελεύθερη ώρα» (κατά το ΣτΕ το οποίο προχωρεί και σε μια ενδεικτική πρόταση) ή «χαμένη διδακτική ώρα» (κατά το ΕΔΔΑ) και ο τρόπος που αυτό θα επιτευχθεί αποτελεί ευθύνη της Πολιτείας.

3. Η εισαγωγή άλλου μαθήματος σε περίπτωση που ο συνολικός αριθμός των μαθητών, που δεν παρακολουθούν το μάθημα των Θρησκευτικών, είναι ικανός, για να δημιουργηθεί τμήμα, προκαλεί νέα ζητήματα. Η διαφοροποίηση ως προς τον τύπο της εκπαιδευτικής διαδικασίας ανάλογα με τον μαθητικό πληθυσμό κάθε σχολείου [π.χ. σε ένα σχολείο διδάσκεται ένα μάθημα σε αντικατάσταση του μαθήματος των Θρησκευτικών (π.χ. Μάθημα Ηθικής κατά την επί παραδείγματι αναφορά του ΣτΕ) γιατί υπάρχουν έντεκα μη Χ.Ο. μαθητές ενώ σε ένα άλλο δεν διδάσκεται γιατί οι μαθητές είναι πέντε] προκαλεί εύλογο προβληματισμό. Για αυτό η Πολιτεία είναι ορθό να προβλέψει για νομικούς και παιδαγωγικούς λόγους εκπαιδευτική και δημιουργική δραστηριότητα για κάθε απαλλασσόμενο μαθητή χωρίς να στερεί τη θρησκευτική εκπαίδευση που οφείλει να προσφέρει σε όλους ανεξαιρέτως με απόλυτο σεβασμό στις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις, αλλά και με ένα πλουραλιστικό και αντικειμενικό τρόπο. Για τους μαθητές που δεν παρακολουθούν το μάθημα των Θρησκευτικών θα μπορούσε να προβλεφθεί η εκπόνηση «Ερευνητικής Δημιουργικής Δραστηριότητας με θέμα τη Θρησκεία». Οι μαθητές θα βρίσκονται τις ώρες διδασκαλίας των Θρησκευτικών σε άλλο κατάλληλο χώρο με τον εκπαιδευτικό που θα του έχει ανατεθεί η διδασκαλία όσων απαλλάσσονται (για αυτό θα μπορούσαν όσοι απαλλάσσονται να εντάσσονται λειτουργικά στο ίδιο τμήμα της τάξης) και θα εκπονούν εργασία με θέμα είτε σχετικό με τη θρησκεία τους, εφόσον την έχουν δηλώσει στο πληροφοριακό σύστημα «myschool» είτε με τη μελέτη των θρησκειών ως φιλοσοφικού, κοινωνιολογικού, ιστορικού, πολιτιστικού κλπ φαινομένου. Όμως μία τέτοια προσέγγιση θα μπορούσε να αποδειχτεί οργανωτικά και παιδαγωγικά δυσχερής, διότι α) τίθεται ζήτημα υπάρξεως υλικοτεχνικής υποδομής στα σχολεία που θα μπορούσε να υποστηρίξει ουσιαστικά αυτήν την επιλογή, β) απαιτούνται ΑΠΣ για κάθε βαθμίδα ώστε να προβλεφθούν οι ανάλογες προσαρμογές της Ερευνητικής Δημιουργικής Δραστηριότητας στη βαθμίδα και την αναπτυξιακή ηλικία των μαθητών, γ) αυξάνονται, ακόμη, οι ώρες διδασκαλίας εφόσον δημιουργούνται παράλληλα τμήματα θρησκευτικών ανά τάξη όταν εμφανίζονται απαλλαγές ενώ τέλος, δ) εγείρεται θέμα ισότιμης μεταχειρίσεως των μαθητών: οι μεν Χριστιανοί Ορθόδοξοι δεν έχουν την δυνατότητα να αναπτύξουν τις ερευνητικές και συνθετικές δεξιότητές τους μέσω της εκπονήσεως ερευνητικής εργασίας ενώ οι μη Χ.Ο. δεν λαμβάνουν γενικές γνώσεις μέσω της παραδοσιακής διδασκαλίας.

4. Η παρακολούθηση από μαθητές που δεν παρακολουθούν το μάθημα των Θρησκευτικών άλλου μαθήματος που ήδη αποτελεί αντικείμενο διδασκαλίας (π.χ. Γλώσσα, Μαθηματικά, Ιστορία κ.λπ.) δεν πρέπει να αποτελεί πρώτη επιλογή. Το ΣτΕ τονίζει ότι η Πολιτεία «οφείλει… να προβλέψει τη διδασκαλία ισότιμου μαθήματος» και όχι απλώς παρακολουθήσεως άλλου μαθήματος. Τέτοια περίπτωση θα μπορούσε να συνιστά «χαμένη ώρα», καθώς οι μαθητές θα παρακολουθήσουν μάθημα που είτε έχουν ήδη καλύψει (στη δική τους τάξη) είτε θα καλύψουν στο μέλλον (στη δική τους τάξη). Οπότε τίθεται ζήτημα «ισοτιμίας» με το διακριτό μάθημα των Θρησκευτικών, στο οποίο οι μαθητές διδάσκονται ζητήματα που δεν έχουν και δεν θα διδαχθούν ξανά στο άμεσο μέλλον. Εφόσον, όμως, αντικειμενικοί λόγοι δεν επιτρέπουν άλλη λύση τότε, με απόφαση του Συλλόγου Διδασκόντων, θα μπορούσε να εξεταστεί η παρακολούθηση άλλων μαθημάτων, σύμφωνα με το ημερήσιο πρόγραμμα του σχολείου και την ευθύνη των διδασκόντων (παρουσιολόγιο κ.λπ.).

5. Η δυνατότητα εισαγωγής της «Ερευνητικής Δημιουργικής Δραστηριότητας με θέμα τη Θρησκεία» προϋποθέτει ενδελεχή μελέτη, ήτοι ικανό χρονικό διάστημα, και, συνεπώς, δεν απαντά στην ανάγκη για άμεση εύρεση λύσεων εν όψει της ενάρξεως του επόμενου σχολικού έτους. Καθίσταται αναγκαία η εξεύρεση μιας μεταβατικής λύσεως που θα ισχύει από την επόμενη σχολική χρονιά και μέχρι την ολοκλήρωση της προαναφερόμενης ενδελεχούς μελέτης η οποία πρέπει να λάβει υπ’ όψιν της ιδίως: τα αριθμητικά στοιχεία για τις απαλλαγές των μαθητών των τελευταίων πέντε ετών, τις οικονομικές πτυχές του σχετικού εγχειρήματος και τις παιδαγωγικές συνέπειες.

• Πρόταση σχεδίου εγκυκλίου (μεταβατικού χαρακτήρα) για τη ρύθμιση των απαλλαγών για τη σχολική χρονιά 2019-20

 

Εγκύκλιος …………..

ΘΕΜΑ: «Ρύθμιση μαθητικών θεμάτων»

Το μάθημα των Θρησκευτικών είναι υποχρεωτικό για όλους τους μαθητές (άρ.16, παρ.2 του Συντάγματος) και διδάσκεται στις σχολικές μονάδες Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, σύμφωνα με τα επίσημα υποχρεωτικά αναλυτικά και ωρολόγια προγράμματα, ακολουθεί τους γενικούς σκοπούς της εκπαίδευσης και απευθύνεται σε όλους τους μαθητές. Ωστόσο, παρέχεται η δυνατότητα σε μη Χριστιανούς Ορθόδοξους μαθητές, δηλαδή αλλόθρησκους ή ετερόδοξους ή άθρησκους, που επικαλούνται λόγους θρησκευτικής συνείδησης, να απαλλαγούν από την παρακολούθησή του.

Συνεπώς, η απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών παρέχεται νόμιμα, όταν αφορά την προάσπιση της ελευθερίας της θρησκευτικής συνείδησης, όπως προβλέπεται από το Σύνταγμα και περιγράφεται στους οικείους νόμους και στις αποφάσεις των διεθνών και ελληνικών δικαστηρίων.

• απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών χορηγείται ύστερα από Υπεύθυνη Δήλωση του ν.1599/1986, του ίδιου του μαθητή (αν είναι ενήλικος) ή και των δύο γονέων του (αν είναι ανήλικος), στην οποία θα αναφέρεται το εξής: «Λόγοι θρησκευτικής συνείδησης δεν επιτρέπουν τη συμμετοχή (μου ή του παιδιού μου) στο μάθημα των θρησκευτικών» (βλ. ΣτΕ 1749/2019).

Μόνον στην περίπτωση που η γονική μέριμνα ασκείται από τον ένα γονέα, αρκεί η υπογραφή του ασκούντος τη γονική μέριμνα.

• προσυπογραφή της Υπεύθυνης Δήλωσης από τον διδάσκοντα είναι απαραίτητη, ώστε να ενημερώνεται για τους μαθητές που θα έχει στην τάξη του στις ώρες του μαθήματος των Θρησκευτικών.

Οι μαθητές που απαλλάσσονται από το μάθημα των Θρησκευτικών δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να περιφέρονται εντός ή εκτός του σχολείου ή να απουσιάζουν (αδικαιολόγητα), αλλά να απασχολούνται σύμφωνα με τα διαλαμβανόμενα στην παρούσα εγκύκλιο.

Για τη χορήγηση της απαλλαγής ακολουθείται παρόμοια διαδικασία με αυτήν που προβλέπεται για αντίστοιχες απαλλαγές μαθητών από μαθήματα (π.δ. 201/1998, π.δ. 104/1979 για την Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση αντίστοιχα).

• παραπάνω Υπεύθυνη Δήλωση του ν.1599/1986, με βεβαιωμένο το γνήσιο της υπογραφής του ίδιου του μαθητή (αν είναι ενήλικος) ή και των δύο γονέων του (αν είναι ανήλικος), παραλαμβάνεται από το Διευθυντή του σχολείου εντός αποκλειστικής χρονικής προθεσμίας που διαρκεί από την 1η Σεπτεμβρίου έως και την 14η Σεπτεμβρίου κάθε έτους.

Ο Διευθυντής της σχολικής μονάδας σε συνεργασία με το Σύλλογο των Διδασκόντων, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 1566/1985 (Α΄ 167) και της υπ΄αριθμ.Φ.353.1/324/105657/Δ1/8-10-2002 (Β΄ 1340) υπουργικής απόφασης, αποφασίζουν κατά περίπτωση για τον τρόπο που απασχολούνται υποχρεωτικά οι απαλλασσόμενοι μαθητές, συντάσσοντας σχετική πράξη (διαφορετικό διδακτικό αντικείμενο σε άλλο τμήμα της ίδιας τάξης, ερευνητική δημιουργική δραστηριότητα κ.ά.) και έχοντας την πλήρη ευθύνη. Σε περίπτωση που η συγκεκριμένη τάξη λειτουργεί μόνο με ένα τμήμα, οι μαθητές αυτοί παρακολουθούν εκπαιδευτικό πρόγραμμα που καθορίζεται από το Σύλλογο Διδασκόντων.

• ισχύς της χορήγησης απαλλαγής είναι ετήσια και ανανεώνεται για κάθε σχολικό έτος με την ίδια διαδικασία.

Με την έκδοση της παρούσας εγκυκλίου παύει να ισχύει η με αρ. πρωτ. 12773/Δ2/23-1-2015 εγκύκλιος.

 

- Πρόταση για δήλωση θρησκεύματος

α. Το Θρήσκευμα στο πληροφοριακό σύστημα “ myschool”

Προτείνεται η εισαγωγή ειδικής διαδικασίας στο myschool, κατόπιν προσαρμογής / αναμορφώσεως του εν λόγω συστήματος, ώστε να συμμορφώνεται με τη νομοθεσία περί προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, κατά την οποία οι γονείς θα μπορούν να δηλώσουν το θρήσκευμά τους κατά την εγγραφή των μαθητών σε σχολεία, τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

• ενσωμάτωση του εν λόγω ειδικού πεδίου γίνεται σε αντικατάσταση του συνόλου των υπευθύνων δηλώσεων με θρησκευτικό περιεχόμενο, όπως ισχύουν μέχρι στιγμής. Άλλως, δεν θα μπορεί το κράτος ή η διοίκηση εν γένει (π.χ. όργανα του σχολείου) να αναζητήσουν δεδομένα για το θρήσκευμα των μαθητών με κανέναν άλλον τρόπο. Περαιτέρω, η δήλωση των γονέων θα είναι άνευ ετέρου δεσμευτική για το σχολείο και τη διοίκηση και δεν θα επιτρέπεται σε καμία περίπτωση η διενέργεια ερευνών κάθε τύπου, ώστε να εξακριβωθεί η αλήθεια ή η ακρίβεια της δηλώσεως.

• συμπλήρωση του πεδίου προτείνεται να πραγματοποιείται κατά την εγγραφή του μαθητή στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Κρίνεται ορθό οι γονείς να έχουν την δυνατότητα να μεταβάλλουν ελεύθερα τη δήλωσή τους στις αρχές κάθε σχολικού έτους, από την 1η του μηνός Σεπτεμβρίου έως και το πέρας της δεύτερης εβδομάδας του αυτού μηνός, ώστε να παρέχεται επαρκής χρόνος για την οργάνωση του σχολείου σχετικά με την παροχή εκπαιδεύσεως στους μαθητές που δεν παρακολουθούν το μάθημα των Θρησκευτικών.

• δημιουργία κεντρικού αρχείου μπορεί να διασφαλίσει κατά βέλτιστο τρόπο την ικανοποίηση των βασικών αρχών επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Στο αρχείο αυτό θα έχουν πρόσβαση αυστηρώς εξουσιοδοτημένα πρόσωπα.

β. Νομιμότητα αναζητήσεως θρησκεύματος των μαθητών

Ως προς τη νομιμότητα της αναζητήσεως του θρησκεύματος των μαθητών ισχύουν τα εξής:

1. Κατά την κείμενη νομοθεσία, δεδομένα σχετικά με το θρήσκευμα εμπίπτουν στις ειδικές κατηγορίες προσωπικών δεδομένων (πρώην «ευαίσθητα» προσωπικά δεδομένα), των οποίων η επεξεργασία διέπεται από το άρθρο 9 του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (ΓΚΠΔ) και από τις γενικότερες διατάξεις των άρθρων 5, 6 κλπ. Περαιτέρω, η αναζήτηση, η καταχώριση, η αποθήκευση κτλ. δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα συνιστά επεξεργασία, σύμφωνα με το άρθρο 4 παρ. 2 ΓΚΠΔ, κατά συνέπεια, και μόνη η εισαγωγή πεδίου προς δυνητική συμπλήρωση σχετικά με το θρήσκευμα των μαθητών κατά την εγγραφή τους συνιστά επεξεργασία και διέπεται από την κείμενη νομοθεσία.

Ειδικότερα, κατά το άρθρο 5 του ΓΚΠΔ, προσωπικά δεδομένα πρέπει (α) να υποβάλλονται σε σύννομη και θεμιτή επεξεργασία με διαφανή τρόπο σε σχέση με το υποκείμενο των δεδομένων («νομιμότητα, αντικειμενικότητα και διαφάνεια»), (β) να συλλέγονται μόνο για καθορισμένους, ρητούς και νόμιμους σκοπούς και δεν μπορούν να υποβάλλονται σε περαιτέρω επεξεργασία κατά τρόπο ασύμβατο προς τους σκοπούς αυτούς («περιορισμός του σκοπού»), (γ) να είναι κατάλληλα, συναφή και να περιορίζονται στο αναγκαίο για τους σκοπούς για τους οποίους υποβάλλονται σε επεξεργασία («ελαχιστοποίηση των δεδομένων»), (δ) να είναι ακριβή και, όταν είναι αναγκαίο, να επικαιροποιούνται, ενώ πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για την άμεση διαγραφή ή διόρθωση ανακριβών δεδομένων, σε σχέση με τους σκοπούς της επεξεργασίας («ακρίβεια»), (ε) να διατηρούνται υπό μορφή που επιτρέπει την ταυτοποίηση των υποκειμένων των δεδομένων μόνο για το διάστημα που απαιτείται για τους σκοπούς της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα («περιορισμός της περιόδου αποθηκεύσεως»), (στ) να υποβάλλονται σε επεξεργασία κατά τρόπο που εγγυάται την ασφάλειά τους, την προστασία τους από μη εξουσιοδοτημένη ή παράνομη επεξεργασία κτλ. με τη χρησιμοποίηση κατάλληλων τεχνικών ή οργανωτικών μέτρων («ακεραιότητα και εμπιστευτικότητα»).

2. Το άρθρο 9 του ΓΚΠΔ θέτει περιοριστικά τους ειδικότερους σκοπούς στο πλαίσιο των οποίων μπορεί να πραγματοποιηθεί επεξεργασία των ειδικών κατηγοριών προσωπικών δεδομένων. Στην προκειμένη περίπτωση, ο νόμιμος λόγος για την επεξεργασία των δεδομένων περί θρησκεύματος μπορεί να ανευρεθεί στην περίπτωση 2 στοιχ. ζ΄, σύμφωνα με την οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί επεξεργασία όταν «είναι απαραίτητη για λόγους ουσιαστικού δημόσιου συμφέροντος, βάσει του δικαίου της Ένωσης ή κράτους μέλους, το οποίο είναι ανάλογο προς τον επιδιωκόμενο στόχο, σέβεται την ουσία του δικαιώματος στην προστασία των δεδομένων και προβλέπει κατάλληλα και συγκεκριμένα μέτρα για τη διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των συμφερόντων του υποκειμένου των δεδομένων», σε συνδυασμό με την αιτιολογική σκέψη 55, κατά την οποία «η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από δημόσιες αρχές με σκοπό την επίτευξη σκοπών επίσημα αναγνωρισμένων θρησκευτικών ενώσεων, οι οποίοι προβλέπονται στο συνταγματικό ή το διεθνές δημόσιο δίκαιο, πραγματοποιείται για λόγους δημόσιου συμφέροντος». Μάλιστα, κατά το άρθρο 22 παρ. 2 του εφαρμοστικού νόμου 4624/2019¹ «η επεξεργασία ειδικών κατηγοριών δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα υπό την έννοια του αρθρου 9 παρ. 1 του ΓΚΠΔ από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς επιτρέπεται, εφόσον είναι (α) απολύτως απαραίτητη για λόγους ουσιώδους δημοσίου συμφέροντος».

 

Κατά συνέπεια, ο νομοθέτης (ή ο δημόσιος φορέας, ήτοι το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων) θα μπορούσε να ορίσει ότι η θεσμοθέτηση μιας διαδικασίας προαιρετικής δηλώσεως του θρησκεύματος των μαθητών είναι απολύτως απαραίτητη για την επίτευξη των κάτωθι σκοπών δημοσίου συμφέροντος:

α) Συμμόρφωση με τη νομολογία του ΣτΕ. Οι σχετικές αποφάσεις του ΣτE 1749-1750/2019 προβλέπουν την απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών για λόγους θρησκευτικής συνειδήσεως και όχι απλής συνειδήσεως, όπως προβλέπει η Απόφαση 28/2019 της ΑΠΔΠΧ. Το κράτος, ως εκ τούτου, είναι υποχρεωμένο να εξασφαλίζει ότι οι ΧΟ θα παρακολουθούν το μάθημα. Συγκεκριμένα, ο νομοθέτης, στο πλαίσιο της υλοποιήσεως της σχετικής συνταγματικής υποχρεώσεως για τους ορθόδοξους χριστιανούς μαθητές μεριμνά για την εμπέδωση και ενίσχυση της ορθόδοξης χριστιανικής τους συνειδήσεως, με τη διδασκαλία των δογμάτων, ηθικών αξιών και παραδόσεων της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, χωρίς να επαρκεί γι’αυτό μάθημα θρησκειολογικού περιεχομένου.

Περαιτέρω, η απόφαση 942/2020 ΣτΕ ορίζει ότι θα πρέπει να ρυθμιστεί το θέμα συμμετοχής των μαθητών στην προσευχή και τον εκκλησιασμό και, ως εκ τούτου, πρέπει να είναι γνωστό ποιοι θα συμμετέχουν σε αυτές τις δραστηριότητες.

β) Ρύθμιση των εκδηλώσεων του θρησκευτικού φαινομένου στον χώρο του σχολείου κατάτέτοιο τρόπο, ώστε να προστατεύονται τα συνταγματικώς κατοχυρωμένα δικαιώματα των γονέων και των μαθητών στην ελευθερία και το απαραβίαστο της θρησκευτικής συνειδήσεως, την εκπαίδευση, την ισότητα κ.τ.λ..

γ) Ρύθμιση του μαθήματος των θρησκευτικών κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να εκπληρώνεται ηυποχρέωση του Κράτους να αναπτύσσει την Ορθόδοξη Χριστιανική συνείδηση των Χριστιανών Ορθοδόξων μαθητών, όπως προέκυψαν από τις αποφάσεις του ΣτΕ και του ΕΔΔΑ.

δ) Ρύθμιση του ζητήματος της συμμετοχής σε πανελλήνιες εξετάσεις με ειδική μοριοδότηση για τους μαθητές/μαθήτριες που είναι μέλη της μουσουλμανικής θρησκευτικής μειονότητας της Θράκης βάσει της παραγράφου 1 άρθρου 2 του ν.2341/1995 και του άρθρου 14 του ν.4452/2017. Το θέμα αυτό είναι υψίστου δημοσίου συμφέροντος διότι είναι απαραίτητο να διασφαλισθεί η ουσιαστική λειτουργία των εν λόγω μέτρων ως μέτρων θετικής πολιτικής (affirmative action) με στόχο την παροχή ίσων ευκαιριών στους Έλληνες νέους και τις νέες που είναι μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης και της αύξησης της δυνατότητας ενσωμάτωσής τους στην ελληνική κοινωνία. Επιπλέον, η χρήση των σχετικών προβλέψεων πρέπει να διασφαλίζεται ότι θα γίνεται αποκλειστικά από μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης όπως προβλέπει ο νόμος και οι σχετικές αποφάσεις Δικαστηρίων (βλ. ΣτΕ 290/2002).

ε) Επίτευξη των συνταγματικώς αναγνωρισμένων σκοπών της κατ’ άρθρο 3 τουΣυντάγματος «Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού» .

στ) Επίτευξη των σκοπών των από μακρού χρόνου αναγνωρισμένων ειδικών εκπαιδευτικών προνοιών για συγκεκριμένες θρησκευτικές κοινότητες (Καθολικοί Χριστιανοί σε νησιά των Κυκλάδων, ισραηλιτική κοινότητα Λαρίσης).

ζ) Επίτευξη των σκοπών των εκπαιδευτικών προνοιών που εισήχθησαν με το άρθρο 53 τουν.4115/2013 ειδικά για τους μαθητές που είναι μέλη της μουσουλμανικής θρησκευτικής μειονότητας της Θράκης και φοιτούν στα δημόσια σχολεία της Θράκης.

η) Διασφάλιση της ορθής χρήσης των προνοιών της περ. γ’ του άρθρου 24 της ΥΑ79942/ΓΔ4/21-5-2019 (Β’ 2005) «Εγγραφές, μετεγγραφές, φοίτηση και θέματα οργάνωσης της σχολικής ζωής στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης» [γ) Απουσίες μαθητών/τριών: αα) του Ρωμαιοκαθολικού Δόγματος κατά τις εορτές του Μνηστήρος Ιωσήφ, της Αγίας Δωρεάς και από την προηγούμενη μέχρι και την επόμενη του Λατινικού Πάσχα, ββ) του Εβραϊκού Θρησκεύματος την προηγούμενη και την 1η του Εβραϊκού Έτους, την ημέρα της Εξιλέωσης, καθώς και την προηγούμενη και την ημέρα του Εβραϊκού Πάσχα, γγ) του Μουσουλμανικού Θρησκεύματος κατά τις ημέρες των εορτών Εΐντ Αλ-Φιτρ (Σεκέρ Μπαϊράμ) και Εΐντ Αλ-Αντχά (Κουρμπάν Μπαϊράμ), καθώς και την επόμενη ημέρα αυτών»], χωρίς πλέον να απαιτείται η κατ’ έτος υπεύθυνη δήλωση του ν.1599/1989 (Α’ 75) στην οποία να δηλώνεται το θρήσκευμα του μαθητή, όπως προβλέπει η εν λόγω ΥΑ.

θ) Δυνατότητα διαχειρίσεως ειδικότερων ζητημάτων σε επίπεδο σχολικής μονάδας πουσυνδέονται με το θρησκευτικό δόγμα των μαθητών/μαθητριών (π.χ. είδη σιτίσεως, πρόνοιες για περιόδους νηστειών κ.λπ.).

Ως  εκ  τούτου,  η  αναζήτηση  και  η  περαιτέρω  επεξεργασία  δεδομένων  περί  του θρησκεύματος θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι είναι επιβεβλημένη για λόγους δημοσίου συμφέροντος, ώστε το Κράτος να «προσαρμόσει» την αντιμετώπιση της κάθε θρησκευτικής ομάδας στις εκάστοτε ανάγκες και να οργανώσει το μάθημα των Θρησκευτικών αλλά και γενικότερα τη σχολική ζωή (π.χ. προκειμένου να είναι γνωστός ο αριθμός εκτυπώσεως των σχολικών εγχειριδίων για το κάθε μάθημα, να οργανωθούν τα γεύματα κτλ).²

γ. Σχετικά με την οργάνωση του πεδίου «Θρήσκευμα»

Ως προς την οργάνωση του εν λόγω πεδίου παρατηρούνται τα εξής:

1. Είναι  απαραίτητο  οι  επιλογές  να  είναι  επαρκείς:  Χριστιανός  Ορθόδοξος, Ρωμαιοκαθολικός, Προτεστάντης, Εβραίος, Μουσουλμάνος Σουνίτης, Μουσουλμάνος Σιίτης, Χριστιανός Μάρτυρας του Ιεχωβά, Ινδουιστής, Άθεος, Αγνωστικιστής,Δωδεκαθεϊστές, Άλλο θρήσκευμα μη αναγραφέν, Προτιμώ να μην δηλώσω θρήσκευμα. Δεν αποκλείεται η μελλοντική συμπλήρωση των ενδείξεων και με άλλα θρησκευτικά δόγματα (πχ σε εκείνα που αντιστοιχούν στις αναγνωρισμένες νομικά θρησκευτικές κοινότητες ως εκκλησιαστικά ή θρησκευτικά νομικά πρόσωπα του άρθρου 13 του ν. 4301/2014) εφόσον ζητηθεί από τις αντίστοιχες θρησκευτικές κοινότητες ή από γονείς.

2. Εξαιρετικής σημασίας είναι η δυνατότητα των γονέων να δηλώσουν ότι «δεν επιθυμούν να αποκαλύψουν» το θρήσκευμά τους. Η επιλογή αυτή είναι προτιμότερο να βρίσκεται δεύτερη, μετά από την επιλογή «Χριστιανός Ορθόδοξος», ή, ενδεχομένως, μετά από την επιλογή των ιστορικών θρησκευτικών κοινοτήτων και των δογμάτων των εκκλησιαστικών ή θρησκευτικών νομικών προσώπων του άρθρου 13 του ν.4301/2014.

3. Ζωτικής σημασίας είναι η ρητή, σαφής και επαρκής ενημέρωση των γονέων (π.χ. πριν από το πεδίο δηλώσεως του θρησκεύματος) ως προς:

α) τους σκοπούς για τους οποίους ζητείται δήλωση του θρησκεύματος, β) τη δυνατότητα μη δηλώσεως θρησκεύματος,

γ) τις συνέπειες (μη) συμπληρώσεως του πεδίου, ανά περίπτωση:

1. Η δήλωση ότι ο μαθητής είναι Χ.Ο. συνεπάγεται τη συμμετοχή του μαθητή στο μάθημα των Θρησκευτικών, την προσευχή, τον εκκλησιασμό και σε λοιπές εκδηλώσεις θρησκευτικού χαρακτήρα που συνδέονται με την Ορθοδοξία.

2. Η μη δήλωση θρησκεύματος ή η δήλωση ότι ο μαθητής ασπάζεται άλλη θρησκεία ή είναι άθεος ή αγνωστικιστής συνεπάγεται α) τη θεμελίωση δικαιώματος απαλλαγής του από το μάθημα των Θρησκευτικών (η οποία θα πραγματοποιείται με μια απλή υπεύθυνη δήλωση των κηδεμόνων ότι επιθυμούν την απαλλαγή χωρίς την επίκληση οποιουδήποτε λόγου. Η υπεύθυνη δήλωση είναι απαραίτητη δεδομένου ότι το μάθημα των Θρησκευτικών παραμένει κατά το νόμο υποχρεωτικό οπότε δεν είναι εφικτή η εξαίρεση των μαθητών χωρίς να το αιτούνται οι κηδεμόνες κατά νόμο), την προσευχή και τον εκκλησιασμό, β) τη συμμετοχή του σε εναλλακτικό θρησκευτικό μάθημα «Ερευνητικής Δημιουργικής Δραστηριότητας με θέμα τη Θρησκεία» και γ) τη μη καταχώριση απουσιών σε περίπτωση μη προσελεύσεως στο σχολείο κατά τις ημέρες/ώρες των θρησκευτικών εορτών που προβλέπονται στην περ. γ’ του άρθρου 24 της ΥΑ 79942/ΓΔ4/21-5-2019 (Β’ 2005) ή τις ημέρες και ώρες που είναι τυχόν αφιερωμένες αποκλειστικά σε εκδηλώσεις της ορθόδοξης χριστιανικής θρησκείας (π.χ. εκκλησιασμός).

3. Η δήλωση ότι ο μαθητής είναι Καθολικός, Μουσουλμάνος ή Εβραίος (προτείνεται η προσθήκη και των λοιπών «γνωστών» στην Ελλάδα θρησκειών³ και Χριστιανικώνδογμάτων, για λόγους ισότητας συνεπάγεται, επιπλέον των υπό την περίπτωση (ii), τοδικαίωμα να ζητήσει σίτιση ή ιατρική αντιμετώπιση που θα σέβεται τη θρησκευτική του πίστη.

δ) Το ποιος έχει πρόσβαση σε αυτά τα στοιχεία καθώς και για τα δικαιώματά του σεπερίπτωση κοινοποιήσεως των δεδομένων σε άλλους, μη αρμοδίους ή εν γένει σε περίπτωση παράνομης επεξεργασίας.

δ. Δυνατότητα μεταβολής του περιεχομένου της δήλωσης Θρησκεύματος μετά από την ενηλικίωση του μαθητή

Ζήτημα τίθεται αναφορικά με τη δυνατότητα μεταβολής του περιεχομένου της δηλώσεως αμέσως μετά από την ημερομηνία ενηλικιώσεως του μαθητή. Ορθότερο, αν και δύσκολα λειτουργικό, θα ήταν να δίνεται η δυνατότητα στον ενήλικο μαθητή να μεταβάλει την δήλωση περί του θρησκεύματός του εντός εύλογου χρονικού διαστήματος μετά από την ημερομηνία ενηλικιώσεώς του, το οποίο προσδιορίζεται σε δύο μήνες, ώστε να αποφεύγονται περιστατικά καταχρήσεως.

ε. Πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα περί θρησκεύματος των μαθητών

Η πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα περί θρησκεύματος των μαθητών πρέπει να είναι περιορισμένη και να συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις του ΓΚΠΔ περί επεξεργασίας των ειδικών κατηγοριών προσωπικών δεδομένων (άρθρο 9, 5, 6 κ.o.κ.). Ειδικότερα, πρέπει να επιτρέπεται:

Μόνο εν όψει εξυπηρετήσεως των υπό (Γ.2.) σκοπών.

«Γνωστή» θρησκεία είναι κάθε θρησκεία με φανερά δόγματα, λατρεία, οργάνωση και σκοπούς. «Γνωστή» δεν σημαίνει «γνωστή στις αρχές» ή «αναγνωρισμένη» ή «εγκεκριμένη». Μπορεί να είναι μία νέα θρησκεία, έστω με λίγους οπαδούς και χωρίς κλήρο. Κατά τεκμήριο μία θρησκεία είναι «γνωστή» εκτός αν αποδειχθεί ότι έχει απόκρυφα δόγματα. Βλ. αναλυτικά Πρόδρομο Δαγτόγλου, Συνταγματικό Δίκαιο – Ατομικά Δικαιώματα, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα – Θεσσαλονίκη 2012, σ.320-321.

Μόνο σε συγκεκριμένα πρόσωπα που εμπλέκονται με την εξυπηρέτηση των ως άνω σκοπών.

Μόνο σε συγκεκριμένα δεδομένα που είναι απολύτως απαραίτητα για την εκπλήρωση των ανωτέρω σκοπών (αρχή της αναγκαιότητας, ελαχιστοποιήσεως).

Για παράδειγμα, α) ο καθηγητής που διδάσκει το μάθημα των Θρησκευτικών θα πρέπει να γνωρίζει τα ονόματα όλων όσοι έχουν δηλώσει Χ.Ο. οι οποίοι παρακολουθούνυποχρεωτικά το μάθημα των Θρησκευτικών β) Ο διευθυντής της σχολικής μονάδας θαπρέπει να γνωρίζει τα ονόματα όλων όσοι έχουν κάνει υπεύθυνη δήλωση απαλλαγής απότο υποχρεωτικό μάθημα Θρησκευτικών (και όχι το θρήσκευμα που έχει δηλωθεί ή όταν δεν έχει δηλωθεί κανένα θρήσκευμα) ώστε σε συνεργασία με τον Σύλλογο Διδασκόντων ναοργανώσει τον εκπαιδευτικό χρόνο των εν λόγω μαθητών με εναλλακτικό θρησκευτικόμάθημα ώστε να μην υφίστανται απώλεια διδακτικών ωρών. γ) Οι υπεύθυνοι για τυχόνγεύματα πρέπει να γνωρίζουν τα ονόματα μόνο των Μουσουλμάνων και των Εβραίων ώστε να αποφεύγονται τροφές απαγορευμένες από την θρησκεία τους. δ) Η γραμματεία πρέπει να γνωρίζει τα ονόματα μόνο όσων ασπάζονται συγκεκριμένο θρήσκευμα, ώστε να μην καταγράψει τις απουσίες κλπ.

στ. Μη ενσωμάτωση του δηλωθέντος θρησκεύματος

Πρέπει να προβλεφθεί η μη ενσωμάτωση του δηλωθέντος θρησκεύματος σε οποιοδήποτε έγγραφο (π.χ. βεβαίωση προόδου, μητρώο μαθητών, έγγραφα για ενημέρωση των καθηγητών κ.λπ.), καθώς και η διαγραφή των δεδομένων σχετικά με την θρησκεία αμέσως μετά από την αποφοίτηση του μαθητή ή τη μη συνέχιση των σπουδών του για οποιονδήποτε άλλο λόγο. Σημειώνεται ότι το θρήσκευμα (όπως και η ιθαγένεια) δεν αναγράφεται πλέον στο απολυτήριο.

ζ. Διατήρηση δεδομένων

Τα δεδομένα θα διατηρούνται τρία χρόνια μετά από την αποφοίτηση του μαθητή από το σχολείο μόνο στις περιπτώσεις εκείνες που προβλέπεται ειδική μοριοδότηση στις πανελλαδικές εξετάσεις λόγω θρησκεύματος. Όλα τα άλλα θα ανωνυμοποιούνται αμέσως μετά από την αποφοίτηση του μαθητή και θα χρησιμοποιούνται για στατιστικούς σκοπούς η. Προβλεπόμενοι περιορισμοί Τα εν λόγω δεδομένα απαγορεύεται να χρησιμοποιηθούν για άλλους σκοπούς πέραν των ανωτέρω προβλεπομένων.

θ. Σχέδιο νομοθετικής διάταξης

Στο αρχείο του myschool οι γονείς και κηδεμόνες των μαθητών μπορούν να δηλώσουν το θρήσκευμά τους κατά την εγγραφή των μαθητών σε σχολεία, τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η ενσωμάτωση του εν λόγω ειδικού πεδίου γίνεται σε αντικατάσταση του συνόλου των υπευθύνων δηλώσεων με θρησκευτικό περιεχόμενο, όπως ισχύουν μέχρι στιγμής. Η δήλωση των γονέων θα είναι άνευ ετέρου δεσμευτική για το σχολείο και τη διοίκηση. Οι γονείς και κηδεμόνες μπορούν να μεταβάλλουν ελεύθερα τη δήλωσή τους στις αρχές κάθε σχολικού έτους, από την 1^η του μηνός Σεπτεμβρίου έως και το πέρας της δεύτερης εβδομάδας του αυτού μηνός.

Η αναζήτηση και η περαιτέρω επεξεργασία δεδομένων περί του θρησκεύματος είναι επιβεβλημένη για λόγους δημοσίου συμφέροντος, ώστε το Κράτος να «προσαρμόσει» την αντιμετώπιση της κάθε θρησκευτικής ομάδας στις εκάστοτε ανάγκες και να οργανώσει το μάθημα των Θρησκευτικών αλλά και γενικότερα τη σχολική ζωή.

Οι επιλογές θρησκεύματος είναι: Χριστιανός Ορθόδοξος, Καθολικός, Προτεστάντης,Εβραίος, Μουσουλμάνος Σουνίτης, Μουσουλμάνος Σιίτης, Χριστιανός Μάρτυρας του Ιεχωβά,Ινδουιστής, Άθεος, Αγνωστικιστής, Δωδεκαθεϊστές, Άλλο θρήσκευμα μη αναγραφέν,Προτιμώ να μην δηλώσω θρήσκευμα, Προτιμώ να μη δηλώσω θρήσκευμα αλλά επιθυμώ το παιδί μου να παρακολουθεί το επίσημο μάθημα των θρησκευτικών.