«Το σχολείο δεν είναι - και δεν πρέπει να είναι - ευχάριστο, να σκορπίζει χαρά, να διαλύει κάθε άγχος. Δεν είναι αυτός ο ρόλος του». Έτσι αρχίζει ένα άρθρο της στην Καθημερινή η Μαρία Κατσουνάκη για να υποστηρίξει κομψά πως η «τράπεζα θεμάτων» είναι μέτρο εξορθολογισμού της εκπαίδευσης που έσπειρε αδικαιολόγητο πανικό και να κακολογήσει την ΟΛΜΕ «η οποία διαρκώς και αδιακρίτως υπερασπίζεται τους μαθητές – θύματα».[i]
Τη στιγμή που η φετινή αυλαία των Γενικών Εξετάσεων καταγράφει πραγματικά κι όχι ρητορικά θύματα - έναν αυτόχειρα μαθητή, μια διαπιστωμένη απόπειρα αυτοκτονίας και εκατοντάδες κρίσεις πανικού, λιποθυμίες και νευρικούς κλονισμούς στις σχολικές αίθουσες - τέτοιες απόψεις θα ηχούσαν από γραφικές έως προκλητικές, αν δεν αναπαράγονταν ενθουσιωδώς από κάποια εκπαιδευτικά σάιτ και φόρουμ. Το μότο φαίνεται πολύ πιασάρικο: «Το σχολείο δεν είναι - και δεν πρέπει να είναι - ευχάριστο».
Άθελά μου θυμήθηκα τον κ. Κατσούνο, τον θεολόγο – γυμνασιάρχη μας, ο οποίος στα τέλη του 70 μοίραζε μετά την προσευχή σφαλιάρες και αποβολές στους απροσάρμοστους. Το πρωινό σόου κατέληγε σε λογύδριο που τέλειωνε με την ατάκα: «οι ρίζες της παιδείας είναι πικρές αλλά οι καρποί γλυκείς». Σ’ αυτές τις φαρμακωμένες ρίζες σκάλωσαν εφτά στους δέκα χωριανούς συμμαθητές μου – όλοι παιδιά φτωχών γεωργών – κι εξοστρακίστηκαν στα δεκατρία τους από το σχολείο για να «προκόψουν» ως ανήλικοι βιοπαλαιστές, παραγιοί και μούτσοι στα γκαζάδικα. Όσο για τη γλύκα, απ’ όσο θυμάμαι δεν τη γεύτηκε κανείς. Εκτός αν εννοούσε τη γλύκα του διορισμού με το χαρτί του εξατάξιου.
Η αναπαραγωγή ιδεολογημάτων για το ανέφικτο ενός ελκυστικού σχολείου και η μονοσήμαντη προβολή του εκπαιδευτικού θεσμού ως ενός «φύσει» ανταγωνιστικού πεδίου εργασιακής πειθαρχίας δεν χαρακτηρίζει μόνο κάποιους συντηρητικούς δημοσιολογούντες. Απηχεί αντιλήψεις που έχουν μεγάλη πέραση στην κοινωνία και την ίδια την εκπαιδευτική κοινότητα. Συγκροτεί το υπόστρωμα πάνω στο οποίο θεμελιώνονται τα εξεταστικά τραπεζικά ιδρύματα και οι πρόσφατες θέσεις του Υπουργείου Παιδείας για εκδίωξη των nullo labore (οκνηρών) μαθητών από το Γενικό Λύκειο. Ταιριάζει γάντι με τον αναθερμασμένο λόγο περί «αριστείας» και το εξάμβλωμα των «Πρότυπων – Πειραματικών Σχολείων». Κυρίως όμως υποβαθμίζει και παρακάμπτει κάθε συζήτηση για τον πυρήνα της εκπαιδευτικής μας κακοδαιμονίας, τη βασική αιτία της απωθητικής φύσης του σχολείου μας. Εννοώ το περιεχόμενο των σπουδών. Ένα θέμα που δεν απασχολεί σχεδόν κανέναν, γιατί κάνει τζιζ. Γιατί μια συστηματική δημόσια αναψηλάφησή του θα αποκάλυπτε τις σαθρές συντηρητικές βάσεις του εκπαιδευτικού οικοδομήματος και θα γεννούσε το αίτημα για σύγκρουση με τους ποικιλώνυμους στυλοβάτες του.
Το παράδοξο είναι πως οι πομφόλυγες για «το απαιτητικό σχολείο που δεν μπορεί να είναι ευχάριστο, άρα δεν είναι για όλους» συνιστούν σκανδαλώδη άρνηση να δούμε αυτό που υπάρχει παραδίπλα μας. Διατυπώνονται τη στιγμή που η ελληνική τηλεόραση προβάλλει εικόνες βορειοευρωπαϊκών σχολείων όπου το μάθημα ξεκινάει με πρώτη ώρα «χορό».[ii] Ενώ οι συνάδελφοι που επιστρέφουν από τα προγράμματα Comenius μας περιγράφουν αμήχανοι γυμνάσια που έχουν λαχανόκηπους, κουζίνες και ραπτομηχανές. Μας μιλούν για μαθητές, που, αντί να παιδεύονται με τους χρόνους του τίθημι, μαθαίνουν να είναι δημιουργικοί με τα χέρια και το μυαλό τους. Για συστήματα που έχουν ενσωματώσει στην υποχρεωτική εκπαίδευση το ψάρεμα και τη χειμερινή διαβίωση. Κι επιμένουν πως δεν είναι σχολεία – παιδικές χαρές. Έχουν και τον σκληρό κορμό μαθημάτων. Μόνο που τα μαθηματικά είναι εφαρμοσμένα κι όχι ένα κλειστό αυτιστικό σύμπαν, η φυσική δεν είναι μεθοδολογία ασκήσεων, η χημεία γίνεται στο εργαστήριο κι όχι στους μαυροπίνακες, η ιστορία εστιάζει στην κατανόηση του σύγχρονου κόσμου, η βιολογία δεν νοείται χωρίς την εξέλιξη, η φυσική αγωγή δεν γίνεται στα τσιμέντα, η «ύλη» είναι λιγότερη και ουσιαστικότερη, οι μαθησιακοί ρυθμοί ανθρώπινοι, τα περισσότερα απογεύματα ελεύθερα και τα παιδιά πολύ πιο ήρεμα.
Η επαναλαμβανόμενη αξίωση για το αγέλαστο σχολείο της «σκληρής και συστηματικής δουλειάς», για ένα καθαρτήριο που αναδείχνει τους προικισμένους και αποβάλλει τα λιμά, είναι το άλλοθι για να μένει στο απυρόβλητο το αντιδραστικό περιεχόμενο αυτής της «δουλειάς». Είναι ο λόξυγκας που πνίγει κάθε αναστοχασμό για την ουσία των αναλυτικών προγραμμάτων. Η συνακόλουθη δαιμονοποίηση της ευχαρίστησης δεν είναι τυχαία, γιατί η ευχαρίστηση που γεννά η μάθηση είναι, όχι ο μοναδικός, αλλά ένας σημαντικός δείκτης της επιτυχίας του σχολείου. Όπως κάθε ιδεολόγημα βέβαια, έχει κι αυτό έναν πυρήνα αλήθειας: όλα τα εκπαιδευτικά συστήματα, ως κεντρικά σχεδιασμένοι θεσμοί, εμπεριέχουν δεσμεύσεις και κάποιο βαθμό καταναγκασμού. Είναι ωστόσο τραγικό να λησμονούμε πως η ποιότητά τους είναι αντιστρόφως ανάλογη με αυτόν τον βαθμό καταναγκασμού και να θεωρούμε αυτονόητη την απόδραση της χαράς από τα παράθυρα της σχολικής αίθουσας.
Τελικά, δεν μπορούμε να ελπίζουμε σε ουσιαστικές και συνολικές αλλαγές στην εκπαίδευση, αν δεν οραματιστούμε ένα «άλλο σχολείο που είναι εφικτό», ένα σχολείο βασισμένο στην αισιόδοξη αρχή πως η γνώση και η απόλαυση δεν είναι πράγματα ασυμβίβαστα. Κι ας προσπαθούν να μας πείσουν για το αντίθετο οι κάθε λογής Κατσούνοι και Κατσουνάκηδες.
Γιάννης Μαργιούλας
Φιλόλογος, Χανιά
imarg2@yahoo.gr
alfavita.gr on Facebook
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου