Γονεϊκή πίεση: Όταν οι γονείς κάνουν ...bullying στα παιδιά τους και στους εκπαιδευτικούς
Νίκος ΜάστοραςΣυμβαίνει ενίοτε και στα δημόσια σχολεία, όμως στα ιδιωτικά τα τελευταία χρόνια, η έντονη πίεση των γονιών προς τους εκπαιδευτικούς, η οποία συνήθως μάλιστα δεν στηρίζεται σε πραγματικούς λόγους, προκαλεί σοβαρές εντάσεις και παράπλευρες επιπτώσεις.
Είναι γνωστό ότι η ελληνική κοινωνία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευση των παιδιών της. Ο κύριος λόγος είναι ότι το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα θεωρείται κεντρικός μοχλός κοινωνικής κινητικότητας, όντας ο «δρόμος» για καλές σπουδές και για καλύτερες επαγγελματικές ευκαιρίες. Ωστόσο, η διαρκώς αυξανόμενη εμπλοκή γονέων στην εκπαιδευτική διαδικασία λόγω του υπέρμετρου άγχους για την επιτυχία των παιδιών τους ή/και λόγω ενός ιδιότυπου γονεϊκού «ναρκισσισμού» (γονείς που θεωρούν ότι τα παιδιά τους έχουν «εξαιρετικές» ικανότητες και ως εκ τούτου δεν μπορεί να κρίνονται αρνητικά από τους εκπαιδευτικούς τόσο ακαδημαϊκά όσο και για θέματα συμπεριφοράς), δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία των σχολείων, στη δουλειά των εκπαιδευτικών, ακόμη και στη διαμόρφωση των αναλυτικών προγραμμάτων και του ωρολογίου προγράμματος.
Το φαινόμενο του academic burnout.
Η Ομοσπονδία των ιδιωτικών εκπαιδευτικών (ΟΙΕΛΕ) που διαπίστωσε το πρόβλημα, σημειώνει ότι ειδικά στην ιδιωτική εκπαίδευση (όπως πρόσφατα ανέφερε με δημοσίευσή της) η κατάσταση είναι πλέον ασφυκτική λόγω των γονεϊκών πιέσεων τόσο για τα σχολεία όσο (κυρίως) για τους εκπαιδευτικούς. Το bullying για καλύτερους βαθμούς/ευνοϊκή μεταχείριση αλλά και για περισσότερη ύλη (!) αυξάνεται διαρκώς, με αποτέλεσμα να χειροτερεύουν οι εργασιακές συνθήκες για τους εκπαιδευτικούς και να πέφτει η ποιότητα των παρεχόμενων εκπαιδευτικών υπηρεσιών. Οι δε συνέπειες για την ψυχική και συναισθηματική υγεία των παιδιών είναι δραματικές, καθώς οι μαθητές υφίστανται το φαινόμενο του academic burnout.
Τα οικονομικά της εκπαίδευσης
Οι Έλληνες γονείς δαπανούν πολύ μεγάλα ποσά για την εκπαίδευση και την παιδαγωγική υποστήριξη των παιδιών τους. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat που επεξεργάστηκε το ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ (μέχρι και το 2018), τα ελληνικά νοικοκυριά δαπανούν περίπου 2,3 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο για υπηρεσίες εκπαίδευσης και η Ελλάδα βρίσκεται στην 4η θέση ανάμεσα στις 28 της Ε.Ε. σε ποσοστό εκπαιδευτικών δαπανών σε σχέση με τις συνολικές υπηρεσίες που αγοράζουν.
Το πολύ μεγάλο αυτό ποσό, για τα δεδομένα μιας χώρας όπως η Ελλάδα που αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα, σχετίζεται άμεσα με τη χαμηλή χρηματοδότηση της εκπαίδευσης από το κράτος. Η Ελλάδα είναι δύο ποσοστιαίες μονάδες κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο σε δαπάνες για εκπαιδευτικές υπηρεσίες (την ίδια ώρα που είναι σχεδόν μια μονάδα πάνω σε δαπάνες για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια και σχεδόν δύο μονάδες πάνω για αμυντικές δαπάνες).
Η σχεδόν δεκαετής οικονομική κρίση και η κατάρρευση χρηματοδότησης της δημόσιας εκπαίδευσης ενίσχυσαν ακόμη περισσότερο την ανάγκη των πολιτών να ξοδέψουν για την εκπαίδευση των παιδιών τους. Έτσι, το ποσοστό των μαθητών που φοιτά σε ιδιωτικές μονάδες εκπαίδευσης αυξάνεται διαρκώς.
Γονεϊκή πίεση στην εκπαίδευση
Η πίεση των γονέων στα ίδια τους τα παιδιά για υψηλότερες επιδόσεις αλλά και στα σχολεία για περισσότερο φόρτο εργασίας έχει καταγραφεί στη διεθνή βιβλιογραφία. Οι γονείς έχουν προοδευτικά υψηλότερες προσδοκίες από τα παιδιά τους και από τα σχολεία και είναι ολοένα και πιο ανήσυχοι για την καλή απόδοση των παιδιών τους (Nelson and Nelson 2010, Eibach and Mock 2011, Lan 2018 ). Οι ραγδαίες αλλαγές στην κοινωνία και στην οικονομία έχουν επιδεινώσει τον κοινωνικό ανταγωνισμό (Roskam et al. 2017). Συγκεκριμένα, οι γονείς ανησυχούν όλο και περισσότερο για το μέλλον των παιδιών τους και για την ενδεχόμενη αποτυχία τους στην εκπαίδευση (Cheng 2019). Οι υψηλές γονεϊκές προσδοκίες και η επίδρασή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία έχουν γίνει κοινά προβλήματα στις σύγχρονες κοινωνίες. Αποτέλεσμα αυτού, να εμφανίζεται το φαινόμενο των γονέων – bullies που τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει να απασχολεί τους μελετητές στο χώρο της Παιδείας. Σε σειρά ερευνών έχει καταγραφεί ότι το 60% περίπου των εκπαιδευτικών πέφτουν θύμα bullying από γονείς.
Η παρεμβατικότητα των γονέων επηρεάζει την εφαρμοζόμενη εκπαιδευτική πολιτική ακόμη και σε επίπεδο διαμόρφωσης των αναλυτικών προγραμμάτων και του προγράμματος των σχολείων. Ενώ επιστήμονες του χώρου της Παιδείας και εκπρόσωποι των εκπαιδευτικών συναινούν πως υπάρχει ανάγκη δραστικής περικοπής της ύλης και ποιοτικότερης δουλειάς μέσα στην τάξη, οι γονείς πιέζουν για ακόμη περισσότερη ύλη, ακόμη περισσότερα μαθήματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όταν εφαρμόστηκε συμβολικά το μέτρο της «τσάντας στο σχολείο» που είχε στόχο τα παιδιά να περάσουν κάποια Σαββατοκύριακα περισσότερο χρόνο με γονείς, αδέλφια και φίλους, η τότε αξιωματική αντιπολίτευση (προφανώς για να χαϊδέψει τους ψηφοφόρους «γονείς-bullies») στηλίτευσε την πρωτοβουλία αυτή, επειδή «δημιουργεί τεμπέληδες μαθητές».
Οι συνέπειες του γονεϊκού bullying στην ιδιωτική εκπαίδευση
Στην ιδιωτική εκπαίδευση, η πίεση αυτή είναι ακόμη μεγαλύτερη. Ο γονέας που πληρώνει θεωρεί ότι πρέπει να παίρνει από το σχολείο ό, τι ζητήσει (καλύτερους βαθμούς και, γενικότερα, καλή μεταχείριση για το παιδί του), ενώ οι διοικήσεις των ιδιωτικών σχολείων δεν διαχειρίζονται αποτελεσματικά τις γονεϊκές πιέσεις. Έτσι δημιουργείται το «πελατοκεντρικό» σχολείο όπου το εκπαιδευτικό αγαθό μετατρέπεται σε εμπορικό προϊόν. Έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τον Εθνικό Σύνδεσμο Ανεξάρτητων Σχολείων των ΗΠΑ (NAIS) καταγράφει την ανησυχητική εξάπλωση του φαινομένου του γονεϊκού bullying. Οι δύο ερευνητές (Michael Thompson και Robert Evans) θεωρούν ότι τρεις είναι οι βασικές αιτίες του προβλήματος στην αμερικανική ιδιωτική εκπαίδευση: 1. μια «επιδημία» γονεϊκού άγχους, 2. η ανταγωνιστική κουλτούρα και ο ακραίος ατομισμός της αμερικανικής άρχουσας τάξης και 3. η έλλειψη διαχειριστικής ικανότητας από τις διοικήσεις των σχολείων.
Στην Ελλάδα οι γονεϊκές πιέσεις προκαλούν εργασιακή ασφυξία στους ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς. Πέρα από το όνειδος του bullying για καλύτερους βαθμούς (υπήρχαν περιστατικά παρεμβάσεων για απολύσεις εκπαιδευτικών που δεν έβαλαν καλό βαθμό…), οι γονεϊκές πιέσεις για περισσότερα μαθήματα στο σπίτι, πιο πολλή δουλειά στο σχολείο, περισσότερα εξειδικευμένα προγράμματα κ.λπ. κ.λπ. έχει δημιουργήσει έναν ιδιότυπο ανταγωνισμό στα ιδιωτικά σχολεία, τον οποίο πληρώνει ο εκπαιδευτικός. Οι διοικήσεις των σχολείων υπό το φόβο της φυγής γονέων/μαθητών προς ανταγωνιστικά σχολεία που παρέχουν «φορτωμένα» προγράμματα, προχωρούν σε απίστευτες ακρότητες και σε τρομερές πιέσεις προς το εκπαιδευτικό προσωπικό. Ο μέσος ιδιωτικός εκπαιδευτικός, χωρίς να παίρνει συχνά δεκάρα παραπάνω, υποχρεώνεται, μεταξύ άλλων:
- Να καταγράφει σε ηλεκτρονική πλατφόρμα όλες τις δράσεις της τάξης τους προκειμένου να ενημερώνονται τα στελέχη του σχολείου, οι μαθητές και οι γονείς/κηδεμόνες.
- Να παρέχει υπηρεσίες παράλληλων προγραμμάτων (όπως τα προγράμματα του ΙΒ ΡΥΡ-ΜΥΡ) παράλληλα με το πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας!
- Να ετοιμάζει διαρκώς κείμενα και φωτογραφικό υλικό με τη δουλειά και τις δράσεις μαθητών και εκπαιδευτικών προκειμένου να αναρτώνται αυτά στην ιστοσελίδα και στα social media των σχολείων.
- Να απασχολείται απλήρωτος σε απογευματινές δραστηριότητες, open days, bazaars
- Του επιβάλλεται η σύνταξη εκπαιδευτικού υλικού το οποίο θα μένει στη διάθεση του σχολείου ακόμα κι αν αυτός αποχωρήσει από αυτό, χωρίς να του αναγνωρίζονται πνευματικά δικαιώματα, γεγονός παράνομο!
- Είναι (παρανόμως) σε 24ωρη επιφυλακή για τηλεφωνική/διαδικτυακή ενημέρωση γονέων. Σε κάποια ιδιωτικά σχολεία, οι επίσημες ενημερώσεις γονέων γίνονται ακόμη και δύο φορές το μήνα (!) και οι ανεπίσημες τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα!
Όλα αυτά έχουν προκαλέσει τη μαζική φυγή εκπαιδευτικών από τα ιδιωτικά σχολεία (τουλάχιστον 3.000 εκπαιδευτικοί – το 30% του συνόλου – έφυγαν από το χώρο εργασίας τους τα τελευταία δύο χρόνια), ενώ έχουν καταγραφεί περιστατικά νοσηλειών συναδέλφων μας λόγω του burnout. Είναι, επίσης, σαφές ότι η εντατικοποίηση της δουλειάς των εκπαιδευτικών μειώνει δραματικά την ποιότητα των παρεχόμενων εκπαιδευτικών υπηρεσιών. Τα σχολεία εμφανίζονται να κάνουν περισσότερα και «καλύτερα», όμως ο φόρτος αυτός δεν βοηθά ούτε τις επιδόσεις ούτε την ψυχοσυναισθηματική τους ισορροπία.
Δραματικές οι παιδαγωγικές και ψυχοσυναισθηματικές επιπτώσεις για τα παιδιά
Τέλος, ίσως η σοβαρότερη επίπτωση των γονεϊκών πιέσεων αφορά στα ίδια τους τα παιδιά. Ο παρανοϊκός ανταγωνισμός ποσότητας ύλης και προγραμμάτων, το άγχος, οι υψηλές προσδοκίες και ο ατομικισμός πολλών γονέων μαθητών ιδιωτικών σχολείων φέρνουν τα αντίθετα αποτελέσματα. Ερευνητές της εκπαίδευσης που μελετούν το φαινόμενο του academic burnout έχουν υποδείξει ότι η ψυχοσυναισθηματική εξάντληση, η αποπροσωποποίηση και το άγχος της χαμηλής προσωπικής επίδοσης οφείλονται στη μαθησιακή διαδικασία και στον υπερβολικό φόρτο μαθημάτων (Balogun et al. 1996; Lingard et al. 2007, Walburg 2014). Ίσως να μην είναι τυχαίο το γεγονός της παρόμοιας επίδοσης μαθητών δημόσιων και ιδιωτικών σχολείων στον περσινό διαγωνισμό της ελληνικής εκδοχής της PISA, αν και τα παιδιά που φοιτούν στην ιδιωτική εκπαίδευση διαθέτουν μεγαλύτερο πολιτισμικό κεφάλαιο και ακολουθούν πιο «εξειδικευμένα» και φορτωμένα προγράμματα.
Η εντατικοποίηση, όμως, της δουλειάς στα σχολεία, η πίεση για αποτελέσματα, η έλλειψη δημιουργικού ελεύθερου χρόνου, στοιχίζουν όχι μόνο παιδαγωγικά αλλά και ψυχοσυναισθηματικά στα παιδιά. Θα έπρεπε η πολιτεία, οι ειδικοί και οι γονείς να προβληματιστούν από την ολοένα και πιο συχνή εμφάνιση φαινομένων νεανικής παραβατικότητας και στα ιδιωτικά σχολεία και από την ενδεχόμενη συσχέτισή τους, μεταξύ άλλων, και με τις ισχυρές πιέσεις από το οικογενειακό και το σχολικό περιβάλλον.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου