Δευτέρα, 25 Αυγούστου 2014
Να υπερασπίσουμε παιδεία και υγεία
Με την παιδεία και την υγεία μπορεί να περιοριστεί η βρεφική και μητρική θνησιμότητα, να βελτιωθεί η καθημερινή ζωή, να μην πεθαίνουν οι άνθρωποι από αρρώστιες που θεραπεύονται, να βελτιωθεί η διαχείριση του περιβάλλοντος, να καλυτερεύσει η παραγωγή
Η μεγαλύτερη επιτυχία του νεοφιλελευθερισμού και η βασική εξήγηση της ηγεμονίας του βρίσκεται μεταξύ άλλων στην ικανότητά του να επιβάλει αξιολογήσεις και ιεραρχήσεις.
Στις σημερινές συνθήκες της κρίσης χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι πόσο πολλοί και σε ποιο βαθμό αξιολογούν ως δευτερεύοντες τους τομείς της παιδείας και της υγείας.
Πόσο πολλοί και σε ποιο βαθμό έχουν πάψει να τα αντιμετωπίζουν ως συλλογικά αγαθά και επιχειρούν όπως- όπως να τα διαχειριστούν ως ατομικές υποθέσεις.
Τα τελευταία χρόνια διαμορφωνόμαστε ως παρατηρητές/τριες της οικονομίας της
αγοράς ως μιας «άψυχης απάνθρωπης μηχανής». Οι υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού μας λένε ότι η οικονομία κινείται από τις δυνάμεις της «ιδιοτέλειας» και πως το «αόρατο χέρι» της αγοράς θέτει την ιδιοτέλεια στην υπηρεσία του κοινού καλού.
Μας λένε πως τα καλά αποτελέσματα θα προκύψουν αυτομάτως από τη λειτουργία αυτής της μηχανής, αρκεί να περιμένουμε όσο χρειαστεί. Και ας περάσει η ζωή μας και ας καταστραφεί και η ζωή των παιδιών μας.
Οι άνθρωποι αυτοί κρυμμένοι στα γραφεία τους, προστατευμένοι με τις αλαμπουρνέζικες οικονομικές τους θεωρίες, κάνουν πως δεν βλέπουν τι γίνεται στον πραγματικό κόσμο:
Η ανεργία εντείνεται, οι κοινωνικές ανισότητες αυξάνονται όπως και η περιβαλλοντική υποβάθμιση και καταστρέφονται ανθρώπινες ζωές με ανάλγητο τρόπο. Και ας καταρρέουν τα συστήματά τους και ας αποκαλύπτονται οι ανεπάρκειές τους.
Πώς να εκφράσουμε την δυσφορία μας, την αγωνία μας, την οργή μας, με όλα αυτά που συμβαίνουν, πώς να εκφράσουμε τις ελπίδες μας;
Χρειαζόμαστε ιδέες που να μπορούν να εφαρμοστούν εδώ και τώρα στην καθημερινή μας ζωή.
Χρειάζεται να δούμε τα πράγματα με άλλη οπτική οποία θα αναδείξει τις αστοχίες και τις μεροληψίες της ορθόδοξης οικονομικής επιστήμης.
Να ξεφύγουμε από το πεδίο των οικονομικών διεκδικήσεων και να προβληματιστούμε για το εάν είναι αυτό το οικονομικό σύστημα δίκαιο.
Όχι μόνο ως προς τις ευκαιρίες αλλά και ως προς τα αποτελέσματα που παράγει.
Κατά πόσο είναι δυνατό η ποιότητα ζωής να υπερβαίνει την καταναλωτική και χρηματική διάσταση (ελεύθερος χρόνος, υγεία, εκπαίδευση, συνθήκες εργασίας κλπ).
Πόσο μπορεί να προσφέρει οικονομική ασφάλεια στους ανθρώπους; Κατά πόσο κάνει σπατάλες σε ανθρώπινους και φυσικούς πόρους. Κατά πόσο προσφέρει ευκαιρίες για εργασία με χρησιμότητα...
Χρειάζεται να μεταφερθεί η κρίση και εντός της ορθόδοξης οικονομικής επιστήμης για να αναδειχθεί ένα νέο οικονομικό παράδειγμα που θα περιλαμβάνει και άλλους παράγοντες οι οποίοι θα περιγράφουν την ανάπτυξη και την ευημερία της κοινωνίας.
Ποιος μπορεί να διαφωνήσει πως η υγεία και η παιδεία παίζουν σημαντικό ρόλο στην ευημερία και την ανάπτυξη μιας κοινωνίας;
Ακόμα και οι πιο συντηρητικοί οικονομολόγοι δεν μπορούν να το αρνηθούν. Παρόλα αυτά στα σχέδιά τους καθόλου δεν το μετράνε.
Για αυτούς ο δείκτης κοινωνικής ευημερίας σχετίζεται μόνο με το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) και τη διάσωση των τραπεζών.
Δεν υπάρχει όμως ευημερία και ελευθερία χωρίς την μεγάλη σημασία που έχουν η υγεία και η παιδεία στη ζωή των ανθρώπων. Τελεία και παύλα.
Και αυτό δεν αποτελεί μια αυτονόητη θέση από διαίσθηση, αλλά έχει αποδειχθεί και με έρευνες που έγιναν σε αναπτυσσόμενες χώρες στο πλαίσιο προγραμμάτων αντιμετώπισης της φτώχειας.
Προγράμματα που εφαρμόστηκαν σε χώρες όπως η Ινδία, Κένυα, Ουγκάντα κ.α. επιβεβαίωσαν την διαίσθηση αυτή. Με την παιδεία και την υγεία μπορεί να περιοριστεί η βρεφική και μητρική θνησιμότητα, να βελτιωθεί η καθημερινή ζωή, να μην πεθαίνουν οι άνθρωποι από αρρώστιες που θεραπεύονται, να βελτιωθεί η διαχείριση του περιβάλλοντος, να καλυτερεύσει η παραγωγή.
Ακόμα και η Παγκόσμια Τράπεζα δήλωσε το 1995 ότι η εκπαίδευση των κοριτσιών ευνοεί την ανάπτυξη υπό κάθε μορφή της. «Όλα αυτά μαζί δίνουν ταχύτερη οικονομική ανάπτυξη και , το κυριότερο, καλύτερη αναδιανομή των καρπών της ανάπτυξης» λένε.
Η μητέρα που δεν έχει πάει σχολείο και οι γείτονές της επίσης, δεν φαντάζεται κάτι διαφορετικό για τα παιδιά της. Ούτε έχει συνειδητοποιήσει την αναγκαιότητα των εμβολιασμών.
Αν οι δωρεάν κουνουπιέρες που διατίθενται σε χωρικούς για να αντιμετωπιστεί η ελονοσία γίνονται από ανέχεια δίχτυα ψαρέματος επειδή δεν έχουν πόρους να αγοράσουν, πως μπορεί να επιβάλει κανείς στους φτωχούς να αλλάξουν στάσεις;
Για αυτό, για λόγους δικαιοσύνης η υγεία και η παιδεία οφείλουν να τίθενται υπό την ευθύνη τη κοινωνίας. Μας λένε ότι οι φτωχοί είναι φτωχοί γιατί είναι ανεπαρκείς. Οι κακοί μαθητές επίσης.
Υπάρχει όμως και η άλλη άποψη. Οι φτωχοί είναι φτωχοί εξαιτίας της φτώχιας. Και δεν είναι μόνο ότι δεν έχουν τους οικονομικούς πόρους.
Οι άνθρωποι αυτοί αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα με τους πλούσιους αλλά είναι μόνοι τους. Χωρίς θεσμική υποστήριξη για να παίρνουν σωστές αποφάσεις.
Σε ένα κράτος δικαίου μια οικογένεια δεν χρειάζεται να ασχολείται με το αν θα στείλει τα παιδιά της στο σχολείο ή αν θα τα εμβολιάσει, αν θα πληρώσει εισφορές για να έχει ασφάλιση, ένας «κακός» μαθητής αν μπορεί να έχει βοήθεια από υποστηρικτικές δομές κ.λ.π.
Όλα αυτά πρέπει να έχουν εξασφαλιστεί για όλους από τους κοινωνικούς θεσμούς. Γιατί, αυτό είναι δικαιοσύνη. Χωρίς θεσμούς δεν γίνεται.
Εκτός από τους mainstreaming οικονομολόγους που προσπαθούν να μας πείσουν για την αναγκαιότητα της λιτότητας υπάρχουν και οι οικονομολόγοι που έχουν κάνει ενδιαφέρουσες προτάσεις, όπως ο Amartya Sen που στο πλαίσιο του προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για την ανάπτυξη δημιούργησε ένα «δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης» με την προσδοκία να αντικαταστήσει με τον καιρό το ΑΕΠ ως μέτρο ανάπτυξης των χωρών.
Ο δείκτης αυτός προκύπτει από τον μέσο όρο τεσσάρων δεικτών: του προσδόκιμου επιβίωσης, του ποσοστού αλφαβητισμού, του ακαθάριστου ποσοστού σχολικής παρακολούθησης και τέλος του κατά κεφαλήν εισοδήματος. Βλέπουμε λοιπόν ότι σε αυτόν τον προτεινόμενο δείκτη η υγεία και η παιδεία αποτελούν τα τρία τέταρτα και το εισόδημα μόνο το ένα τέταρτο.
Τι νόημα έχουν λοιπόν οι έννοιες ελευθερία και ευημερία με την υγεία και παιδεία απαξιωμένες, με συνεχείς συρρικνώσεις και μειώσεις δαπανών;
Η υγεία και η παιδεία δεν είναι αγαθά όπως τα άλλα. Δεν εμπίπτουν στο κλασικό σχήμα προσφοράς και ζήτησης. Μπορούν να ανθήσουν οι ιδέες και η έρευνα αν δεν κυκλοφορούν ελεύθερα; Μπορεί η χαρά της μάθησης να διαδοθεί αν δεν υπάρχει κλίμα συνεργασίας χωρίς ανταγωνισμούς και ανόητες αξιολογήσεις;
Θα μπορούσε κανείς να φανταστεί πως σωσίβιο σε ένα πλοίο δικαιούνται μόνο επιβάτες α΄ θέσης;
*Σημ. Εξαιρετική ανάλυση πάνω στα θέματα αυτά γίνεται στο βιβλίο της Esther Duflo «Γνώση εναντίον φτώχειας»
*Η Εύη Πάτκου είναι εκπαιδευτικός
alterthess
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου