ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΕΣ
Θέατρο και χειραφέτηση των παιδιών
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 22/02/2009 07:11
Τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα, το θέατρο για παιδιά όπως το πρότειναν ηθοποιοί, σκηνοθέτες και σημαντικά θεατρικά σχήματα, είχε ολοκληρώσει τις φιλόδοξες προτάσεις του: με παραστάσεις εξαιρετικές όσον αφορά τη σκηνική γλώσσα και τα ερμηνευτικά επιτεύγματα. Με ένα παιδικό θέατρο ενταγμένο στο γενικότερο κίνημα του θεάτρου έρευνας και των ομάδων θεατρικής παρέμβασης σε διαφόρους χώρους της πόλης. Με έναν έντονο προβληματισμό για τα θεάματα που απευθύνονταν στο παιδί στοχεύοντας στην ανάπτυξη της παιδικής φαντασίας, στην ψυχαγωγία, στην αισθητική διαπαιδαγώγηση αλλά και στην καλλιέργεια μιας κριτικής ματιάς πάνω στην κοινωνία και στη ζωή. Παράλληλα με ένα τέτοιο θέατρο για παιδιά, υπήρξαν αξιόλογα εγχειρήματα τόσο από την πλευρά ενός θεάτρου όπου ενεργούν και παίζουν τα ίδια τα παιδιά όσο και από την πλευρά του θεάτρου εκείνου όπου ενήλικοι καλλιτέχνες δοκιμάζουν μορφές και δυνατότητες συνεργασίας με το παιδί. Ειδικά στα διαβήματα αυτά, την κύρια θέση κατείχαν η παιδαγωγική διάσταση, το ζήτημα της καλλιτεχνικής ή μη έκφρασης του παιδιού και ο ενεργός ρόλος του στο θεατρικό γεγονός.
Σήμερα είναι το θέατρο με παιδιά καθώς αυτά επιβάλλουν την παρουσία τους, δρουν και εκθέτουν προσωπικές εμπειρίες, η πιο χαρακτηριστική θεατρική τάση που εντυπωσιάζει το κοινό και προκαλεί διάφορα ερωτήματα. Πρόκειται για ένα θέατρο με χειραφετημένα παιδιά όπου με ευθύ τρόπο αντιμετωπίζονται δύσκολα ακόμη και δυσάρεστα θέματα και όπου γίνεται απερίφραστα λόγος για την πραγματικότητα και καθημερινότητα. Μπορεί και παλιότερα σε ένα ρεαλιστικό θέατρο για παιδιά να χρησιμοποιούνταν από τους ηθοποιούς αυθεντικές μαρτυρίες και ντοκουμέντα, όμως τώρα το ίδιο το παιδί παίρνει τον λόγο και πρωταγωνιστεί όχι επειδή παίζει ή υποδύεται κάποιο δραματικό πρόσωπο αλλά επειδή με την ίδια την προσωπικότητα, τις καταθέσεις, τη δράση του ανάγεται σε πρωταγωνιστή περφόρμερ.
Ο Τιμ Ετσελς από την ομάδα Forced Εntertainment συνεργάστηκε το 2007 με το θέατρο Victoria από τη Γάνδη στη θεατρική παραγωγή «Τhat night follows day» όπου 16 παιδιά ηλικίας 8-14 ετών στέκονταν μετωπικά σαν χορωδία ή σχολική τάξη απέναντι στο κοινό και περιέγραφαν με χιούμορ αλλά και οξύτητα πώς οι ενήλικοι προσδιορίζουν τον κόσμο των παιδιών. Με το κείμενο, ιδιότυπη καταγγελία ή διαμαρτυρία που προέκυψε από συλλογική δουλειά, με τις φωνές, τον ρυθμό και τα σώματά τους, τα παιδιά απευθύνονταν στους θεατές χρησιμοποιώντας φράσεις σαν κι αυτή: «εσείς μας ταΐζετε, μας πλένετε, μας ντύνετε...».
Η ομάδα Ρίμινι Προτοκόλ ήδη από το 2002 είχε οργανώσει μερικά παιδιά 13-17 ετών σε μια εκδήλωση σκοποβολής. Η σχέση των παιδιών με τα όπλα και με το έπαθλο του καλού σκοπευτή βρισκόταν στο επίκεντρο εκείνης της εμπειρίας που πραγματοποιήθηκε στην Ελβετία κάτω από τον τίτλο «Shooting Βourbaki». Η χορογράφος Κονστάντσα Μάκρας συγκέντρωσε πρόσφατα νέους και παιδιά από τις συνοικίες των προσφύγων και από το μουσουλμανικό «μιλιέ» του Βερολίνου για το «Ηell on Εarth», μια βραδιά όπου οι νέοι χορεύουν, τραγουδούν, αφηγούνται, δείχνουν την αλήθεια και τις καθημερινές μυθολογίες τους, τη δυσφήμηση που συνεχώς συναντούν και κυρίως την ερωτική και σεξουαλική πλευρά της εφηβικής ζωής τους. Με χορευτές και παιδιά από την περιοχή Νόικελν είχε δουλέψει η Μάκρας και το 2003 σε ένα «πάρτι» εμπνευσμένο από τη σκληρή ζωή στην ξενιτιά.
Τα μωρά είναι οι πρωταγωνιστές στο θεατρικό εγχείρημα της Σουζάνε Οστεν από τη Σουηδία, όταν στο Βaby drama του θιάσου Ούνγκα Κλάρα δέκα νεογνά ηλικίας μέχρι οκτώ μηνών που τα συνοδεύει ένας ενήλικος, μετέχουν σε ένα δρώμενο, αντιδρούν σε εικόνες δραματικές, σουρεαλιστικές, ακόμη και ανοίκειες. Ο φόβος όχι μόνο δεν αποφεύγεται αλλά και επιδιώκεται ως έναν βαθμό σε αυτού του είδους τις εμπειρίες αφού, όπως δηλώνει η Οστεν, «τα παιδιά θέλουν την αλήθεια. Γιατί η ψύχωση είναι ένα ουσιαστικό θέμα για το παιδικό θέατρο».
Νομίζω ότι το θέατρο με παιδιά και από παιδιά όπως εκδηλώνεται στις ημέρες μας έχει προκύψει από μιαν αλλαγμένη αντίληψη τόσο για τις παιδαγωγικές ιδέες όσο και για την ιδέα του τι μπορεί να είναι θέατρο. Ας θυμηθούμε ότι τη δεκαετία του 1920 στη Γερμανία, η κίνηση της δημιουργικής μουσικής στα σχολεία επεδίωκε να καταστήσει το παιδί ενεργητικό πρόσωπο και όχι παθητικό αποδέκτη μιας μουσικής και θεατρικής παιδείας, ότι ο Μπρεχτ επίσης με τα διδακτικά έργα του απέβλεπε σε ένα θέατρο όπου μέσα από το δημιουργικό παιχνίδι διδάσκονται πρωτοβουλίες, συμπεριφορές, δραστηριότητες. Και τότε η παιδαγωγική εργασία και το θέατρο είχαν διασταυρώσει τις καινοτομίες τους. Στις ημέρες μας το θέατρο με παιδιά είναι μία ακόμη ένδειξη του πώς το θέατρο έχει περάσει από το έργο στη διαδικασία, από την αναπαράσταση στην εμπειρία, από το παιδί καταναλωτή της θεατρικής παράστασης στο ενεργητικό, χειραφετημένο παιδί της θεατρικής δράσης.
σχολικη αγωγη
Σήμερα είναι το θέατρο με παιδιά καθώς αυτά επιβάλλουν την παρουσία τους, δρουν και εκθέτουν προσωπικές εμπειρίες, η πιο χαρακτηριστική θεατρική τάση που εντυπωσιάζει το κοινό και προκαλεί διάφορα ερωτήματα. Πρόκειται για ένα θέατρο με χειραφετημένα παιδιά όπου με ευθύ τρόπο αντιμετωπίζονται δύσκολα ακόμη και δυσάρεστα θέματα και όπου γίνεται απερίφραστα λόγος για την πραγματικότητα και καθημερινότητα. Μπορεί και παλιότερα σε ένα ρεαλιστικό θέατρο για παιδιά να χρησιμοποιούνταν από τους ηθοποιούς αυθεντικές μαρτυρίες και ντοκουμέντα, όμως τώρα το ίδιο το παιδί παίρνει τον λόγο και πρωταγωνιστεί όχι επειδή παίζει ή υποδύεται κάποιο δραματικό πρόσωπο αλλά επειδή με την ίδια την προσωπικότητα, τις καταθέσεις, τη δράση του ανάγεται σε πρωταγωνιστή περφόρμερ.
Ο Τιμ Ετσελς από την ομάδα Forced Εntertainment συνεργάστηκε το 2007 με το θέατρο Victoria από τη Γάνδη στη θεατρική παραγωγή «Τhat night follows day» όπου 16 παιδιά ηλικίας 8-14 ετών στέκονταν μετωπικά σαν χορωδία ή σχολική τάξη απέναντι στο κοινό και περιέγραφαν με χιούμορ αλλά και οξύτητα πώς οι ενήλικοι προσδιορίζουν τον κόσμο των παιδιών. Με το κείμενο, ιδιότυπη καταγγελία ή διαμαρτυρία που προέκυψε από συλλογική δουλειά, με τις φωνές, τον ρυθμό και τα σώματά τους, τα παιδιά απευθύνονταν στους θεατές χρησιμοποιώντας φράσεις σαν κι αυτή: «εσείς μας ταΐζετε, μας πλένετε, μας ντύνετε...».
Η ομάδα Ρίμινι Προτοκόλ ήδη από το 2002 είχε οργανώσει μερικά παιδιά 13-17 ετών σε μια εκδήλωση σκοποβολής. Η σχέση των παιδιών με τα όπλα και με το έπαθλο του καλού σκοπευτή βρισκόταν στο επίκεντρο εκείνης της εμπειρίας που πραγματοποιήθηκε στην Ελβετία κάτω από τον τίτλο «Shooting Βourbaki». Η χορογράφος Κονστάντσα Μάκρας συγκέντρωσε πρόσφατα νέους και παιδιά από τις συνοικίες των προσφύγων και από το μουσουλμανικό «μιλιέ» του Βερολίνου για το «Ηell on Εarth», μια βραδιά όπου οι νέοι χορεύουν, τραγουδούν, αφηγούνται, δείχνουν την αλήθεια και τις καθημερινές μυθολογίες τους, τη δυσφήμηση που συνεχώς συναντούν και κυρίως την ερωτική και σεξουαλική πλευρά της εφηβικής ζωής τους. Με χορευτές και παιδιά από την περιοχή Νόικελν είχε δουλέψει η Μάκρας και το 2003 σε ένα «πάρτι» εμπνευσμένο από τη σκληρή ζωή στην ξενιτιά.
Τα μωρά είναι οι πρωταγωνιστές στο θεατρικό εγχείρημα της Σουζάνε Οστεν από τη Σουηδία, όταν στο Βaby drama του θιάσου Ούνγκα Κλάρα δέκα νεογνά ηλικίας μέχρι οκτώ μηνών που τα συνοδεύει ένας ενήλικος, μετέχουν σε ένα δρώμενο, αντιδρούν σε εικόνες δραματικές, σουρεαλιστικές, ακόμη και ανοίκειες. Ο φόβος όχι μόνο δεν αποφεύγεται αλλά και επιδιώκεται ως έναν βαθμό σε αυτού του είδους τις εμπειρίες αφού, όπως δηλώνει η Οστεν, «τα παιδιά θέλουν την αλήθεια. Γιατί η ψύχωση είναι ένα ουσιαστικό θέμα για το παιδικό θέατρο».
Νομίζω ότι το θέατρο με παιδιά και από παιδιά όπως εκδηλώνεται στις ημέρες μας έχει προκύψει από μιαν αλλαγμένη αντίληψη τόσο για τις παιδαγωγικές ιδέες όσο και για την ιδέα του τι μπορεί να είναι θέατρο. Ας θυμηθούμε ότι τη δεκαετία του 1920 στη Γερμανία, η κίνηση της δημιουργικής μουσικής στα σχολεία επεδίωκε να καταστήσει το παιδί ενεργητικό πρόσωπο και όχι παθητικό αποδέκτη μιας μουσικής και θεατρικής παιδείας, ότι ο Μπρεχτ επίσης με τα διδακτικά έργα του απέβλεπε σε ένα θέατρο όπου μέσα από το δημιουργικό παιχνίδι διδάσκονται πρωτοβουλίες, συμπεριφορές, δραστηριότητες. Και τότε η παιδαγωγική εργασία και το θέατρο είχαν διασταυρώσει τις καινοτομίες τους. Στις ημέρες μας το θέατρο με παιδιά είναι μία ακόμη ένδειξη του πώς το θέατρο έχει περάσει από το έργο στη διαδικασία, από την αναπαράσταση στην εμπειρία, από το παιδί καταναλωτή της θεατρικής παράστασης στο ενεργητικό, χειραφετημένο παιδί της θεατρικής δράσης.
σχολικη αγωγη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου