Ο δάσκαλος που άφηνε τα παιδιά να ονειρεύονται
Alfavita Newsroom«Όταν μας ρωτούν “ποια είναι η γραμμή του κινήματός σας;” θα έπρεπε μάλλον να απαντούμε: Είμαστε το κίνημα που μετακινεί τις γραμμές. Χωρίς καμιά επιθυμία για τις γραμμές των μαχών, τις γραμμές των συνόρων και τις ευθυγραμμίσεις, αλλά με μια αναμφίβολη τρυφερότητα για τις γραμμές του ορίζοντα, τις τυπογραφικές γραμμές και τις γραμμές της ομορφιάς» –Σελεστέν Φρενέ
«Ο δάσκαλος που άφηνε τα παιδιά να ονειρεύονται» (2006) του Daniel Losset:
Το σενάριο της ταινίας στηρίζεται στη ζωή του μεγάλου Γάλλου ριζοσπάστη παιδαγωγού και πρωτοπόρου Σελεστέν Φρενέ (Celestin Freinet 1896-1966). Η παιδαγωγική μέθοδος του Φρενέ στοχεύει στη δημιουργία ενός άλλου σχολείου όπου κάθε παιδί αντιμετωπίζεται σαν μια ξεχωριστή προσωπικότητα, μπορεί να εκφράζεται ελεύθερα, όπου η παιδεία δεν είναι αποκομμένη από την κοινωνική πραγματικότητα και ο ρόλος του εκπαιδευτικού συνίσταται κυρίως στο να βοηθήσει τα παιδιά να βρουν μόνα τους τον δρόμο της γνώσης.
Ο Σελεστέν Φρενέ, πρώτος αυτός, επεδίωξε να εισάγει τις νέες τεχνολογίες της εποχής στην εκπαίδευση: τυπογραφία, ραδιόφωνο, κινηματογράφο. Είναι πιο γνωστός ως ο πρώτος που έβαλε το τυπογραφείο στην τάξη και καθιέρωσε τη διασχολική αλληλογραφία. Λιγότερο γνωστό είναι ότι πρώτος αυτός έβαλε τον κινηματογράφο στο σχολείο το 1926! Ήταν φυσικό οι πρωτοποριακές του μέθοδοι να μην είναι αρεστές στο κατεστημένο, γι’ αυτό κυνηγήθηκε ανελέητα. Πάλεψε μέσα από αντίξοες συνθήκες και στο τέλος υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τη δημόσια εκπαίδευση για να συνεχίσει πιο ελεύθερος το παιδαγωγικό του έργο. Αλλά πια δεν ήταν μόνος. Στη βάση των ιδεών του δημιουργήθηκε ένα μεγάλο διεθνές παιδαγωγικό κίνημα που είναι ακόμα ζωντανό.
Ο Φρενέ υπήρξε συνδικαλιστής, εσπεραντιστής και ειρηνιστής. Προσχώρησε στο Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα το 1927 και αποχώρησε τελικά τo 1948, αφού έχει έλθει οριστικά πλέον σε ρήξη με αυτό. Στις αρχές της δεκαετίας του ’50, ακολούθησε πολεμική εναντίον του Κινήματος Freinet, με το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα να καταγγέλλει ιδεολογικά την Παιδαγωγική Freinet.
Διαβάζουμε για τη ζωή και το έργο του Σελεστέν Φρενέ τη σχετική μπροσούρα από το παιδαγωγικό εγχείρημα Μικρό Δέντρο:
Σύντομη βιογραφία του Σελεστέν Φρενέ
Γεννήθηκε στην Προβηγκία το 1896. Ανήκε σε μια αγροτική οικογένεια της οποίας οι αξίες τον έκαναν να αγαπά τη φύση και τις αισθήσεις που προκαλεί, να δείχνει ενδιαφέρον για τα βιοτεχνικά επαγγέλματα και να προωθεί την συλλογική δράση και συνεργασία. Φοίτησε στην Πρότυπη Σχολή Δασκάλων της Νίκαιας αλλά δεν πρόλαβε να την τελειώσει γιατί το 1915 στρατολογήθηκε από το γαλλικό στρατό και τραυματίστηκε στον πνεύμονα. Αυτή η εμπειρία τον οδήγησε να γίνει ένας αποφασιστικός πασιφιστής-ειρηνιστής και να αγωνιστεί ώστε το σχολείο να μην αποτελέσει θέρετρο εθνικισμού αλλά χώρο χειραφέτησης των παιδιών του λαού.
«Μετά τον πόλεμο και με την υγεία του σε άσχημη κατάσταση, στρατεύτηκε σε διάφορα εκπαιδευτικά συνδικάτα με το όραμα ενός Νέου Λαϊκού Σχολείου που θα συντελούσε ταυτόχρονα στην εκπαιδευτική και πολιτική μεταμόρφωση της κοινωνίας. Αυτό το όραμα τροφοδοτείται από τρείς μεγάλες πηγές έμπνευσης: το ελευθεριστικό πολιτικό και εκπαιδευτικό κίνημα που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη στις αρχές του αιώνα, τους καρπούς της Ρώσικης Επανάστασης σε ότι αφορά την εκπαιδευτική σκέψη και την πολιτική διαχείριση των εκπαιδευτικών θεσμών, τα παιδαγωγικά ρεύματα της Νέας Αγωγής.
Υπάρχουν, ωστόσο, ορισμένα χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν το κίνημα Φρενέ από τα υπόλοιπα κινήματα της Νέας Αγωγής. Ένα από αυτά είναι ότι ο Σελεστέν Φρενέ τόνισε, καθ’ όλη τη διάρκεια του παιδαγωγικού και συγγραφικού του έργου τον ανοιχτό χαρακτήρα του κινήματος του και την πρόθεση του να προσαρμόζεται στις ανάγκες του κάθε χρονικού και τοπικού πλαισίου. Για αυτόν τον λόγο, εξάλλου, ο Φρενέ αρνήθηκε, για μεγάλο διάστημα, να χρησιμοποιήσει τους όρους «μέθοδος Φρενέ» ή «παιδαγωγική Φενέ» οι οποίοι χρησιμοποιούνται για παράδειγμα για τις μεθόδους Decroly και Montessori τις οποίες θεωρούσε στάσιμες και άκαμπτες. Προτιμούσε τον όρο «τεχνικές» (από τις οποίες οι πιο γνωστές είναι η σχολική εφημερίδα, το ελεύθερο κείμενο, η σχολική αλληλογραφία, κ.α.) από τη μια γιατί δήλωνε την ανάγκη υλικής υπόστασης και εποικοδόμησης των παιδαγωγικών πρακτικών και από την άλλη γιατί άφηνε στον χειριστή αυτών των τεχνικών την ελευθερία προσαρμογής τους στις ανάγκες του κάθε επιμέρους μαθητικού πληθυσμού. Όταν δε, το 1947 το κίνημα Φρενέ οργανώθηκε σε μια ένωση, η οποία υπάρχει μέχρι σήμερα, πήρε το όνομα «Συνεργατικό Ινστιτούτο του Μοντέρνου Σχολείου» (ICEM). Κάνοντας αναφορά στο «Μοντέρνο Σχολείο» το κίνημα αυτό επέλεξε να διαφοροποιηθεί από τα υπόλοιπα κινήματα της Νέας Αγωγής τονίζοντας την τάση προσαρμογής που το χαρακτηρίζει σε εξελίξεις κάθε είδους (πολιτικές, κοινωνικές, παιδαγωγικές κ.α.)
Μια τελευταία ιδιαιτερότητα της παιδαγωγικής Φρενέ είναι ότι ο ιδρυτής της δημιούργησε γύρω του ένα ολόκληρο κίνημα θεμελιωμένο στην αρχή της συνεργασίας και της αλληλοβοήθειας μεταξύ δασκάλων, αρχή την οποία προσπαθούσε επίσης να υλοποιήσει μέσα στην τάξη του. Αυτή η συνεργασία μεταξύ δασκάλων άρχισε να οργανώνεται από το 1927 όταν δημιουργήθηκε ο «Συνεταιρισμός Λαικής Εκπαίδευσης» (Coopérative de l’Enseignement Laïc – CEL) του οποίου βασική αποστολή αποτελούσε η συγκέντρωση, παραγωγή και διάδοση οπτικό-ακουστικού εκπαιδευτικού υλικού. Από τότε, η ιδέα του Λαικού Σχολείου θα συνδεθεί, κατά τον Φρενέ, με τη χρησιμοποίηση των νέων μέσων επικοινωνίας και την εξέλιξη της τεχνολογίας». [1]
«Το 1920 έγινε δάσκαλος δημοτικού σχολείου στο χωριό του Le Barsur-Loup. Ήταν τότε που ο Φρενέ άρχισε να αναπτύσσει τις μεθόδους της διδασκαλίας του. Το 1923 αγόρασε ένα τυπογραφικό πιεστήριο με το οποίο τύπωνε δωρεάν κείμενα και σχολικές εφημερίδες για τους μαθητές του. Τα παιδιά, έτσι, μπορούσαν να συνθέσουν τις δικές τους εργασίες και μπορούσαν να συζητούν και να τις επεξεργάζονται σαν ομάδα πριν την παρουσίασή τους ως ομαδική προσπάθεια. Είχαν, επίσης, τη δυνατότητα να αφήνουν συχνά την τάξη για να πραγματοποιούν εκδρομές και μάλιστα, οι εφημερίδες τους ανταλλάσσονταν με εφημερίδες άλλων δημοτικών σχολείων.
Η εξοικείωση, λοιπόν, των παιδιών με τα οπτικοακουστικά μέσα, από τη νηπιακή τους ήδη ηλικία, η γλώσσα της κινούμενης εικόνας, σύμφωνα με τον Φρενέ, θεωρήθηκε ο κινηματογράφος ως μέσο μάθησης, αλλά και αισθητικής καλλιέργειας, επικοινωνίας, κοινωνικοποίησης και διαπλάτυνσης των πνευματικών οριζόντων των παιδιών». [2]
[1] Σύγχρονα Θέματα –Celestin Freinet, τριμηνιαία έκδοση επιστημονικού προβληματισμού και παιδείας, τεύχος 99, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2007, εισαγωγή-μετάφραση-επιμέλεια: Μαρία Παγώνη, σελ 5-6.
[2] Άρθρο της Ηλιάνας Βολονάκης, Το σχολείο του λαού, Φρενέ Σελεστέν, http://tovivlio.net
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου