“Τι να ψηφίσουμε, κύριε; Πείτε μας, μεταξύ μας είμαστε” μ’ αιφνιδίασε σ’ ένα απ’ τα τελευταία μαθήματα ένα παλικάρι τρίτης λυκείου.
Εύκολο να πεις “δεν επιτρέπεται πολιτική συζήτηση μη σας επηρεάσω”. Αλλά στη Γ λυκείου αυτό -πολύ σωστά- θα τους φανεί έλλειψη ειλικρίνειας, αν όχι ύπουλη στρεψοδικία. Πώς έκανες τόσα χρόνια κουβέντες στα Αγγλικά για μετανάστες, δικαιώματα και Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, πώς παρέδιδες Ιστορία, Οικονομικά και Κοινωνιολογία χωρίς να επηρεάζεις;
Αξίζεις μια απάντηση, ρε Γιώργο, κι εσύ κι όλοι όσοι, σαν κι εσένα, έχουν μυαλό εκατό φορές πιο γρήγορο απ’ το δικό μου και αμόλυντο, καθάριο σαν νερό πηγής του Ολύμπου. Και μόνο που ρωτάς, τιμάς τη χώρα – ζεις σε δημοκρατία, χωρίς φόβο μην αποβληθείς όπως στα χρόνια μου ή μην εκτοπιστείς σε κάνα ξερονήσι, όπως στα χρόνια του πατέρα μου. Ύστερα, τιμάς κι εμένα βέβαια αλλά και τον εαυτό σου δείχνοντας αντίληψη, σεβασμό κι ενδιαφέρον για τα κοινά. Σου οφείλω γι αυτό απάντηση χωρίς υπεκφυγές.
Ένα κρατούμενο σου δίνω πριν απ’ όλα. Να αναρωτιέσαι το ίδιο κάθε φορά, κάθε τέσσερα χρόνια, χωρίς να σε δεσμεύουν προηγούμενες επιλογές. Δεν υπάρχει ούτε μεγάλη παράταξη, ούτε κόμμα, ούτε συνιστώσα, ούτε υποψήφιος που έχει ηθικό πλεονέκτημα, με τρόπο μαγικό, για πάντα εξασφαλισμένο. Μην ακούς τι λένε. Ήθος σημαίνει – ανιχνεύεται – υπάρχει μόνο στην πράξη μέσα, άρα μετριέται κάθε μέρα, βήμα, βήμα - δεν κερδίζεται μια για πάντα. Είναι βαρύ βέβαια να ψάχνεις κάθε τετραετία με μικροσκόπιο και φανάρι, αλλά αν δεν το κάνεις, μην αυταπατάσαι, είσαι οπαδός, πελάτης, πλέμπα ρωμαϊκή, που πωρώνεται με φανφάρες, κασκόλ και εμβατήρια.
Εγώ δεν είχα την αντοχή και το σθένος να τα καταφέρω. Τα είκοσι πρώτα χρόνια παγιδευμένος σε διλήμματα “καλοί-κακοί”, ψήφιζα άκυρο και λευκό, με το ζόρι – μη πάψουν να μου δίνουν διαβατήριο - κι ύστερα, όταν χαλάρωσαν τα πράγματα, κατά τα ειωθότα εν Ευρώπη, απέχω εντελώς, δεσμευόμενος απ’ την ίδια την ιστορία μουως αναποφάσιστος. Όμως όταν ήμουν στα χρόνια σου ήταν άλλοι οι καιροί, η χώρα -όπως κι ολόκληρος ο πλανήτης- ήταν διχασμένη κι οι δυο πλευρές ζούσαν με τον τρόμο ότι οι απέναντι θα τους αφανίσουν. Κι είχα αγαπημένους κι απ’ τις δυο μεριές. Να, ένα δεύτερο κρατούμενο λοιπόν, μη δεχτείς να ψηφίσεις από φόβο ούτε με τη βία. Μη συρθείς να διαλέξεις τον σκάρτο από φόβο τι θα κάνει ο χειρότερος – είναι κακός συμβιβασμός κι έτσι μόνο τον σκάρτο θα σπρώξεις να χειροτερέψει. Κοίτα πώς χαλάνε οι τάξεις μετά την πρώτη λυκείου, όταν γίνει αντιληπτό ότι κι οι αδιάφοροι βγάζουν βαθμό κι οι απουσίες στο τέλος σβήνονται, ώστε όλοι να περνούν την τάξη. Κράτα ψηλά τον πήχυ και γύρνα την πλάτη χωρίς ενδοιασμό σε όποιον πάει να σε τρομοκρατήσει.
Το άλλο δίλημμα που θα βρεις μπροστά σου είναι της αυτοδυναμίας. Εδώ όμως δεν είναι εκδρομή Κέρκυρα ή Ρόδο, να πας με τους πολλούς -κι ας ήθελες Κρήτη- για να διευκολύνεις την κατάσταση. Σου ζητούν δύναμη οι πιο δυνατοί – θέλει διπλή προσοχή το ζύγισμα. Πρώτα κοίτα αν ο τόπος έχει δημοκρατική παράδοση, αν οι λίγοι, οι διαφορετικοί, οι αντιφρονούντες θα εξακολουθήσουν να ακούγονται. Δες ύστερα αν μπορείς να εμπιστευθείς τους δυνατούς, ότι θα φροντίσουν πριν απ’ τους δικούς τους -και με θρησκευτική ευλάβεια- τους αδύνατους. Αν είναι έτσι, δώσε τους κι άλλη δύναμη, όπως θα ‘κανες και στους συμμαθητές σου. Αν όχι, άσε τους στην ανασφάλεια, στείλε δεκαπέντε κόμματα στη Βουλή, να μάθουν επιτέλους να συνεργάζονται και με τους λίγους, τους ελάχιστους – εσείς το ξέρετε απ’ το δημοτικό, οι υποψήφιοι άρχοντες, χρόνια μεθυσμένοι από εξουσία και φιλοδοξίες, το έχουνε ξεχάσει. Μην ανησυχείς για περιπτώσεις “έκτακτου κινδύνου”, η δημοκρατία έχει προβλέψει και για αυτές και λειτουργεί ακλόνητη ακόμα και με υπηρεσιακή κυβέρνηση – το βλέπεις.
Το πιο σπουδαίο όμως απ’ όλα είναι να ξεκαθαρίσεις μέσα σου τι κόσμο θα ‘θελες για τους ανθρώπους του μέλλοντος - όχι για τα παιδιά σου, για τους αγνώστους των επόμενων αιώνων, για το είδος σου. Καταλαβαίνεις ότι εδώ μιλάω για ιδέες, Γιώργο, κι έχω μια σπάνια βεβαιότητα ότι γρήγορα θα συμφωνήσουμε.
Ξέρω καλά όλη την τάξη σου - γελάτε εύκολα μα δύσκολα γελιέστε. Δεν μπορεί να σας έπεισε κανένας καραγκιόζης ότι οι ιδέες πεθαίνουν ή ότι αξίζουν όσο εκείνοι που κατά καιρούς τις ασπάζονται. Δεν μπορεί να δέχεστε να σας σβήνει τη μνήμη κάθε αυτόκλητος σωτήρας-σαλτιμπάγκος, επειδή δεν μπόρεσε ο ίδιος με ρόπαλα να εξαφανίσει όσα αντιπαθούσε. Αν ηττήθηκε κατά κράτος ο ναζισμός, δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξε, ούτε ότι δεν μπορεί σε κάποιο άρρωστο μυαλό πάλι να ριζώσει. Αν δεν ανθοφόρησε ισότητα, ελευθερία και δημοκρατία όπου από κάποιους βίαια φυτεύτηκε η κοινοκτημοσύνη, δε σημαίνει ότι δεν μπορεί ποτέ να εφαρμοστεί. Αν όλοι οι χριστιανοί τρώνε τρία γεύματα τη μέρα κι έχουν δυο ζευγάρια παπούτσια, όταν στην Αφρική λιμοκτονούν ξυπόλητα παιδάκια, δεν φταίνε οι ιδέες μα οι άνθρωποι.
Ξέρω πως θέλετε έναν κόσμο με ίσες ευκαιρίες και δυνατότητες για όλους μα αυτό θέλει πολύν καιρό – ούτε ‘σείς δε θα τον δείτε. Λυπάμαι κι εξοργίζομαι μα δεν μπορώ να κάνω τίποτε, που οι μισοί από σας, αν δεν περάσετε εδώ, στη Σαλονίκη, δεν θα πάτε πανεπιστήμιο για λόγους οικονομικούς – ενώ άλλοι, ούτε με το ένα δέκατο ικανότητας κι επιμέλειας, με τριτοκοσμικές σπουδές στο τσεπάκι κι αγορασμένα ήδη μεταπτυχιακά, παζαρεύουν κιόλας διδακτορικό σε περίοπτα ιδρύματα. Δεν γίνεται ν’ αλλάξει μετη βία αυτό, θέλει δεκαετίες, αιώνες παιδείας φοβάμαι, μέχρι να καταλάβουμε ότι αρμενίζουμε όλοι μαζί σ’ αυτό το αστείο οβάλ καράβι κι είναι λοιπόν το πεπρωμένο μας κοινό. Ότι όπως ο πλανήτης κι ο αέρας που τον περιβάλλει είναι για όλους, έτσι πρέπει να’ ναι κι όλα τ’ άλλα, χωρίς δικαίωμα κανενός να στερεί από συνάνθρωπο για ν’ αποκτήσει ο ίδιος παραπάνω. Ψάξε όμως τέτοιες ιδέες και δώσε εκεί την ψήφο σου, ν’ αρχίσει από αύριο κιόλας η εκπαίδευσή μας.
Δεν μιλώ για δεξιούς κι αριστερούς – αν τυχόν με υποπτεύεσαι – αυτά δεν υπάρχουν πια. Αυτό είναι το προτελευταίο κρατούμενο, Γιώργο. Μην αρκείσαι σ’ ό,τι βιαστικά, από ακρισία ή συνήθεια δηλώνει για τον εαυτό τουο καθένας. Όταν ήμουν σαν κι εσένα όλη η ανέμελη πιτσιρικαρία στη χώρα δήλωναν αριστεροί. Δεν είχε κόστος βαρύ, εξορίες κι εκτοπισμούς ή όπως στην εποχή του πατέρα μου, εκτελεστικό απόσπασμα. Αντίθετα, νόμιζες πως επιδοτούνταν κιόλας. Αργότερα, άλλαξαν οι καιροί, κατέρρευσε ο υπαρκτός σοσιαλισμός, μεγάλωσαν οι έφηβοι, πήρανε να δηλώνουνε φανατικοί δεξιοί. Όταν τους θυμίζεις τα παλιά εξοργίζονται ακαριαία, παρόλο που δεν τρώνε κουτόχορτο, πως μια μέρα θα ανήκουν στο μεγάλο κεφάλαιο – δουλευταράδες μεροκαματιάρηδες με βαριές υποχρεώσεις είναι όλοι τους, κι αν έχουν και δυο άτομα προσωπικό τα ζηλεύουν κιόλας. Αν κοιτάξεις γύρω σου θα δεις, όπως κι εγώ, δικούς σου αγαπημένους κι από τις δύο πλευρές. Κι αν τους ρωτήσεις επίμονα – βγάζοντας απ’ τη μέση σάλτσες και καραμέλες, οι περισσότεροι μοιράζονται μιαν ίδια ύψιστη αξία σαν όραμα για το μέλλον. Ανθρωπινή ανθρώπινη ζωή χωρίς εξαίρεση. Μη σε μπερδεύει το 5% των αθεράπευτα ηλιθίων κι ένα μικρό ποσοστό τρομοκρατημένων. Δέκα μόνο στο εκατομμύριο, λέω, θα ‘ναι εκείνοι που με πλήρη συνείδηση και απολύτως λογικά δε θα θελαν ποτέ να μοιραστούνε τίποτε απ’ όσα έχουν – για να μπορούν να κάνουν ιδιωτικές βόλτες στο διάστημα ή τα βάθη των ωκεανών με πανάκριβα σκάφη, όταν άλλοι σκυλοπνίγονται με καρυδότσουφλα στο Αιγαίο.
Για τελευταίο ετοιμαζόμουν, Γιώργο, να σου πω να εμπιστεύεσαι τους ανθρώπους και πρώτα απ’ όλα τον εαυτό σου. Για μένα αυτό ήταν μάθημα από σπουδαίο δάσκαλο κι ακόμα το παλεύω. Και το λίγο όμως που κατάφερα, με βοήθησε πολύ στα δύσκολα, εκεί που ίσως θα χρειαζόμουν άλλα δεκανίκια κι αποκούμπια. Σεβαστή και άγια κάθε βοήθεια, δε λέω, αλλά όσο υπάρχουν άνθρωποι γύρω, μην αγχώνεσαι.
Αυτό όμως, Γιώργο, το έχεις ήδη κατακτήσει στα δεκαοχτώ. Κοιτάζω πώς με ρωτάς – σε πρώτο πληθυντικό, και “μεταξύ μας” – και βλέπω έναν κοινωνικό άνθρωπο απ’ αυτούς που ονειρεύομαι για τους επόμενους αιώνες.
Σκέψου, φαντάσου για όλους σας και προχώρα όπως καταλαβαίνεις καλύτερα λοιπόν.
Είμαι ήσυχος - τίποτε απ’ όσα είπα δε χρειάζεσαι, λεβέντη μου. Εγώ σου χρωστάω ένα μεγάλο ευχαριστώ που καταδέχτηκες να με ρωτήσεις.
*Χάρης Ηλιόπουλος
Εκπαιδευτικός στο 1ο ΓΕΛ Ωραιοκάστρου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου