Μπορείς να τους γνωρίζεις σχεδόν τρία χρόνια, να θεωρείς ότι έχεις άρτια εικόνα γι’ αυτούς και να έρχεται μια μόνο «στιγμή» και να σου ανατρέπει θεαματικά την εν λόγω εικόνα. Μπορείς να στηρίζεσαι στα στέρεα ερείσματα της πολύχρονης εμπειρίας σου και να διαμορφώνεις μια άλφα γνώμη γι’ αυτούς και να έρχεται μια μόνο αφορμή και να σου μετασχηματίζει την πλασματικότητα σε μια πραγματικότητα άγνωστη μέχρι εκείνο το σημείο.

Του Νίκου Τσούλια
Ξαφνιάζεσαι ευχάριστα όταν διαπιστώνεις ότι «αδικείς» με τους στερεότυπους κανόνες της σχολικής αίθουσας τους μαθητές σου. Και θέλεις αυτό το ξάφνιασμα να αποτελεί μια απαρχή τόσο για την αναθεώρηση της δικής σου εκπαιδευτικής ματιάς όσο, και το πιο σημαντικό, και για μια δημιουργική εξέλιξη των μαθητών σου μέσω και της δικής σου ενθάρρυνσης. Δεν έχει καμιά σημασία αν αυτό η θετική ανατροπή δεν έχει καθαρά εκπαιδευτικό περιεχόμενο˙ όχι η ζωή έχει πολύ ευρύ σύμπαν και καθετί το δημιουργικό από έναν έφηβο είναι μέθη ζωής, πίστης στον εαυτό του, θέληση και αγώνας για πολιτισμό.
Πολλά τα παραδείγματα, μικρή αναγκαστικά η αναφορά μας. Η Νικολέτα κάθε φορά που παίζει στο αρμόνιο συνδεσμώνει όλη τη χορωδία του σχολείου και γευόμαστε μια πανδαισία μουσικών χρωμάτων που μας συγκινεί με μια πρωτόγνωρη ένταση. Ο Αντρέας είναι ίσως ο πιο ζωηρός μαθητής, καλοπροαίρετος αλλά δύσκολα μπορεί να καθίσει ήσυχος και να παρακολουθήσει το μάθημα, τρία χρόνια στο σχολείο και παραμένει μόνιμα «εξεγερμένος» και κάθε φορά που κάνω μάθημα το τμήμα του σκέπτομαι από πριν τι στρατηγική θα ακολουθήσω για να τον «φέρω βόλτα». Όταν όμως πιάνει το μπουζούκι στις εκδηλώσεις του σχολείου, αγαλλιάζει η ψυχή μας. Ακόμα και το στυλ του είναι ιδανικό για το ρεμπέτικο τραγούδι που τόσο αγαπώ. Η Δέσποινα και ο Γεράσιμος, μαζί με τη Νικολέτα είναι ο πυρήνας της θεατρικής ομάδας. Είναι οι πρωταγωνιστές της πλήρους μεταμόρφωσης ενός συνόλου μαθητών, που πάνω στο «σανίδι» βγαίνουν από το κουκούλι της κάμπιας και μετασχηματίζονται σε όμορφες πεταλούδες καλώντας μας σε ένα παιχνίδι δημιουργίας ενός άλλου πιο αυθεντικού και πιο γοητευτικού κόσμου.
Στο μπάσκετ έχουμε άλλους πρωταγωνιστές, η ομάδα κάνει θαύματα και στους σχολικούς αγώνες πάει περίφημα σκορπώντας χαρά και ενθουσιασμό σ’ όλους τους μαθητές μας. Εδώ ο Ιωσήφ, ο Μάριος, ο Βασίλης, ο Λευτέρης είναι τα μεγάλα μας αστέρια. Στο ποδόσφαιρο δεν έχουμε την ίδια ακτινοβολία αλλά δεδομένου ότι εγώ εδώ έχω τη μεγάλη μου αδυναμία χρωματίζω ιδιαίτερα τις όμορφες προκλήσεις των μαθητών. Έτσι, θαυμάζω τις ποδοσφαιρικές δεξιότητες του Άρη και του Αποστόλη, για παράδειγμα που παίζουν και σε εξωσχολικές ερασιτεχνικές ομάδες, αλλά και τη θέρμη των άλλων αγοριών που αναδεικνύουν δυνατότητες νου και σώματος και δίνουν άλλη διάσταση στην παραδοσιακή εικόνα της σχολικής αίθουσας που τόσο εύκολα την θεοποιούμε εμείς οι εκπαιδευτικοί. Στη ζωγραφική, χωρίς να έχω βέβαια και κάποιο ιδιαίτερο κριτήριο αξιολόγησης, διαπιστώνεται μια ισχυρή τάση καλλιτεχνικής διάθεσης των παιδιών. Εδώ πρέπει να σημειώσω ανάμεσα σε πολλά παραδείγματα την Παρίτα και την Κωνσταντίνα, οι οποίες θα έχουν – κατά την ταπεινή γνώμη μου – προοπτική στον εικαστικό χώρο, αν βέβαια αγωνιστούν στη ζωή τους με πείσμα και αυτοπεποίθηση.
Αλλά και στις δημιουργικές εργασίες, στη λογοτεχνική αύρα έχουμε ξαφνιάσματα και ξαφνιάσματα. Το περιοδικό μας, με τη σταθερή ευθύνη ενός σπουδαίου φιλολόγου, φιλοξενεί όμορφους στοχασμούς και εικονοκλαστικές σκέψεις που σε οδηγούν σε άγνωστα μονοπάτια. Εδώ στην άσκηση της γραφής έχω βάλει και εγώ την προσωπική μου πρωτοβουλία. Με ενθουσιάζει απλά και μόνο η ανάγνωση εργασιών των μαθητών όπου εκτίθεται αυτοτελώς (…) και αυθεντικά η σκέψη τους, οι ιδέες τους και η φαντασία τους. Επ’ αυτού αφιερώνεται ξεχωριστό άρθρο.
Οφείλω να πω όμως ότι σ’ όλες αυτές τις δραστηριότητες δεν έχουμε κατ’ ανάγκη ανατροπή της κλασικής μαθησιακής εικόνας των μαθητών, αφού πολλοί άριστοι μαθητές και μαθήτριες είναι εξίσου άριστοι και σ’ αυτά τα πεδία. Απλώς η αίσθηση της θετικής ανατροπής αφορά σε μαθητές που δεν ανταποκρίνονται σε μεγάλο βαθμό στις απαιτήσεις της παραδοσιακής μάθησης.
Αν αθροίσουμε συνολικά τον αριθμό των μαθητών και μαθητριών που δίνουν και μια άλλη όψη του εαυτού τους πέραν εκείνης της στενά αξιολογικής λειτουργίας του σχολείου, εκτιμώ ότι αφορά περί το ένα τρίτο του συνόλου των μαθητών. Πρόκειται για μια ικανοποιητική ποσοτική σχέση του γενικού πολιτισμικού πλαισίου του σχολείου. Έτσι, παρά το γεγονός της γενικότερης αδυναμίας της τυπικής εκπαίδευση να περιλάβει στους κόλπους της θεσμικά την τέχνη και τον πολιτισμό, στην πράξη πάρα πολλά σχολεία σ’ όλη την επικράτεια αγωνίζονται για την προαγωγή μιας δημιουργικής κουλτούρας, για τη δημιουργία ενός ελπιδοφόρου μέλλοντος της κοινωνίας μας.