δίκτυο για τα δικαιώματα των μαθητών

Διαπολιτισμική εκπαίδευση στην Ελλάδα: Τρόποι αξιοποίησης του αναλυτικού προγράμματος στο Γυμνάσιο

 Alfavita

 0

Του Βασίλη Πλατή, ΠΕ 02-Φιλολόγων, Μουσικό Σχολείο Γιαννιτσών Πέλλας

Στις σύγχρονες κοινωνίες της παγκοσμιοποίησης το φαινόμενο της πολυπολιτισμικότητας αποτελεί μία υπαρκτή πραγματικότητα. Σε αυτή την εξέλιξη έχει συντελέσει και το προσφυγικό κύμα που διογκώθηκε τα τελευταία χρόνια εξαιτίας των εμφυλίων πολέμων που ξέσπασαν σε διάφορες περιοχές του πλανήτη καθώς και λόγω της οικονομικής εξαθλίωσης που βιώνει σήμερα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού στις υπανάπτυκτες χώρες. 

Άνθρωποι που δοκιμάστηκαν σκληρά στις παραπάνω περιοχές εξαναγκάστηκαν σε φυγή κατά κύματα προς τις αναπτυγμένες χώρες αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Παράλληλα, το άνοιγμα των συνόρων και οι δυνατότητες μετακίνησης στο πλαίσιο υπερεθνικών οντοτήτων (λ.χ. της Ευρωπαϊκής Ένωσης) μετέτρεψαν τις δυτικές κοινωνίες σε χοάνες λαών και πολιτισμών.

Συνεπώς, οι κοινωνίες αυτές, ανάμεσά τους και η ελληνική, προκειμένου να διατηρήσουν τη συνοχή τους και να αποτρέψουν τυχόν εκφυλιστικά φαινόμενα που μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και σε έξαρση τυφλής βίας, οφείλουν να διαχειριστούν την πανσπερμία λαών και πολιτισμών που εγκαταβιούν στους κόλπους τους εφαρμόζοντας τις αρχές της διαπολιτισμικότητας στα εκπαιδευτικά τους συστήματα, τα οποία επιβάλλεται να προετοιμάζουν πολίτες που θα χαρακτηρίζονται από ευρεία οπτική των πραγμάτων και ανεκτικότητα απέναντι στο διαφορετικό.

Οι αρχές της διαπολιτισμικότητας εφαρμόζονται και στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και μάλιστα με «όχημα» το αναλυτικό πρόγραμμα. Το αναλυτικό πρόγραμμα του Γυμνασίου και του Λυκείου, πράγματι, παρέχει δυνατότητες για την εφαρμογή των αρχών της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Τα μαθήματα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας μπορούν να αξιοποιηθούν στο πλαίσιο της ανταλλαγής πολιτισμικών εμπειριών. Ειδικότερα το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας που είναι εστιασμένο σε κάποιες από τις ενότητες των σχολικών εγχειριδίων σε θέματα παγκοσμίου ενδιαφέροντος και οικουμενικές αξίες, ενδείκνυται για την ανταλλαγή απόψεων, ιδεών, αξιών, νοοτροπιών και συνηθειών.

Για παράδειγμα, εστιάζοντας στο σχολικό εγχειρίδιο της Νεοελληνικής Γλώσσας της Γ΄ Γυμνασίου, η ανάλυση θεματικών όπως ο πόλεμος και η ειρήνη, οι οικουμενικές αξίες που καλλιεργούν τον εθελοντισμό ή η τέχνη, επιτρέπουν στους μαθητές που ανήκουν σε διαφορετικές φυλές και πολιτισμούς, έχουν διαφορετικό χρώμα και συνήθειες να κατανοήσουν ότι υπάρχουν πολλά πράγματα που ενώνουν τους λαούς και ελάχιστα που τους χωρίζουν.

Από την άλλη πλευρά, αξιοποιώντας τα θέματα που ίδιου σχολικού εγχειριδίου και δη την ενότητα που τιτλοφορείται «Γλώσσα-Γλώσσες και πολιτισμοί του κόσμου», οι μαθητές αντιλαμβάνονται ότι δεν υπάρχουν ανώτερες και κατώτερες γλώσσες ούτε ανώτεροι και κατώτεροι λαοί και πολιτισμοί.

Η ενότητα αυτή μπορεί να αποτελέσει αφόρμηση για να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές ότι στο διάβα των αιώνων με τις μετακινήσεις λαών και φυλών και τις κατακτήσεις υπήρξαν ανταλλαγές και σε πολιτισμικό αλλά και γλωσσικό επίπεδο, που αντανακλώνται στη σύγχρονη γλώσσα και τον πολιτισμό τους.

Η προσέγγιση αυτή θα τους οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι οι ίδιοι οφείλουν να μην παρασυρθούν από τις σύγχρονες εκδοχές της νιτσεϊκής θεωρίας του υπεράνθρωπου που διακινούνται τελευταία σε διάφορες χώρες της Ευρώπης –με διαρκώς αυξανόμενη ένταση– και να απορρίψουν διχαστικές θεωρήσεις και άκαιρους εθνικισμούς.

Ειδικότερα, στην Ενωμένη Ευρώπη η κοινωνικοπολιτική συγκυρία επιβάλλει οι λαοί που συμβιώνουν αρμονικά σε πολυπολιτισμικές κοινωνίες να ενώσουν τις δυνάμεις τους και με σεβασμό στην πολιτισμική ταυτότητα και τις ιδιαιτερότητες του άλλου να απομονώσουν τις ακραίες φωνές και να προστατεύσουν το μέλλον και την ενότητα της γηραιάς ηπείρου.

Αναφορικά με την ενότητα που θα επέλεγα ως κατάλληλη για να εφαρμόσω τις αρχές της διαπολιτισμικότητας και να περάσω στους νέους ανθρώπους τα κατάλληλα μηνύματα, αυτή θα ήταν η τιτλοφορούμενη «Είμαστε όλοι ίδιοι. Είμαστε διαφορετικοί» από το εγχειρίδιο της Νεοελληνικής Γλώσσας της Γ΄ Γυμνασίου.

Σε ένα πολυπολιτισμικό ακροατήριο, ο διδάσκων στη συγκεκριμένη ενότητα έχει τη δυνατότητα να οδηγήσει τους μαθητές του, που ανήκουν σε διαφορετικές φυλές, εθνότητες και είναι φορείς διάφορων πολιτισμών, αφενός μεν στην κατάκτηση της εθνικής και πολιτισμικής τους αυτογνωσίας, αφετέρου δε στην κατανόηση της θέσης τους στον κόσμο μέσω της διεπαφής τους με άλλους πολιτισμούς, φορείς των οποίων είναι οι συμμαθητές τους.

Στο πλαίσιο αυτό, κατά την ανάπτυξη της διδασκαλίας, οι μαθητές παρουσιάζουν στους συμμαθητές τους τον εαυτό τους ως φορέα μιας διαφορετικής κουλτούρας. Σταχυολογούν και προβάλλουν κομμάτια από τη γεωγραφία των χωρών τους, τη γλώσσα, την εθνική ιστορία, τα ήθη και τα έθιμα, τα μνημεία του πολιτισμού, τις παραδόσεις, τη γαστρονομία του τόπου τους.

Συνεπώς, από την όσμωση των διαφορετικών πολιτισμών, οι μαθητές αντιλαμβάνονται ότι όλος ο κόσμος δεν περιστρέφεται γύρω από τη δική τους χώρα και τον δικό τους πολιτισμό ούτε ότι οι ίδιοι αποτελούν τον  «περιούσιο» λαό του κόσμου, τον ένα και μοναδικό, σύμφωνα με τις διδαχές της κρατούσας εθνικής ιδεολογίας. Από την άλλη πλευρά, η παρατήρηση αυτή καθόλου δεν τους δεσμεύει να προβάλλουν και να υποστηρίζουν τη δική τους εθνική ιδιοπροσωπία και μάλιστα να είναι περήφανοι γι' αυτή.

Το επιστέγασμα από τη διαπραγμάτευση με τέτοιο τρόπο, σύμφωνα με τις αρχές της διαπολιτισμικότητας, της παραπάνω ενότητας είναι οι μαθητές να γίνουν «σοφότεροι» αναφορικά με το τι επικρατεί γύρω τους, περισσότερο δεκτικοί στο να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους γύρω από άλλους πολιτισμούς και να κατανοήσουν ότι κάθε ανθρώπινη ύπαρξη έχει τη δική της αξία.

Είναι γεγονός ότι σε ένα «δύστροπο» διεθνές περιβάλλον στο οποίο οι λαοί και οι κοινωνίες αντιμετωπίζουν πολυποίκιλα προβλήματα επιβίωσης, η εκπαίδευση μπορεί να συμβάλει στην οικοδόμηση αληθινών σχέσεων μεταξύ των λαών-φορέων διαφορετικών εθνικών και πολιτισμικών ταυτοτήτων και στη σφυρηλάτηση ισχυρών δεσμών.