Η "Εκπαίδευση της Αμάθειας": Οι μεταλλάξεις της Εκπαίδευσης και η προώθηση μιας "αφήγησης αποτυχίας"
Χρήστος ΚάτσικαςΗ συζήτηση γύρω από τις εκπαιδευτικές επιδόσεις και τη σύνδεσή τους με την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου έχει συχνά ως στόχο τη δημιουργία ενός επικοινωνιακού περιβάλλοντος που στρέφεται εναντίον των εκπαιδευτικών, των μαθητών και των γονέων. Μέσα από την προώθηση μιας "αφήγησης αποτυχίας" το επιτελείο του υπουργείου Παιδείας επιδιώκει να δικαιολογήσει και να νομιμοποιήσει μέτρα που ευνοούν την υποβάθμιση και την ιδιωτικοποίηση της δημόσιας εκπαίδευσης, αποκρύπτοντας τις βαθύτερες αιτίες των προβλημάτων.
Παράλληλα αποκρύπτει, μέσα σ’ ένα σύννεφο επικοινωνιακής σκόνης για τις «δυνατότητες και τις ευκαιρίες των «υπερλεωφόρων της πληροφορίας» και των «ψηφιακών εφαρμογών» τις πραγματικές αιτίες που μεταλλάσσουν το ελληνικό σχολείο σε μια «βιομηχανία» ενός ιδιόμορφου αναλφαβητισμού.
Από τη δεκαετία του ’80 έως σήμερα, η εκπαιδευτική πολιτική στην Ελλάδα μοιάζει με ένα ατελείωτο déjà vu: διακηρύξεις για την ανάγκη μεταρρύθμισης, κατηγορίες για παρωχημένα προγράμματα σπουδών και προτάσεις που στοχεύουν περισσότερο στην προσαρμογή του σχολείου στις ανάγκες της αγοράς παρά στην ουσιαστική μόρφωση των μαθητών.
Ένα ατελείωτο ξόρκισμα των «παρωχημένων αναλυτικών προγραμμάτων», της «εξάρτησης των μαθητών από θεσμούς παραπαιδείας», της «μετατροπής του Λυκείου σε ένα διάδρομο για τις εξετάσεις για το πανεπιστήμιο», της «άγονης γνώσης», του «ζυγού των εξετάσεων». Για να μην πάμε πιο πίσω, από τον Γιώργο Παπανδρέου (1994-1996) και τον Γεράσιμο Αρσένη (1996-2000) έως τον Ευριπίδη Στυλιανίδη ( 2007 - 2009) την Άννα Διαμαντοπούλου (2009-2012) και τον Κωνσταντίνο Αρβανιτόπουλο (2012-2014) και από την Επιτροπή Λιάκου του 2015-2016 (επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ) μέχρι την Κεραμέως και τον Πιερρακάκη τα ίδια ακριβώς λόγια, η ίδια γραμμή και τα ίδια αποτελέσματα. Σαν ένα ιδιόμορφο «παράλληλο πρόγραμμα», διακηρύξεις και πραγματικότητα, την ίδια ώρα που «βγάζουν τη γλώσσα» τους η μία στην άλλη, την ίδια ώρα συνδέονται με τον ίδιο στόχο: να μοντάρουν και να μαντάρουν την εκπαίδευση στα νέα πατρόν.
Η αντίφαση
Όσοι δεν παίρνουν τοις μετρητοίς τα «οραματικά» λόγια του Υπουργού Παιδείας, γνωρίζουν από πρώτο χέρι ότι η «εκπαίδευση της αμάθειας» δεν εντάσσεται στην παθολογία της υπαρκτής εκπαίδευσης, δεν είναι σε καμιά περίπτωση δυσλειτουργία του υπαρκτού σχολείου, μια «άτυχη στιγμή του συστήματος» η οποία μπορεί να επιδιορθωθεί ή να θεραπευθεί μέσα από εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις.
Η «εκπαίδευση της αμάθειας» ανήκει στη φυσιολογία του υπαρκτού σχολείου, αποτελεί δομικό χαρακτηριστικό του, το οποίο δεν μπορεί να το αποβάλλει όσες μεταρρυθμίσεις και αν κάνει. Αν το αποβάλλει δεν θα μπορεί να λειτουργήσει καθώς δεν θα μπορεί να πραγματοποιήσει το σκοπό της : να εκπαιδεύσει αφενός κατάλληλα τη δική της νέα γενιά, ως «συνέχεια του εαυτού της», εξοπλίζοντάς την με την ιδεολογία της και με γνώσεις και ικανότητες οι οποίες απαιτούνται για τον έλεγχο των μέσων παραγωγής και του κράτους και αφετέρου να «εκπαιδεύσει» τη νέα γενιά της εργατικής τάξης, έτσι ώστε αυτή να γίνει ικανή και πρόθυμη για εκμετάλλευση.
Είναι «ζήτημα ζωής και θανάτου» του ίδιου του συστήματος η «παραγωγή» παθητικών, συναινετικών, δογματικών, υπομονετικών, εξουσιαζόμενων, άκαμπτων, συντηρητικών προσωπικοτήτων που αντιστέκονται στην αλλαγή της κοινωνίας προκειμένου να κρατήσουν ανέπαφες τις παραδοχές τους για τον κόσμο που ζουν.
"Καινοτομία" ή Μορφωτική Υποβάθμιση;
Τα τελευταία χρόνια, έννοιες όπως η "καινοτομία" και οι "δεξιότητες του μέλλοντος" χρησιμοποιούνται για να ντύσουν τη σταδιακή διάβρωση του σχολικού έργου. Οι νέες τεχνολογίες παρουσιάζονται ως πανάκεια, με προγράμματα που υπόσχονται την ψηφιακή αναβάθμιση της εκπαίδευσης.
Η διδασκαλία γίνεται πιο τυποποιημένη, επικεντρωμένη στις εξετάσεις, ενώ η κριτική σκέψη και η δημιουργικότητα περιορίζονται. Οι μαθητές εκπαιδεύονται περισσότερο ως "επεξεργαστές δεδομένων" παρά ως ενεργοί πολίτες με ικανότητα ερμηνείας και δράσης στον κόσμο που ζουν.
Η Εκπαίδευση της Αμάθειας: Ένα Σύγχρονο Φαινόμενο
Ο όρος "εκπαίδευση της αμάθειας" δεν αναφέρεται απλώς στην έλλειψη γνώσεων. Αντιθέτως, περιγράφει τη σκόπιμη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού συστήματος που εμποδίζει την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της δυνατότητας ανάλυσης.
Στο πλαίσιο αυτό, τα εκπαιδευτικά προγράμματα προσανατολίζονται όλο και περισσότερο στις ανάγκες της αγοράς εργασίας, με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της γενικής παιδείας και την ενίσχυση μιας εργαλειακής λογικής στη γνώση. Οι μαθητές προετοιμάζονται για εξετάσεις, αλλά όχι για να κατανοήσουν ή να αντιμετωπίσουν σύνθετα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα.
Λειτουργικός Αναλφαβητισμός: Το Νέο Φαινόμενο
Σύμφωνα με εκπαιδευτικούς και ακαδημαϊκούς, οι τελευταίες δεκαετίες χαρακτηρίζονται από την αύξηση του φαινομένου του λειτουργικού αναλφαβητισμού. Μαθητές που ολοκληρώνουν τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση δυσκολεύονται να εκφράσουν τις σκέψεις τους, να κατανοήσουν κείμενα και να κάνουν βασικές λογικές αφαιρέσεις.
Το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο εμφανές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπου πανεπιστημιακοί δάσκαλοι παρατηρούν ότι φοιτητές που εισάγονται με υψηλές βαθμολογίες αδυνατούν να αναπτύξουν πρωτότυπη σκέψη και να αντιμετωπίσουν μη τυποποιημένα προβλήματα.
Η Τεχνολογική Υπόσχεση και η Πραγματικότητα
Η ψηφιοποίηση της εκπαίδευσης παρουσιάζεται ως η λύση σε όλα τα προβλήματα. Ωστόσο, η θεμελίωση της τηλεκπαίδευσης και η χρήση τεχνολογικών εργαλείων δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τον ρόλο του δασκάλου. Όπως υπογραμμίζουν οι ειδικοί, η προσωπική σχέση μαθητή-εκπαιδευτικού και η δημιουργία ενός ζωντανού μαθησιακού περιβάλλοντος είναι αναντικατάστατες.
Η υπερβολική εξάρτηση από την τεχνολογία δημιουργεί κινδύνους αποξένωσης, ενώ προάγει την τυποποίηση της γνώσης και την υποβάθμιση της δημιουργικότητας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου