ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
(σχολιάζοντας το κείμενο του Celestin Freinet, Το σχολείο και το δημοκρατικό ιδανικό)
Όταν προβάλαμε με το «Σκασιαρχείο» την ταινία της Joanna Grudzinska, «Επανάσταση – Σχολείο» (2016), η οποία ολοκληρώνονταν χρονικά μέχρι μεταξύ 1918 – 1939, ίσως να μη γνωρίζαμε ακριβώς το τι έγινε στο τελευταίο συνέδριο της Νέας Αγωγής αν δεν είχαμε αυτό το κείμενο του Celestin Freinet (1939). Δημοσιεύτηκε χρόνια μετά στο περιοδικό ‘Νεοελληνική Παιδεία’ («Το σχολείο και το δημοκρατικό ιδανικό», μετάφραση Χάρης Πάτσης, χρόνος α’, αριθμός 9, Αθήνα, Ιούνης 1946, σελ. 9 – 10). Το 1939 η προγραμματισμένη συνάντηση της Νέας Αγωγής δεν έγινε λόγω της επικράτησης του φασισμού. Το θέμα της ήταν το δημοκρατικό ιδανικό και το τι πρέπει να γίνει από τους παιδαγωγούς για την προπαρασκευή του μέλλοντος. Ωστόσο οι περιλήψεις των ομιλητών δίνονται στη δημοσιότητα και η μετάφραση από τον Χάρη Πάτση του κειμένου του Celestin Freinet δείχνει και τη δική του βαθιά ανησυχία για τις εξελίξεις των πολιτικών πραγμάτων και στην Ελλάδα. Το περιοδικό ‘Νεοελληνική Παιδεία’ (1945 – 1949) συστηματικά έχει στην πρώτη περίοδο μεταφράσεις του Χάρη Πάτση (Freinet, Claparede) και άρθρα σ’ όλη του την περίοδο του Τζάνου Τσαγκιά (ο δάσκαλος του 9ου Καλογρέζας που βάζει την τυπογραφική μηχανή στο σχολείο το 1930).
Η περίοδος της μετάφρασης του Χάρη Πάτση είναι για τον ίδιο αυτή του Πειραματικού Σχολείου στο Πανεπιστημίο Αθηνών στη Σκουφά (1945-1946), όπου ολοκληρώνει την μετεκπαίδευση του ως δάσκαλος και συγκρούεται με τον Νικόλαο Εξαρχόπουλο. Ο Τζάνος Τσαγκιάς, ο Μίλτος Κοντουράς και ο Χάρης Πάτσης είναι από τους πρώτους δασκάλους που δέχονται τις επιρροές του Freinet. Αμέσως μετά το 1947 ο Χάρης Πάτσης απολύεται για λόγους «αντεθνικής δράσης στην κατοχή» και στέλνεται στην εξορία. Θα επιστρέψει τυπώνοντας το «Τυπογραφείο» (1951), θα αλληλογραφήσει με τον Freinet και θα εκδώσει το περιοδικο ‘Νέο Σχολείο’ (1950 – 1970), όπου θα μεταφραστούν πολλά κείμενα του Freinet.
Μεταφρασμένο σε μια περίοδο, όπως αυτή του εμφυλίου πολέμου (1946 – 1949) κι ένα χρόνο μετά την ήττα του φασισμού, το κείμενο αυτό του 1939 είναι επίκαιρο ακόμη και σήμερα γιατί ακροβατεί για τη δράση του εκπαιδευτικού μέσα κι έξω από το σχολείο, φέρνοντας στο νου μας τον λαϊκό δάσκαλο του μεσοπολέμου (τόσο ξεχασμένου σήμερα λόγω διδακτικού ωραρίου κι άλλων αλλότριων απασχολήσεων). Είναι ο δάσκαλος που παίρνει μέρος στην αντίσταση (αλλά και στους αγώνες που κρίνει ο ίδιος), αλλά το κείμενο γράφεται πριν επικρατήσει ο φασισμός. Στηρίζοντας τις τεχνικές του και κυρίως το τυπογραφείο, το ελεύθερο κείμενο, τα πλάνα εργασίας (τις προσωπικές έρευνες και τη συλλογή υλικού), δημιουργώντας τους όρους αντιπαράθεσης του φασισμού με την δημοκρατία (και τον κομουνισμό που έχει στο νου του με την έννοια της κοινότητας) και φτιάχνοντας την ιδέα της συνεργατικής τάξης (όπου περιττεύει ο εντολέας, το αφεντικό, ο ήρωας, ο αρχηγός και ο ηγέτης), συγκροτεί την ιδέα του σχολείου της κοινότητας που δουλεύουμε κι εμείς σήμερα στο «Σκασιαρχείο». Ένα μονάκριβο κείμενο για ανάγνωση και εμβάθυνση. Μια σημαντική συμβολή στην πρόσληψη του Freinet στην Ελλάδα. Θερμές ευχαριστίες στον Γιώργο Κατσαμάκη για την ανεύρεσή του στην Ακαδημία Αθηνών και την χρόνια συνεργασία μαζί του. (Μπάμπης Μπαλτάς, 12/7/2018)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου