δίκτυο για τα δικαιώματα των μαθητών

Τριπλή Ανάπτυξη των Μαθητών και Περιγραφική Αξιολόγηση

Εφόσον, η εκπαιδευτική κοινότητα (εκπαιδευτικοί, γονείς και Υπουργείο Παιδείας) επιθυμεί τη δημιουργία ισόρροπα αναπτυγμένων μαθητών-μελλοντικών πολιτών, οφείλει να εκλαμβάνει τους μαθητές σφαιρικά ως γνωστικά, κοινωνικά και συναισθηματικά ...

Εκτυπώσιμη μορφή

Δημοσίευση: 21/12/2016

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ESOS

Tου Βασίλειου Αναγνώστου
(Εκπαιδευτικός, υποψήφιος Διδάκτωρ στη Συγκριτική Εκπαίδευση, ΕΚΠΑ)

Η πρόσκληση του ΙΕΠ προς τις σχολικές μονάδες της υποχρεωτικής εκπαίδευσης προκειμένου να εκδηλώσουν ενδιαφέρον για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και την πιλοτική εφαρμογή της περιγραφικής αξιολόγησης μαθητών στην υποχρεωτική εκπαίδευση, που θα υλοποιηθεί κατά τα σχολικά έτη 2016-17 και 2017-18 και οι συνακόλουθες πρώτες αντιδράσεις των άμεσα ενδιαφερομένων ήλθε να θυμίσει σκηνικά διεκδικήσεων του πρόσφατου παρελθόντος στο ευαίσθητο ζήτημα της αξιολόγησης. Τούτο, σε συνδυασμό με το πάγιο έλλειμμα της κουλτούρας δοκιμής και πειραματισμού σε θέματα αξιολόγησης έχει φέρει τις ενδιαφερόμενες πλευρές σε δύσκολη θέση. Έτσι, ομοσπονδίες και σύλλογοι των εκπαιδευτικών εξέδωσαν αποφάσεις με τις οποίες καλούν τους συλλόγους διδασκόντων να μην ανταποκριθούν στην πρόσκληση διότι αφενός το Υπουργείο Παιδείας δεν έχει αποσαφηνίσει τις θέσεις και τις προθέσεις του αφετέρου η περιγραφική αξιολόγηση των μαθητών θεωρούν ότι συνιστά έμμεσο τρόπο εισαγωγής της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών. Όμως, η συλλογική συνείδηση του κοινωνικού σώματος, αυτόματα, σωρεύει αυτή την αντίδραση ως μήνυμα ότι οι εκπαιδευτικοί ικανοποιούνται με την ασαφή και αοριστολογική αριθμητική αξιολόγηση των μαθητών και ότι αδιαφορούν για την περιγραφική αποσαφήνισή της σε βάρος των ίδιων των μαθητών τους.

Εξετάζοντας το όλο ζήτημα πέρα από την μορφή της αξιολόγησης (περιγραφική ή αριθμητική), υπάρχει μία πολύ πιο κρίσιμη διάσταση στο ζήτημα της αξιολόγησης των μαθητών, αυτό της ανάπτυξης των μαθητών, με την οποία κανείς μέχρι σήμερα δεν φαίνεται να ασχολείται. Η έννοια «ανάπτυξη των μαθητών» ενέχει ιδιαίτερη σημασία για την αγωγή και την εκπαίδευση καθώς αποτελεί τον κύριο λόγο που οδηγεί την κοινωνία να ιδρύει και να λειτουργεί σχολεία προς όφελος των πολιτών και της ίδιας της κοινωνίας εν τέλει. Πιο συγκεκριμένα, η κυριότερη προσφορά της οικογένειας αλλά και του σχολείου προς τους μαθητές πρέπει να είναι η ανάπτυξή τους σε τρία επίπεδα: γνωστικό/μαθησιακό, κοινωνικό και συναισθηματικό.

Όμως το παραπάνω δεοντολογικό «πρέπει» για την τριπλή ανάπτυξη των μαθητών δεν αποτελεί αυτονόητη προτεραιότητα των Εκπαιδευτικών Αρχών, πολλών εκπαιδευτικών και πολλών γονέων. Στην πρακτική τους επικεντρώνονται, κυρίως, στην διδασκαλία και μάθηση μέσω της αποστήθισης και της αναπαραγωγής γνώσεων, όλοι σχεδόν οι μαθητές προάγονται από τάξη σε τάξη και οι εκπαιδευτικοί του επόμενου σχολικού έτους είθισται να κατηγορούν τους συναδέλφους του προηγούμενου έτους για το αποτέλεσμα της απομνημόνευσης ποσοτικών γνώσεων των μαθητών. Αυτή η στείρα γνώση αποτελεί το ουσιαστικό αντικείμενο της αξιολόγησης στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Έτσι, στο τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, οι μαθητές οι οποίοι «αποτυγχάνουν» στην αποστήθιση αποφοιτούν με χαρακτηριστικά λειτουργικού αναλφαβητισμού όπου μαζί με τους οργανικά αναλφάβητους δημιουργούν σημαντική πληθυσμιακή ομάδα που αδυνατεί να κατανοήσει την ζωή γύρω της και τρέπονται σε εύκολα θύματα λαϊκισμού και απολυτότητας κάθε μορφής.

Εφόσον, η εκπαιδευτική κοινότητα (εκπαιδευτικοί, γονείς και Υπουργείο Παιδείας) επιθυμεί τη δημιουργία ισόρροπα αναπτυγμένων μαθητών-μελλοντικών πολιτών, οφείλει να εκλαμβάνει τους μαθητές σφαιρικά ως γνωστικά, κοινωνικά και συναισθηματικά όντα και να συμβάλλει στην τριπλή ισόρροπη ανάπτυξη και την αντίστοιχη αξιολόγησή τους. Ως ενδεικτικά παραδείγματα γνωστικής/μαθησιακής ανάπτυξης των μαθητών αναφέρονται η ικανότητα εφαρμογής των δεξιοτήτων που αποκτούν στο σχολείο, η ανάπτυξη και εφαρμογή στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων και κριτικής σκέψης, η εκδήλωση δημιουργικότητας και η ανάληψη ευθύνης με την πραγματοποίηση ομαδικών συνθετικών εργασιών. Ως ελάχιστη συναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών προϋποτίθεται ότι σέβονται και εμπιστεύονται τους συμμαθητές, τους εκπαιδευτικούς και το λοιπό προσωπικό και το αντίστροφο, έχουν αναπτύξει ενσυναίθηση, αισθάνονται ασφάλεια στο σχολείο και ικανοποίηση για την αυτο-εικόνα και την αυτοπεποίθησή τους. Τέλος, η κοινωνική ανάπτυξη των μαθητών αναγνωρίζεται όταν οι μαθητές συνεργάζονται μεταξύ τους και τους εκπαιδευτικούς τους, επιλύουν ειρηνικά τα διαπροσωπικά προβλήματα με τους συμμαθητές τους, εκδηλώνουν θετική στάση στη μάθηση, ενεργοποιούνται σε ομαδοσυνεργατικές μορφές μάθησης, αναλαμβάνουν ηγετικούς ρόλους με αυτοπεποίθηση δίχως να εμποδίζονται από το σχολικό περιβάλλον και εκδηλώνουν ενδιαφέρον για εθελοντική προσφορά.

Η αποτίμηση της γνωστικής/μαθησιακής, κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης των μαθητών προϋποθέτει την επιστημονική περιγραφική παρουσίαση των δυνατοτήτων και των αναγκών κάθε μαθητή και στα τρία πεδία σε συγχρονικό και διαχρονικό επίπεδο ώστε να καθορίζονται με σαφήνεια οι στόχοι και η προστιθεμένη αξία τους με την πάροδο του χρόνου, ενώ κρίσιμο κριτήριο αποτελεί ο βαθμός ικανοποίησής τους από την ζωή τους στο σχολείο.

Αυτή η πρόταση μεταφέρει το αντικείμενο της συζήτησης για την περιγραφική αξιολόγηση των μαθητών από την στάσιμη και αναπαραγωγική ανάπτυξη των μαθητών στην τριπλή ανάπτυξή τους. Με τη σειρά της, η περιγραφική αξιολόγηση της τριπλής ανάπτυξης των μαθητών αλλάζει όλο το πλαίσιο παροχής εκπαιδευτικού έργου προς τους μαθητές σε επίπεδο τάξεων και σχολικών μονάδων, τους σκοπούς της εκπαίδευσης και αντιμετωπίζει όλες τις νέες προκλήσεις της μετα-νεωτερικής εκπαιδευτικής διαδικασίας. Όμως, η αποτύπωση της τριπλής ανάπτυξης των μαθητών μέσω της περιγραφικής αξιολόγησης σημαίνει συγκεκριμένες προϋποθέσεις: α) πολιτική βούληση ώστε να αλλάξουν οι προτεραιότητες του εκπαιδευτικού έργου και της περιγραφικής αξιολόγησής του, β) καλλιέργεια κουλτούρας στην αξιολόγηση, γ) ενδιαφέρουσα και αποτελεσματική επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και δ) αναγνώριση των γνωστικών, των κοινωνικών και των συναισθηματικών δυνατοτήτων και των αναγκών  κάθε μαθητή ώστε να βιώσει ουσιαστική ανάπτυξη.

Πλέον όλοι οι μετέχοντες στην εκπαιδευτική διαδικασία μπορούν και οφείλουν να καινοτομήσουν με την θέσπιση της πολυεπίπεδης ανάπτυξης των μαθητών και της αξιολόγησής της για κάθε παιδί και έφηβο ξεχωριστά βοηθώντας την παιδεία να αρχίσει βηματισμό προς ανοικτό μέλλον προς όφελος της κοινωνίας.