Ρεπορτάζ: Ιωάννα Δρόσου, Μαρίνα Καλλέργη
ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Περισσότερα από 500.000 νοικοκυριά δεν είχαν κανένα εισόδημα το πρώτο εξάμηνο του 2011, στο 1.000.000 πλησιάζουν οι άνεργοι, 20.000 πολίτες ζουν στους δρόμους, 1.100.000 εργαζόμενοι δουλεύουν χωρίς ασφάλιση (Στοιχεία από την Τράπεζα της Ελλάδος, την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία και το Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας). Τι συμβαίνει, όμως, με τα παιδιά, τα οποία απουσιάζουν από τα στατιστικά στοιχεία και πόσο επηρεάζονται από την κρίση;
Δυστυχώς τα παιδιά, παρότι δεν καταλαβαίνουν οικονομικούς όρους, αντιλαμβάνονται την οικονομική κατάσταση, ίσως όχι όπως οι μεγαλύτεροι, αλλά μέσα από τα μάτια του άνεργου πατέρα να καπνίζει με σκυμμένο κεφάλι πάνω από αγγελίες ή της μητέρας που λείπει από το σπίτι, αφού αναγκάζεται να δουλεύει πάνω από 8 ώρες την ημέρα. Μιλήσαμε με εκπαιδευτικούς, παιδαγωγούς, γιατρούς και ψυχολόγους για τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης στα παιδιά, στην προσπάθειά μας να αναδείξουμε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά, παρότι σε καμία περίπτωση δεν έχουν συμβάλλει στη δημιουργία τους.
Παιδικοί Σταθμοί: Χωρίς τέλος οι λίστες
Η πρώτη επαφή του παιδιού με το «σχολικό» περιβάλλον και η πρώτη κοινωνικοποίηση, εκτός οικογενείας, γίνεται μέσω των παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών. Οι εργαζόμενοι γονείς αγωνιούν να αποκτήσουν μια θέση στους δημοτικούς σταθμούς που θα εξασφαλίσει την φροντίδα του παιδιού την ώρα που αυτοί εργάζονται.
«Πολλές φορές οι τοπικοί άρχοντες μπερδεύουν τους δημοτικούς σταθμούς με παρκινγκ αυτοκινήτων βλέποντας μόνο νούμερα και πιστεύοντας πως οι γονείς "παρκάρουν” τα παιδιά», σημειώνει η δημοτική σύμβουλος με την Ανοιχτή Πόλη, Μαρία Κανελλοπούλου. Ίσως για αυτό επιλέγουν να συγχωνεύσουν τους παιδικούς σταθμούς σε ακατάλληλα κτίρια και να προσλαμβάνουν εργαζόμενους με δίμηνες συμβάσεις, χωρίς να σκέπτονται ότι ένα παιδί χρειάζεται χρόνο για να προσαρμοστεί.
Η εξασφάλιση μιας θέσης σε παιδικό σταθμό είναι δύσκολη υπόθεση. Καταρχάς γιατί οι δημοτικοί σταθμοί είναι λιγότεροι των απαιτήσεων και δευτερευόντως γιατί τα κριτήρια επιλογής μόνο εμπόδια δημιουργούν: Πώς μπορεί το ελαστικό ωράριο των γονιών να φανεί μέσα από την φορολογική δήλωση; Ακόμα γιατί θα πρέπει οι γονείς να εξαναγκάζονται να στείλουν το παιδί (ή τα παιδιά τους) σε ιδιωτικούς σταθμούς για λόγους πληρότητας; Μάλιστα έχουν παρατηρηθεί περιπτώσεις ζευγαριών που δήλωναν «εν διαστάσει» στα χαρτιά, για να έχει το παιδί περισσότερες πιθανότητες να το δεχτούν στον δημοτικό σταθμό.
Οι «τυχεροί» γονείς, που στέλνουν τα παιδιά τους σε δημοτικό παιδικό σταθμό, αναγκάζονται να πληρώσουν τροφεία, παρότι έχουν γίνει επώνυμες καταγγελίες για φαινόμενα πείνας και ασιτίας στους παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς του δήμου. Ταυτόχρονα σε άλλο δήμο της Αττικής ζητήθηκε να τρώει και το μεγαλύτερο παιδάκι της οικογένειας μαζί με το αδερφάκι του στο παιδικό σταθμό.
Εντύπωση προκαλεί η πρόταση της παράταξης του Γ. Καμίνη να δοθούν 20.000 ευρώ σε ιδιωτική εταιρία για τη μελέτη νέων βρεφονηπιακών σταθμών, παρότι μπορεί να καλυφθεί με το υπάρχον επιστημονικό προσωπικό.
Εξαίσια παραδείγματα, όσον αφορά την κοινωνική πολιτική, είναι οι δήμοι Πετρούπολης και Ελληνικού-Αργυρούπολης, όπου κατήργησαν τα τροφεία, ενώ μονιμοποίησαν όλους τους συμβασιούχους, με αποφάσεις των δημοτικών τους συμβουλίων. Ακόμα στο δήμο Πετρούπολης αυξήθηκαν οι θέσεις στους παιδικούς από 340 σε 407, διοργανώνονται δωρεάν αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, ενώ -σε συνεργασία με το Τζάνειο νοσοκομείο- παρέχεται δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Ο Θανάσης Φιλίππου, αντιδήμαρχος υπεύθυνος παιδείας με τη Λαϊκή Συσπείρωση στην Πετρούπολη, δήλωσε: «Ο δήμος έχει ξανατονίσει ότι κύριο μέλημά του είναι τα παιδιά και η νεολαία. Τι να τις κάνουν τις πλατείες τα παιδιά αν τους λείπουν τα βασικά (τροφή, ρουχισμός, στέγη);». Ο κ. Βλάχος, υπεύθυνος για τους δημοτικούς παιδικούς σταθμούς Ελληνικού Αργυρούπολης, δήλωσε: «Πιστεύουμε ότι η κρίση θα ξεπεραστεί μέσα από την αλληλεγγύη, γι’ αυτό το λόγο δημιουργήσαμε κοινωνικό παντοπωλείο και τώρα προσπαθούμε να φτιάξουμε και κοινωνικό φαρμακείο. Πρέπει να φτιάξουμε δίκτυα αλληλεγγύης ξεκινώντας απ’ τις γειτονίες».
Τα οικογενειακά οικονομικά προβλήματα στα θρανία
Οι μαθήτριες και οι μαθητές μεταφέρουν τα οικογενειακά προβλήματα στο σχολείο. Χάνουν την εμπιστοσύνη, που έδειχναν οι προηγούμενες γενιές στην παιδεία. Κρατώντας μέσα τους μια γενική απαξίωση προς την κοινωνία προσπαθούν να ανταπεξέλθουν στις σχολικές απαιτήσεις.
Οι ελλείψεις στα βιβλία και στο εκπαιδευτικό προσωπικό, καθώς και οι μη ελκτικές φωτοτυπίες συνέβαλαν να ξεκινήσει η σχολική χρονιά με προβλήματα. Η υποβαθμισμένη δημόσια εκπαίδευση δημιουργεί παιδιά δυο ταχυτήτων: όσα μπορούν να πάνε φροντιστήριο (το οποίο αρχίζει από το δημοτικό -ειδικά όσον αφορά τις ξένες γλώσσες) και σε όσα αδυνατούν. Σε αυτό συμβάλλει και η απαίτηση των καιρών (;) να χρησιμοποιούν οι μαθητές ηλεκτρονικό υπολογιστή. Μάλιστα όσα δεν έχουν τη δυνατότητα χαρακτηρίζονται λειτουργικά αναλφάβητα! Πρόβλημα δημιουργεί σε πολλές οικογένειες η αναγκαστική αγορά των ξενόγλωσσων βιβλίων, που δεν χορηγούνται δωρεάν παρότι τα μαθήματα είναι υποχρεωτικά.
Η κρίση επηρεάζει τους μαθητές και σε ψυχολογικό επίπεδο. Σε πολλά δημοτικά κέντρα παιδοψυχολογικής υποστήριξης έχει σημειωθεί μεγάλη αύξηση περιστατικών, σε σημείο να υπάρχει έως και τρίμηνη αναμονή. Ταυτόχρονα, η απομόνωση τον παιδιών στο σχολικό περιβάλλον, λόγω οικονομικής κατάστασης της οικογένειας, έχει ως συνέπεια τη δημιουργία «συμμοριών», ως μέσο εκτόνωσης για τα παιδιά. Άνοδος παρατηρείται και στις ακροδεξιές και φασιστικές ιδεολογίες μέσα στα σχολεία, ιδιαίτερα στις περιοχής που υπάρχουν πολλοί μετανάστες μαθητές.
Η Αγγέλικα Σαπουνά, εκπαιδευτικός και υπεύθυνη της Θεματικής Παιδείας του ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ, δήλωσε: «Λόγω της κρίσης οξύνονται οι προϋπάρχουσες καταστάσεις, όπως για παράδειγμα η «κόντρα» ανάμεσα σε έλληνες και μετανάστες. Σε περιοχές, βέβαια, που συμβάλλουν και άλλοι παράγοντες, όπως η παραμέληση παιδιών ή/και το χαμηλό πολιτιστικό επίπεδο, οι καταστάσεις αυτές εντείνονται. Φυσικά σ’ αυτές τις περιοχές το κράτος πρόνοιας και οι κοινωνικές παροχές είναι ανύρπακτα».
Χωριά SOS: Οι γονείς δυσκολεύονται να συντηρήσουν τα παιδιά τους
«Η κρίση, εφόσον επηρεάζει τους γονείς, έχει αντίκτυπο και στα παιδιά», υπογραμμίζει ο Στέργιος Σιφνιός, διευθυντής κοινωνικής εργασίας και έρευνας στα Χωριά SOS. «Η οικογένεια επηρεάζεται με δύο τρόπους: Ο γονέας δυσκολεύεται ν’ ανταπεξέλθει στις στοιχειώδεις υποχρεώσεις του (διατροφή, ρουχισμός και ορισμένες φορές στέγη). Από την άλλη έχουν παρατηρηθεί περιστατικά κακοποίησης ή σοβαρής παραμέλησης των παιδιών με μόνο υπόβαθρο τη ψυχολογική πίεση που αντιμετωπίζει ο γονέας».
Ραγδαία είναι η αύξηση των οικογενειών με οικονομικά προβλήματα που απευθύνονται στα χωριά SOS, με πρωταρχικό αίτημα τη στήριξη. Το Πρόγραμμα Ενίσχυσης Οικογενειακών δεσμών, που διατηρεί Κέντρα στήριξης σε Αθήνα, Αλεξανδρούπολη και Καλαμάτα, έρχεται αντιμέτωπο καθημερινά μ’ εκκλήσεις γονέων που ζητούν υλική στήριξη (τρόφιμα και ρουχισμό). Το πρώτο εξάμηνο του 2011 σημειώθηκε αύξηση 65% των περιστατικών, που ζητάνε βοήθεια λόγω οικονομικών προβλημάτων. Σήμερα 250 παιδιά φιλοξενούνται στα Χωριά SOS, ενώ 700 οικογένειες στηρίζονται από το Πρόγραμμα, προκειμένου να διατηρηθούν οι οικογενειακοί δεσμοί.
«Ελάχιστες είναι οι δομές υποστήριξης οικογενειών» καταγγέλλει ο κ. Σιφνιός. «Η βασική υποχρέωση της πολιτείας να προστατεύσει τα παιδιά δεν ικανοποιείται. Δεν είναι λύση να γεμίζουν τα ιδρύματα με παιδιά και δεν υπάρχει πιο τραυματική εμπειρία για ένα παιδί ν’ αποκόβεται από την οικογένειά του».
Ο μη εμβολιασμός διαστάσεις φαινομένου
Τον τελευταίο χρόνο έχει αυξηθεί στο 30% (από το 7% πέρσι) η προσέλευση των φτωχών Ελλήνων στο ιατρείο των Γιατρών του κόσμου στην Αθήνα, ενώ έχουν παρατηρηθεί προβλήματα σιτισμού και γι’ αυτό οι Γιατροί μοιράζουν οικογενειακά πακέτα διατροφής. Ωστόσο, το πιο ανησυχητικό στις παρατηρήσεις των Γιατρών του κόσμου, σύμφωνα με τον Γιάννη Μουζάλα, μέλος του Δ.Σ., «Οι παιδίατροι παρατηρούν αύξηση στον αριθμό των παιδιών που δεν εμβολιάζονται, γεγονός που αποκτά διαστάσεις φαινομένου. Όσο πολλαπλασιάζεται η ανεργία, τόσο θα πολλαπλασιάζεται αυτό το φαινόμενο. Είναι ανησυχητικό το πόσος κόσμος αποκλείεται από το Ε.Σ.Υ. επειδή δεν έχει συμπληρώσει τα 50 μεροκάματα. Ωστόσο, και όσοι τα συμπληρώνουν υποχρεούνται να πληρώσουν τις ιατρικές εξετάσεις, την επίσκεψη και την είσοδο».
Τα παιδιά βιώνουν την απελπισία
«Τα παιδιά βιώνουν την απελπισία των γονιών τους», μας εξηγεί η ψυχολόγος Ακριβή Κονιδάρη. «Οι γονείς τους δεν μπορούν να πληρώσουν το φροντιστήριο των παιδιών και χρωστάνε ή το κόβουν, δεν παίρνουν χαρτζιλίκι, δεν αγοράζουν νέα ρούχα κλπ. Ειδικά οι έφηβοι που ετοιμάζονται να δώσουν πανελλήνιες- απογοητεύονται και απελπίζονται. Κρίνουν άσκοπες τις προσπάθειές τους να περάσουν στο πανεπιστήμιο αφού αν περάσουν εκτός του τόπου κατοικίας τους, δεν θα μπορέσουν να πάνε».
Σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρείται αλλαγή της συμπεριφοράς των παιδιών: «Τα παιδιά μπορεί να γίνουν επιθετικά με την οικογένειά τους ή με τους φίλους τους ή ακόμα και να γίνουν αυτοκαταστροφικά. Ακόμα επηρεάζεται ο ερωτισμός τους, αφού θεωρούν μάταιο να φλερτάρουν…»
Μόνη λύση για να μην επηρεάζονται τα παιδιά είναι η εναλλακτική ευρύτητα πνεύματος των γονιών, σύμφωνα με την κ. Κονιδάρη. «Τα παιδιά στρέφονται εύκολα να ψάξουν λύσεις πολιτισμού και διασκέδασης. Οι γονείς που μεγαλώνουν τα παιδιά τους μ’ εναλλακτική ευρύτητα πνεύματος τα οδηγούν σε εναλλακτικούς τρόπους διασκέδασης (δωρεάν εκδηλώσεις στην πόλη, παζάρια, ανακύκλωση ρουχισμού κλπ.) και έτσι εκείνα δεν νιώθουν ανασφάλεια και δεν απογοητεύονται».
Η ΕΠΟΧΗ
