Όταν η διαφορετικότητα γίνεται στόχος: τα παιδιά που «τραβούν τα πειράγματα» στο σχολείο
Νίκος Μακρής«Στην αρχή γελούσα κι εγώ μαζί τους, για να μη δείξω ότι με πείραζε. Μετά άρχισα να μιλάω όλο και λιγότερο στην τάξη. Μέχρι που σταμάτησα να σηκώνω το χέρι μου».
Η μαρτυρία αυτή ανήκει στον Δ., μαθητή της Β΄ Γυμνασίου, που τραυλίζει ελαφρά. Το πείραγμα, λέει, δεν ήταν ποτέ «βαρύ», μα ήταν καθημερινό. «Δεν ήταν κακία. Ήταν συνήθεια».
Το σχολείο, για πολλά παιδιά, είναι ο πρώτος χώρος όπου μαθαίνουν πόσο εύκολα η διαφορά μπορεί να γίνει στόχος. Είτε αυτή αφορά τη φωνή, το σώμα, το φύλο, τη συμπεριφορά ή ακόμα και τον τρόπο που σκέφτονται.
Από το «αστείο» στη σιωπή
Τα παιδιά που διαφέρουν γίνονται συχνά καθρέφτης της αμηχανίας των άλλων. Το παιδί που φορά ακουστικό βαρηκοΐας. Εκείνο που έχει κινητική δυσκολία. Ο έφηβος που εκφράζεται με πιο «θηλυκό» τρόπο ή το κορίτσι που δεν ενδιαφέρεται για «κοριτσίστικα» πράγματα.
«Τα βλέπεις να γελάνε, να προσπαθούν να το παίξουν “άνετα”», λέει η κ. Νίκη Γ., δασκάλα σε δημοτικό σχολείο της Αθήνας. «Αλλά το βράδυ, όταν φεύγουν όλοι, είναι τα παιδιά που μένουν να μαζεύουν τα πράγματά τους αργά, σιωπηλά. Αυτή η σιωπή είναι πιο δυνατή από οποιοδήποτε πείραγμα».
Τα πειράγματα μπορεί να είναι «αθώα», αλλά αφήνουν βαθιά ίχνη: χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος, κοινωνική απομόνωση, μαθησιακή αναστολή. Κι όταν οι ενήλικοι τα αγνοούν ή τα θεωρούν «παιχνίδια της ηλικίας», τότε το μήνυμα που περνά είναι σιωπηλά επικίνδυνο: όποιος διαφέρει, είναι μόνος του.
Το σχολείο της ομοιομορφίας
Παρά τα προγράμματα ένταξης και τη συζήτηση για «σχολεία χωρίς αποκλεισμούς», το ελληνικό σχολείο εξακολουθεί να επιβραβεύει τη συμμόρφωση. Υπάρχει ακόμη το άρρητο «πρότυπο μαθητή»:
να μιλάει «όπως όλοι»,
να συμπεριφέρεται «όπως πρέπει»,
να μη φέρνει «άβολες» συζητήσεις.
«Έχουμε κάνει πρόοδο, αλλά το βλέμμα των παιδιών προδίδει πόσο εύκολα στιγματίζουμε τη διαφορετικότητα», λέει ο κ. Στέλιος Μ., καθηγητής Γυμνασίου με 25 χρόνια εμπειρίας. «Η κοινωνία του “φαίνεσθαι” μπαίνει στην τάξη — και η ομοιομορφία γίνεται κανόνας επιβίωσης».
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού: το βλέμμα που βλέπει
Ο εκπαιδευτικός είναι, συχνά, ο μόνος ενήλικος που μπορεί να αλλάξει την ιστορία.
Όχι με τιμωρίες, αλλά με παρουσία.
Με ένα βλέμμα που δεν αποστρέφεται, με μια λέξη που επαναφέρει την αξιοπρέπεια.
Η κ. Άννα Π., φιλόλογος, θυμάται: «Είχα μαθήτρια που δεχόταν πειράγματα επειδή μιλούσε “σπαστά” ελληνικά. Κάποια μέρα τη ρώτησα να διαβάσει το ποίημα που έγραψε η ίδια για τη γιαγιά της στη χώρα της. Όλη η τάξη σιώπησε. Από εκείνη τη μέρα, κανείς δεν την ειρωνεύτηκε ξανά».
Μερικές φορές, χρειάζεται απλώς μια στιγμή αναγνώρισης για να σπάσει ο κύκλος του πειράγματος.
Η αποδοχή δεν είναι θεωρία, είναι πράξη
Η αποδοχή καλλιεργείται μέσα από την καθημερινή συνύπαρξη — όχι με συνθήματα, αλλά με στάσεις.
Όταν οι μαθητές βλέπουν ότι ο δάσκαλός τους σέβεται το διαφορετικό παιδί χωρίς οίκτο, μα με φυσικότητα. Όταν δίνει χώρο να μιλήσει, να λάμψει, να συνεισφέρει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου