Παρασκευή 18 Απριλίου 2025

 


Πώς η εμμονή σε δείκτες και αποδοτικότητα αλλοιώνει τον ανθρωπιστικό χαρακτήρα της παιδείας

Σε μια εποχή όπου η αποδοτικότητα, η αξιολόγηση και οι δεξιότητες κυριαρχούν στο εκπαιδευτικό λεξιλόγιο, αναδύεται επιτακτικά ένα ερώτημα που μοιάζει να έχει ξεχαστεί: γιατί μαθαίνουμε; Η τεχνοκρατική αφήγηση που διαμορφώνει τη σύγχρονη εκπαιδευτική πολιτική, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, έχει αντικαταστήσει σταδιακά το ουμανιστικό υπόβαθρο της παιδείας με ένα σύστημα ποσοτικών στόχων και λειτουργικών αποτελεσμάτων.

Η τεχνοκρατική μετατόπιση στην εκπαίδευση

Η τεχνοκρατική προσέγγιση της εκπαίδευσης χαρακτηρίζεται από:

  • Εστίαση σε δεξιότητες (skills): Η έμφαση μετατοπίζεται από τη βαθύτερη κατανόηση του κόσμου στην απόκτηση «χρηστικών» δεξιοτήτων, όπως ψηφιακός γραμματισμός ή οικονομική λογική.

  • Αξιολόγηση μετρήσιμων δεικτών: Οι μαθητές, οι εκπαιδευτικοί και τα σχολεία κρίνονται μέσα από test, πίνακες κατάταξης (rankings), και KPIs (Key Performance Indicators).

  • Εκπαίδευση ως προετοιμασία για την αγορά εργασίας: Η παιδεία εκλαμβάνεται κυρίως ως μέσο για επαγγελματική αποκατάσταση και οικονομική απόδοση.

Η καθιέρωση της PISA και η εισαγωγή της στην ελληνική εκπαιδευτική ατζέντα ενισχύει την εστίαση στη μέτρηση αποδοτικότητας, συχνά εις βάρος της δημιουργικότητας ή της ηθικής καλλιέργειας.

Το χαμένο «γιατί»: Η αξία της γνώσης για τη ζωή

Η υπέρμετρη τεχνοκρατικοποίηση οδηγεί στην απώλεια του νοήματος της μάθησης ως προσωπικού και κοινωνικού μετασχηματισμού. Αντί να εμπνέει την περιέργεια, τη φιλοσοφική αναζήτηση, τη δημοκρατική συμμετοχή και τον στοχασμό, η εκπαίδευση καταλήγει να υπηρετεί μια στενή αντίληψη χρησιμότητας.

Όπως έγραφε ο Άλμπερτ Αϊνστάιν: «Δεν πρέπει να διδάσκουμε στους ανθρώπους επαγγέλματα, αλλά να τους δίνουμε το πνεύμα να κατανοούν τι είναι σημαντικό.»

Επιπτώσεις στον μαθητή και στον εκπαιδευτικό

  • Ο μαθητής χάνει το ενδιαφέρον και τη σύνδεση με τη γνώση, αφού δεν βλέπει το βαθύτερο νόημα της εκπαίδευσης. Η σχολική εμπειρία συχνά βιώνεται ως αγγαρεία, ένας «αγώνας δρόμου» για βαθμούς και εξετάσεις.

  • Ο εκπαιδευτικός περιορίζεται σε ρόλο εκτελεστή προγραμμάτων και στόχων, με λιγότερο χώρο για παιδαγωγική πρωτοβουλία ή δημιουργία ουσιαστικής σχέσης με τους μαθητές.

  • Η κοινωνία καταλήγει να αναπαράγει ανισότητες και έλλειμμα κριτικής σκέψης, όταν το σχολείο μετατρέπεται σε «γραφείο σταδιοδρομίας» και όχι σε κύτταρο πολιτισμού.

Πέντε ερωτήματα για έναν επαναπροσδιορισμό της εκπαίδευσης:

  1. Μαθαίνουμε μόνο για να εργαζόμαστε ή και για να ζούμε με πληρότητα;

  2. Πώς ορίζουμε την «επιτυχία» σε ένα σχολείο ή πανεπιστήμιο;

  3. Ποια είναι η θέση της ηθικής, της τέχνης και της φιλοσοφίας στο σχολικό πρόγραμμα;

  4. Πώς δίνουμε φωνή στους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς στον σχεδιασμό της εκπαίδευσης;

  5. Τι σχολείο χρειάζεται μια κοινωνία που θέλει να είναι δημοκρατική και ελεύθερη;

Η τεχνοκρατική αφήγηση δεν είναι απαραίτητα αρνητική από μόνη της· μπορεί να προσφέρει εργαλεία οργάνωσης και αποδοτικότητας. Ωστόσο, όταν γίνεται ο κυρίαρχος λόγος, απογυμνώνει την εκπαίδευση από την υπαρξιακή και κοινωνική της διάσταση. Η επαναφορά του ερωτήματος «γιατί μαθαίνουμε» δεν είναι ρομαντική πολυτέλεια. Είναι θεμέλιο για μια ουσιαστική, δίκαιη και ανθρώπινη παιδεία.

Δεν υπάρχουν σχόλια: